روستایی پر از شگفتی|روستاگردی در روستای تاریخی میمند

روستای میمند در ۳۸ کیلومتری شمال شرقی شهر بابک استان کرمان واقع شده است. این روستا یکی از سکونتگاه‌های صخره‌ای جهان و نوزدهمین اثر جهانی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

میمند از دو لغت می (شراب) و مند (مست) تشکیل شده است. بر اساس داستان‌هایی که نقل شده است، مردم این روستا پس از نوشیدن می و مست شدن، قلم و تیشه دست می‌گرفتند و شروع به کندن حفره‌ها در دل صخره می‌کردند.
عده ای دیگر معتقدند میمند به معنی میمنت و مبارکی است. از آثار بسیار قدیمی این روستا می توان به خانه‌های صخره‌ای پراکنده، معبد، قلعه و برج‌های مختلف که مربوط به هزاران سال است، اشاره نمود. چندین شهر وروستای گوناگون دیگر به نام میمند وجود دارد، اما قدمت میمند کرمان از نظر تاریخی بالاتر از همه آن ها ست.

آشنایی با روستای میمند

میمند روستایی صخره ای و کَنده شده در درون زمین با قدمتی حداقل دو تا سه هزار سال از نخستین سکونتگاه های بشر در ایران است. از ارزش های ویژه ی این روستای تاریخی ارتباط تنگاتنگ زندگی با طبیعت پیرامون آن است، به طوری که با پیشرفت تکنولوژی نیز حداقل دخل و تصرف را در طبیعت و چشم اندازهای بکر خود ایجاد نموده است و با حفظ بسیاری از ارزش ها به حیات خود ادامه می دهد. در روستای تاریخی میمند کلِ یک خانه یک «کیچه» نامیده می شود؛ این خانه در دل سنگ کنده شده و ممکن است شامل یک یا چند اتاق و همچنین اصطبل باشد.

ساختار کیچه ها یکسان نیست و اندازه و تعداد اتاق های آنان متفاوت است. در این کیچه ها اتاق ها را با پرده ای پارچه ای از پستو جدا کرده و برخی از طاقچه ها را نیز با این پرده ها می پوشانند. حمام میمند یکی از عجایب این خانه ها است که مانند حمام های سنتی دارای خزینه بوده و مسائل و نکات بهداشتی در آن رعایت می شده است. اماکن دیگری نظیر مسجد، مدرسه، حسینیه و مهمانسرا نیز در این روستای تاریخی وجود دارد.

ساکنان این روستا دارای آداب و رسوم خاص هستند و در زبان و گویش آن ها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می شود. مردم میمند چهار ماه اول سال به دلیل مراقبت از دام ها در دشت های پایین میمند ساکن هستند، چهار ماه دوم را در آبادی های اطراف و باغات و مزارع و چهار ماه سوم را برای پناه بردن از سرمای زمستان در خانه های دستکَنده در دل کوه می گذرانند. این خانه ها به دلیل نوع معماری خود در تابستان خنک و در زمستان گرم هستند.

چندین نظریه در رابطه با پیدایش سازه‌های زیرزمینی میمند مطرح شده است: نخست این که مجموعه میمند در قرون هشتم و هفتم پیش از میلاد همزمان با قوم ماد که در غرب ایران آثار معماری صخره‌ای متعددی را به یادگار گذاشته‌اند، توسط گروهی از اقوام آریایی به وجود آمده است.

همچنین این احتمال نیز وجود دارد که بناهای صخره‌ای میمند ناشی از اعتقادات آیین مهرپرستی بوده است، چرا که یکی از ارکان این آیین مبتنی بر جاودانگی پدیده‌ها است و همین عقیده آن‌ها را به سوی تقدیس کوه‌ها کشانده است.

احتمالا میمند، روستایی با قدمت دو یا سه هزار ساله است که این را سفال‌های کشف شده در این منطقه ثابت کرده است. قدمت این سفال ها به دوره اشکانی، ساسانی و دوره اسلامی برمی‌گردد. این روستا متعلق به قرون دوم و سوم میلادی است. در زمان اشکانیان در بخش جنوبی کرمان قبایل کوچ نشین به مناطق مختلف کوچ می‌کردند، اما آن دسته از قبایلی که جابه جا نشده بودند.

