۱۷ سال فعالیت عموهای فیتیله‌ای/ آیا به تلویزیون باز می گردند؟
عموهای فیتیله‌ای چندین سال پربیننده‌ترین برنامه تلویزیونی بودند اما یک حاشیه کوچک آنها را از آنتن تلویزیون دور کرد و البته کودکان بسیاری را چشم انتظار آنها گذاشت.
تلویزیون برنامه‌های بسیاری برای کودکان و نوجوانان می‌سازد اما همه آنها مورد استقبال این گروه سنی قرار نمی‌گیرد و آنها روی خوشی به این برنامه‌ها نشان نمی‌دهند. اما در این میان عموهای فیتیله‌ای از جمله معدود گروه‌های موفق برنامه‌ساز بودند که در چندین سال پیاپی پربیننده‌ترین برنامه را به خود اختصاص داده بودند. اما این برنامه در سال 94 درگیر حواشی شد. در این گزارش روند کاری این گروه که حالا 17 سال از فعالیتش در سیما می‌گذرد را پیش رویتان قرار می‌دهیم.
۱۷ سال فعالیت عموهای فیتیله‌ای/ آیا به تلویزیون باز می گردند؟
** مجریانی با شهرت عموهای «فیتیله‌ای»
اصولا برنامه‌سازی و اجرای برنامه برای گروه سنی کودک و نوجوان کار پیچیده و سختی است و افرادی که پا به این عرصه می‌گذارند در اصل خود را به میدانی می‌اندازند که درصد پیروزی‌اش کاملا نسبی است. اما در این میان رعایت برخی نکات برای همین برنامه سازها می‌تواند میزان موفقیت و محبوبیت‌شان را افزایش دهد. برنامه «فیتیله» از همان ابتدا در سبک اجرای کودک، نوآوری به خرج داد و از سه مجری که حیطه اصلی‌شان بازیگری است، استفاده کرد. گروهی متشکل از محمد مسلمی، حمید گلی و علی فروتن بعد از حضور کوتاهی که در این برنامه داشتند، با نام عموهای فیتیله‌ای شهرت یافته و به کودکان معرفی شدند تا جایی که اگر در مراسمی هم حضور پیدا می‌کردند، حضار نیز آنها را با عموهای فیتیله‌ای صدا می‌زدند. حضور آنها در تلویزیون باعث شد تا اولین عموهای کودکان پا به رسانه ملی بگذارند. از برنامه‌های تولید شده توسط این گروه می‌توان به «زنگ بیداری»، «فیتیله جمعه تعطیله» و «فیتیله2» اشاره کرد.
** فیتیله پرمخاطب‌ترین برنامه تلویزیون در طول چند سال
برنامه «فیتیله» یکی از پربیننده‌ترین برنامه‌های کودک و نوجوان در سیما بود که در این سالهای اخیر نیز جای خود را به خوبی در میان همه رده‌های سنی باز کرده بود. این برنامه از سال 82 فعالیت خود را با گروهی متشکل از سه نفر (محمد مسلمی،حمید گلی و علی فروتن) آغاز کرد و تا سال گذشته از شبکه دو پخش می‌شد. هرچند که این برنامه منتقدانی هم برای خود داشت ولی نظرسنجی‌های سازمان حکایت از موفقیت این برنامه در جذب کودکان و خانواده‌های آنان داشت.
**اولین برنامه کودک ایرانی در سطح بین الملل
این گروه برنامه‌ساز دو جایزه رادیویی و تلویزیونی اتحادیه رادیو تلویزیونی آسیا-اقیانوسیه و کسب موفقیت‌های مختلف در جشنواره‌های تئاتر کشوری در دو حوزه بزرگسال و کودک را دریافت کرد. همچنین برنامه «فیتیله» جزو اولین برنامه‌هایی بود که از شبکه جام جم آمریکا پخش شد و توانست با جذب مخاطبان بسیار حوزه مخاطبان خود را از سطح ملی به بین‌المللی برساند.
