تجربه گذشته و تکلیف آینده کارت سوخت

 به موجب بند «و» و تبصره 13 قانون بودجه سال 1386 و برابر تصمیمات 30 خردادماه سال 1386هیئت نمایندگان ویژه در تبصره 13 قانون مذکور، از ساعت 24 پنجم تیرماه سال 1386سهمیه‌بندی بنزین برای کلیه وسایط نقلیه بنزین‌سوز، اعم از خودرو و موتورسیکلت و صرفاً با استفاده از کارت هوشمند سوخت اعمال شد.

این اقدام تاثیر مثبتی روی مصرف بنزین داشت و در سال ۱۳۸۵ میزان مصرف ۷۳.۶۶۰ بود که این میزان در سال ۱۳۸۶ با منفی ۱۲ درصد رشد به ۶۴.۴۵۰ رسید. این اتفاق ناشی از آغاز سهمیه بندی سوخت در ایران و صدور کارت هوشمند بود.میزان مصرف بنزین در کشور تا سال ۱۳۹۳ بین ۶۴ تا ۶۹ میلیون لیتر باقی ماند و حتی در سال ۱۳۹۰ به ۵۹ میلیون لیتر نیز رسید.

بنزین در سال 1394 تک نرخی و کارت‌های سوخت دیگر شارژ نشد و اکنون با گذشت حدود سه سال از تک نرخی شدن بنزین و درحالی که اکثریت قریب به اتفاق جامعه از کارت سوخت جایگاه‌دار برای سوخت‌گیری استفاده می‌کنند. زمستان سال گذشته شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی اعلام کرد طبق مصوبه مجلس استفاده از کارت سوخت برای متقاضیان سوخت‌گیری خودرو بار دیگر الزامی خواهد شد.ضمن اعلام این خبر تاکید شد افرادی که فاقد کارت سوخت هستند باید به منظور جلوگیری از ایجاد مشکل نسبت به اخذ کارت سوخت اقدام کنند.البته این موضوع شائبه‌هایی را درمورد دو نرخی و سهمیه بندی شدن بنزین ایجاد کرد اما این امر تا کنون محقق نشده است.

هرچند علی‌رضا صادق آبادی،مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در اخرین اظهارات خود اعلام کرد استفاده از کارت سوخت زمانی که بنزین تک‌نرخی شد مزیت چندانی برای مشتری نداشت اما در مانیتورینگ مصرف کمک کرد. فعلا موظف هستیم از کارت سوخت استفاده کنیم. این که چه تصمیمی در مورد بنزین گرفته شود، هنوز مشخص نیست و چیزی به ما ابلاغ نشده است.

به گفته وی یکی از راهکارهایی که می‌تواند جلوی مصرف زیاد بنزین را بگیرد، سهمیه‌بندی بنزین است.

از سوی دیگر با استفاده مجدد از کارت سوخت می‌تواند تعداد شکایاتی که مربوط به تخلف جایگاه‌ها است را کاهش دهد.اکنون بیش از ۲۱ میلیون کارت سوخت در اختیار صاحبان خودروهاست، اما مشخص نیست چند نفر کارت خود را در اختیار دارند یا چند نفر آن را گم کرده‌اند. زمانی که مردم از کارت سوخت خودشان استفاده کنند، میزان شکایات و اعتراض‌ها کاهش می‌یابد، زیرا فرد از صفر بودن حجم بنزین در ابتدای سوخت‌گیری مطمئن است، اما استفاده از کارت سوخت جایگاه‌دار، گاهی اوقات ابهام‌هایی به دنبال دارد، بنابراین استفاده از کارت‌های سوخت شخصی باید در اولویت قرار گیرد.

با استفاده از کارت‌های سوخت شخصی می‌توان مقدار مصرف سوخت را با در نظر گرفتن جزئیاتی مانند مصرف سوخت در انواع خودروها یا پراکندگی مناطق کم مصرف و پرمصرف بررسی کرد. این نوع اطلاعات برای مدیریت مصرف سوخت کشور بسیار مهم است.