در اواخر دوره اشکانیان و اوایل دوره ساسانیان منطقه خوش آب و هوایی را برای سکونت انتخاب کردند و در دل کوه‌ها خانه‌هایی را برای سکونت ساختند. علاوه بر نظریه‌های فوق بسیاری از کارشناسان پیشینه این روستا را بین ۸ تا ۱۲ هزار سال می‌دانند. نقوش سنگ نگاره موجود در منطقه که قدمت آن را به ۱۲هزار سال پیش نسبت می‌دهند، یکی از شواهد این کارشناسان است.

معماری خاص روستای میمند

با دیدن معماری اعجاب‌انگیز میمند دچار بهت و حیرت خواهید شد. مردمان سخت‌کوش این روستا درون کوه و صخره‌ها را کنده و برای خود خانه و مأمنی امن بدون استفاده از هیچ‌گونه ملاتی برپا کرده‌اند. این خانه‌ها که روی هم قرار گرفته‌اند و پنج طبقه را تشکیل می‌دهند، «کیچه» نام دارند.

میمند حدود ۴۰۶ کیچه دارد که مجموع تعداد اتاق‌های آن‌ها به ۲,۵۶۰ می‌رسد. محله‌بندی این روستا نیز بر پایه خانواده‌های ساکن آن صورت گرفته است.

خانه‌ها یا کیچه‌های روستای میمند به مانند یک عایق حرارتی عمل می‌کنند

جالب است بدانید معماری کیچه‌ها به‌گونه‌ای است که مانند یک عایق حرارتی عمل می‌کنند، زیرا بدنه آن‌ها سنگ یکپارچه است. نوسان درجه حرارت در داخل کیچه‌ها در طی شبانه روز بسیار اندک است، باد و باران به داخل آن نفوذ نمی‌کند و در مقابل آتش‌سوزی نیز مقاوم هستند. در فصل سرما دمای اتاق گرم و در تابستان خنک است و به‌طور میانگین درجه حرارت این اتاق‌ها حدود پنج درجه متفاوت از دمای بیرون است.

همه کیچه‌های میمند یک ساختار ندارند و از نظر اندازه و تعداد اتاق‌ها باهم متفاوت هستند؛ اما به‌طور کلی خانه‌ها دارای ورودی، اتاق نشمین در دو سوی پاگرد، یک یا چند اتاق و اصطبل هستند و دودکش، بخاری و منفذ نیز ندارند. به‌دلیل اقلیم سرد این منطقه، خانه‌های میمند ورودی‌های کوتاه و کوچک دارند.

در ورودی دارای کلیدُون است که در دیوار کناری آن نصب می‌شود و کلید را در آن قرار می‌دهند تا زبانه پشت در قرار گیرد. تنها راه ارتباطی بین داخل و خارج کیچه‌ها همین در ورودی است که هم محل ورود و خروج اهالی خانه است و هم جهت تأمین نور و تهویه کاربری دارد.

البته تهویه به‌خوبی صورت نمی‌گیرد و روشنایی طبیعی فضای داخلی کافی نیست. ارتباطات درون روستایی نیز به غیر از مسیل مرکزی، توسط مسیرهای باریکی صورت می‌گیرد که وظیفه دفع آب‌های سطحی در زمان بارندگی را نیز بر عهده دارند.

اتاق‌های کیچه‌های میمند شکل هندسی منظمی ندارند و اندازه آن‌ها متفاوت است. معمولا ابعاد یک اتاق معمولی ۳×۴ است و ارتفاع ۱٫۹۰ تا ۲٫۹۰ دارد. بزرگ‌ترین کیچه میمند ۹۰ متر مربع مساحت دارد. در داخل اتاق‌ها طاقچه‌های بزرگ و کوچکی وجود دارد که آن‌ها را با پرده می‌پوشانند و به‌عنوان محل نگهداری رختخواب، ظرف‌ها، صندوق و چراغ استفاده می‌کنند.

اجاق در گویش محلی مردمان میمند «دیدُون» نامیده می‌شود. قرار داشتن دیدون در داخل کیچه‌ باعث سیاه شدن سقف و بدنه اتاق‌ها شده و به مانند ایزولاسیون عمل کرده و عمر کیچه‌ها را افزایش داده است.