** به نام کودک و به کام بزرگترها
همیشه اصل موضوع در برنامه‌های کودک ، توجه به کودکان‌اند و در حقیقت برنامه به خاطر وجود آنها ساخته می‌شود، پس بر همین اساس برنامه کودکی موفق است که بتواند این قشر سنی را نادیده نگرفته و به مسائلی که در اجتماع و روزمره برای سایرین می‌افتد، نپردازد، اما مشاهده شده که برخی از برنامه‌های کودک آنقدر تم بزرگسالی دارند که اغلب مخاطبان آنها را پدر و مادرها تشکیل می‌دهند که به عقیده بسیاری همین موضوع نقطه ضعف آن برنامه‌ها خواهد بود. در مورد «فیتیله‌ای‌ها» اما این موضوع به صورت نسبی رعایت شده بود، یعنی این برنامه به گونه‌ای طراحی و اجرا شده بود که هم مخاطب کودک را راضی می‌کرد و هم بزرگسال را پای تلویزیون نگه می‌داشت. علاوه بر این سه مجری «فیتیله» با حضور در مراسم و اعمال خیرخواهانه خود و دستگیری از محرومان در همان مدتی که در اوج محبوبیت به سر می‌بردند، احترام خود را به مخاطبان و مردم ایران نشان دادند.
** بازیگری مجریان و القای پیام غیرمستقیم به مخاطب
در این سالهای اخیر در حوزه تلویزیون برنامه‌های کودک و نوجوان با تنوع کمی بروی آنتن رفته است و در این میان تعداد انگشت شماری از این برنامه‌ها به دلایلی که هرکدام برای مخاطبانشان جذابیتی را ایجاد کرده بودند، به کار خود ادامه دادند. برخی‌ها این جذابیت را در محتوا و ساختار برنامه، برخی دیگر در رنگ و لعاب و استفاده از کودکان در استودیو و تعدادی نیز از حضور عروسک‌ها برای جذابیت هر چه بیشتر برنامه‌هایشان استفاده کرده‌اند. اما «فیتیله» در این سالها تمرکز خود را روی اجرای نمایش‌هایی گذاشت که هر سه این مجری-بازیگر نقش عمده را در آنها داشتند و در هر برنامه در قالب دست کم دو کاراکتر مختلف قرار می‌گرفته تابه باورپذیری این نمایش‌ها کمک کنند.
** همزمانی جملات یا تاکید بیشتر روی آنها؟
ایجاد صمیمیت با کودکان و نوجوانان، القای غیر مستقیم مفاهیم مورد نیاز به این قشر سنی از طریق نمایش و حضور و مشارکت بچه‌ها در استودیو از نکات مثبت و قاب توجه در «فیتیله» بود. اما اگر بخواهیم به نکات منفی در این برنامه کودک اشاره‌ای کوتاه داشته باشیم، می‌توان در کنار اتحادشان در این سالها به بیان برخی جملات، شعرها و پیام‌ها به صورت گروهی و همزمان توسط این سه مجری بپردازیم. در اغلب موارد شاهد بیان برخی جملات بودیم که از زبان عموهای فیتیله‌ای جاری می‌شد و به صورت همزمان بر قاب تلویزیون و البته ذهن مخاطب کودک نقش می‌بست. این موضوع بالذات منفی نیست، اما در برخی موارد اگر به طور سهو اشتباهی از این مجریان سر می‌زد، به دلیل بیان دسته جمعی مجری‌ها این شائبه را به وجود می‌آورد که می‌خواهند روی این اشتباه تاکید کنند.