در این راستا، محمد ابراهیمی با تاکید بر اینکه سامانه هوشمند سوخت بستری برای مدیریت مصرف است، اظهار کرد: ابزاری به نام کارت هوشمند سوخت این امکان را به مدیریت مصرف سوخت می دهد تا بر اساس میزان مصرف خودروها نظام‌هایی در کشور پیاده شود. برای مثال در سال ۸۶ بنزین چندنرخی به مردم ارائه شد.

وی با اشاره به میزان مصرف سوخت قبل از دو نرخی شدن قیمت سوخت اظهار کرد: متوسط میزان مصرف سوخت در سال ۸۵ حدود ۷۴ میلیون لیتر در روز بود که با اجرای سهمیه‌بندی سوخت متوسط مصرف در سال اول اجرای طرح ۱۳ درصد کاهش یافت و تا پایان سال ۸۶ به حدود ۶۵ لیتر رسید. بنابراین این سهمیه بندی منجر شد روند افسارگسیخته مصرف سوخت در کشور مهار شود.

این کارشناس صنایع پایین دستی نفت با اشاره به سیاست وزارت نفت در سال‌های اخیر گفت: سیاست وزارت نفت این بود که سامانه هوشمند سوخت را در حاشیه ببرد زیرا دولت در نظر داشت تکلیفی که قانون هدفمند کردن یارانه‌ها برگردنش گذاشته بود و طبق آن باید قیمت فرآورده‌های مایع را ۹۰ درصد فوق خلیج فارس تعیین می‌کرد، انجام دهد و به همین دلیل نقش کارت سوخت در پروسه سوخت‌گیری کمرنگ‌تر شد.

ابراهیمی ادامه داد: با توجه به استراتژیک بودن بنزین و گازوئیل در ایران دولت نتوانست تکلیف قانونی خود را اجرا کند و در حال حاضر علی رغم به مدار آمدن فاز یک و دو پالایش ستاره خلیج فارس با توجه به شرایط اقتصادی کشور زمزمه‌های استفاده مجدد کارت هوشمند سوخت به گوش می‌رسد.

وی با بیان اینکه استفاده از کارت سوخت گزارش دقیقی از میزان مصرف ارائه می‌کند، گفت: لازم است در نظر داشته باشیم مصرف بنزین در کشور به دلایل متعدد که مهم‌ترین آن عدم فرهنگ‌سازی مصرف سوخت است، بسیار بالا بوده و طی سال‌های اخیر روند رو به رشدی داشته است. باید توجه داشت که حتی با وجود اینکه پیش بینی شده با به مدار آمدن فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس ایران از واردات بنزین بی نیاز می‌شود، باید گفت این موضوع طولانی مدت نخواهد بود و ممکن است باز هم نیازمند واردات بنزین شویم.

این کارشناس صنایع پایین دستی نفت در ادامه در مورد اهمیت استفاده از کارت سوخت توضیح داد: باید برای برنامه‌ریزی، اطلاعات آماری دقیقی داشته باشیم تا بتوانیم مصرف سوخت را مدیریت کنیم.

ابراهیمی  در پاسخ به این سوال که آیا الزام استفاده مجدد از کارت سوخت، زمینه‌ساز دو نرخی یا سهمیه‌بندی کردن بنزین است یا خیر؟ گفت: وزارت نفت تاکید کرده است که دولت برنامه‌ای برای سهمیه‌بندی یا چند نرخی کردن سوخت ندارد. اما زمانی که بستر آن ایجاد شود، این امکان را در اختیار دولت قرار می‌دهد که در مواقع لزوم از این ابزار استفاده کند. باید گفت دولت در این زمینه دارد یک اقدام پیشگیرانه انجام می‌دهد.