** مجید قناد، پایه گذار برنامه «فیتیله»
به عبارتی می‌توان «مجید قناد» را پایه گذار این برنامه دانست. قناد اولین برنامه «فیتیله‌ای» ها را تهیه کرد. او که خود در دوره قبل از ظهور این گروه در تلویزیون، شهرت عمو را از آن خود کرده بود و با برنامه «از مدرسه تا مدرسه» و «بازی، شادی، تماشا» به اوج محبوبیت رسید. اگر یادتان باشد قناد اولین مجری بود که به مدرسه‌ها سر می‌زد و با بچه‌ها مصاحبه کرده و مسابقه‌ةایی را با حضور آنها ضبط می‌کرد. شخصیت محبوبی و جذابی که در برنامه «بازی، شادی، تماشا» به تلویزیون معرفی شد، پسربچه‌ای بود که حرف نمی‌زد و با همین خصیصه در ذهن مخاطبان ماندگار شد، شهرام لاسمی هیچوقت حتی در برنامه‌هایی که مهمان شده بود، نیز لب به سخن باز نکرد تا مبادا ذهنیت کودکان راجع به او تغییر کند. بگذریم، مجید قناد که خود سابقه طولانی مدتی در اجرا و تولید برنامه‌های کودک داشت، 7 سال تهیه کنندگی برنامه «فیتیله» را عهده دار شد، اما بعد از این مدت و به عبارتی مو سفید کردن در ساخت این دست برنامه به دلیل حضور اسپانسر و به گفته خودش سوپرمارکتی شدن برنامه «فیتیله» از این برنامه خداحافظی کرد. بعد از قناد، علیرضا آقایی تهیه این برنامه را عهده دار شد.
** «فیتیله‌ای‌ها» درگیر حاشیه شدند
معمولا تولید برنامه کودک به خودی خود حساسیت ویژه‌ای را می‌طلبد، حال اگر این برنامه به صورت زنده نیز بروی آنتن رود، میزان حساسیت مدیران را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود که توجه تعداد بیشتری از مردم به آن برنامه جلب شود. حال در این میان اگر برنامه مذکور پربیننده و موفق نیز باشد و حتی تولید نسخه سینمایی آن (فیتیله و ماه پیشونی) نیز اکران شده باشد دیگر کار را سخت‌تر می‌کند چراکه حساسیت ویژه‌تری روی آن خواهد بود. ماجرا از این قرار بود که در آبان ماه سال 94 آیتمی نمایشی به نام «هتل فیتیله‌ای» ها از شبکه دو پخش شد و در آن عموهای فیتیله‌ای نمایشی را حول پایان اقامت یک پدر و پسر که اتفاقا تُرک‌زبان هم بودند، اجرا کردند. در این نمایش به طریقی غیر مستقیم به هموطنان تُرک‌زبان اهانتی صورت گرفت. البته این در شرایطی بود که سه بازیگر «فیتیله» بارها در این برنامه با زبان و لهجه‌های قوم‌های مختلف صحبت کرده بودند. بعد از آن کار بالا گرفته و محمد سرافراز رئیس وقت رسانه ملی و علی اصغر پورمحمدی معاون وقت سیما عذرخواهی کرده و اعلام کردند عموها دیگر حق حضور در تلویزیون را تا اطلاع ثانوی ندارند.
** برنامه‌های کودک تولیدی شدند
بر همین اساس این برنامه در آبان 94 متوقف شد. اما موج اعتراض‌ها به سمتی رفت که دیگر بنا به خواسته مدیران سازمان صدا و سیما برنامه‌های کودک و نوجوان از پخش زنده به سمت تولیدی رفتند. تعدادی از ارگان‌های کشوری (شورای امنیت کشوری، نماینده مردم ارومیه در مجلس و ...) نیز به این برنامه تذکر داده و خواستار عذرخواهی‌شان از مردم آذری زبان شدند. بر طبق همین درخواست، مجری‌های این برنامه در شبکه دو حاضر شده و از تمامی مردمآذری زبان عذرخواهی کردند.
** استعفای مدیر گروه کودک شبکه دو
در همین حین برخی افراد مدیر شبکه دو سیما را زیر باد انتقاد گرفتند تا جایی که علی زارعان مدیر وقت شبکه مجبور به استعفا شد تا از بار این فشارها رها شود. زارعان در مصاحبه‌ای با فارس دلیل استعفای خود را اینگونه بیان کرد: به صورت منطقی نوک پیکان دوستان به سمت من بود و شوکی بود که سازمان صدا و سیما می‌خواست آنرا در جایی تخلیه کند و آنجا هم من بودم! اصلا از این موضوع ناراحت نیستم چراکه برای من خیری را در برداشت که به کارهای دیگر و شخصی‌ام پرداختم. تصورم این است که در این ماجرا بی‌تدبیری جریان داشت، آنهم در شرایطی که می‌توانستند این پرونده را آرامتر،منطقی‌تر و معقول‌تر نیز جمع کنند.
** بازگشت «فیتیله» به تلویزیون
این ممنوع‌الفعالیتی تا شب‌های نوروز همان سال ادامه داشت. این بار «فیتیله‌ای» ها با برنامه «هفت سین و بچین» به شبکه یک آمدند. خوشبختانه بازگشت آنها بدون حاشیه بود و دلخوری‌ها هم گویا رفع شده بودند که دوباره به رسانه ملی برگشتند. اما بعد از گذشت تقریبا دو سال این روزها خبرهایی مبنی بر حضور دوباره «فیتیله‌ای‌ها» در شبکه یک شنیده می‌شود و قرار است این گروه با فرمتی جدید به شبکه یک بازگردند. حال هنوز مشخص نیست که این بازگشت به نفع این گروه پرکار برنامه کودک خواهد بود و می‌توانند موفقیت‌شان را ادامه دهند و یا نه؟!
** فروتن: حس می‌کنم برای رشد فرهنگی کشورم هیچ کاری نکردم
علی فروتن یکی از بازیگران برنامه «فیتیله» در گفت‌وگو با خبرنگار رادیو و تلویزیون خبرگزاری فارس، درباره بازگشت «فیتیله» به آنتن تلویزیون نیز گفت: به هر حال ما حدود 17 سال با این برنامه زندگی کردیم و من «فیتیله» را به خاطر همه بچه‌های ایران دوست دارم. اما اگر قرار باشد این برنامه به تلویزیون برگردد دوست داریم تا با شکل و ایده‌ای جدید در رسانه ملی حاضر شود. در برنامه جدید قطعا نباید از لهجه‌ها استفاده کنیم چراکه باعث هرج و مرج در کشور می‌شویم.
این بازیگر و کارگردان با اشاره به بازگشت «فیتیله» به شبکه‌های سراسری نیز بیان داشت: این احتمال وجود دارد تا این برنامه را برای شبکه یک سیما تولید کنیم و هنوز برای شبکه‌های دیگر صحبت نکردیم.
وی ادامه داد: از مردم خوب کشورم گلایه‌ای دارم و دوست دارم بگویم که آستانه تحمل‌مان خیلی پایین است، در صورتیکه می‌توانیم با هر موضوعی با صبر و حوصله برخورد کنیم، اما این کار را نمی‌کنیم و متاسفانه با فحاشی با هر موضوعی برخورد می‌کنیم. بعد از این اتفاق، حس می‌کنم که 27 سال برای رشد فرهنگ مردم کشورم هیچ کاری نکردم. حتی بسیاری از دوستانم که آذری زبان هستند طی تماسی تلفنی از من عذرخواهی کردند و گفتند که ما واقعا نمی‌دانیم آنهایی که اعتراض کردند چه کسانی بودند!
فروتن در ادامه افزود: مدتی است برنامه «یه بازی تازه‌تر» را برای شبکه استانی اصفهان کارگردانی کردم. این برنامه درباره بازی‌های فامیلی است و تلاشمان این بوده تا بچه‌ها را از فضای موبایل و تبلت دور کنیم و همچنین درباره تغزیه کودکان صحبت می‌کنیم. «یه بازی تازه‌تر» در 40 قسمت ساخته شده است و قرار است از اول بهمن ماه از شبکه شما نیز پخش شود. برای تولید این برنامه با متخصصان تغذیه صحبت و مشاوره کرده‌ایم.