شرط بقای برجام

 از نگاه بسیاری از کارشناسان و صاحبنظران، دستور «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر ترک برجام برای این کشور هزینه بر خواهد بود. با این وجود اما سرانجام آمریکا از توافق هسته ای خارج و گروه 1+5 به 1+4 تغییر یافت.

حال اروپا به همراه روسیه و چین باید طبق برجام از منافع ایران دفاع کرده و شرایط را برای منتفع شدن تهران از توافق در مقابل تحریم های آمریکا فراهم نمایند.

گزارش پیش رو به بررسی آخرین تحولاتی می پردازد که به طور مستقیم و غیرمستقیم به برجام ارتباط می یابند.

** برجام گریزی؛ دومین اشتباه تاریخی

بسیاری مقامات آمریکایی با اقدام اخیر ترامپ در خروج از برجام مخالف اند. «تام دانیلون» مشاور امنیت ملی باراک اوباما طی سخنانی با انتقاد از سیاست خارجی ترامپ، خروج این کشور را از توافق هسته ای بزرگترین اشتباه آمریکا در دوره پس از جنگ عراق در خاورمیانه برشمرد.

دانیلون با تاکید بر هزینه های بالای خروج از توافق هسته ای، هدف اصلی برجام را نشان دادن توانایی آمریکا در گفت وگو با جهان و عدم وجود ایرانی هسته ای عنوان و تصریح کرد: در برجام برای اعمال فشار موثر بر ایران به فشار‌های چندجانبه نیاز بود.

وی همچنین ضمن اعلام این نکته که بسیاری از متحدان اروپایی آمریکا مخالف تصمیم ترامپ برای خروج از برجام هستند اظهارکرد: هیچ راهی برای دستیابی همزمان به اهداف چند جانبه و توقف برنامه هسته ای ایران به طور همزمان وجود ندارد.

** تداوم برجام با حمایت مجدانه

مقامات روسیه همواره توافق هسته ای را بهترین گزینه موجود ارزیابی می کردند که مواضع آنان پس از خروج آمریکا از توافق همانند گذشته تکرار می شود.

«سرگئی ریابکوف» معاون وزیر خارجه روسیه با اشاره به پایبندی مسکو به توافق هسته ای، به ادامه این توافق در دایره ای کوچکتر و با همکاری چین، تروئیکای اروپایی (انگلیس، آلمان و فرانسه)، روسیه و ایران تاکید کرد. ریابکوف همچنین با تایید ادامه فعالیت های برجامی مسکو در ایران از جمله پروژه راه‌ اندازی خط تولید ایزوتوپ‌ های پایدار در تأسیسات فردو به پایبندی روسیه به برنامه جامع اقدام مشترک مهر تایید زد.

افزون بر روسیه، «وانگ ئی» وزیر امور خارجه چین نیز با بیان اینکه کلید حفظ برجام گفت وگو و نه اعمال تحریم است، تصریح کرد: نباید انتظار داشت توافق همه مشکلات را حل کند.

وی در توضیح اظهارات خود با ذکر مثالی افزود: این موضوع مانند چتری است که نمی تواند 100 نفر را در زیر خود جای دهد، بنابراین مسائل خارج از برجام نیز باید از طریق رایزنی و گفت وگو حل و فصل شود.

وزیر امور خارجه چین برجام را دستاوردی حاصل چند جانبه گرایی کشورها دانست که نقش موثری در تضمین نظام منع گسترش سلاح های هسته ای داشته است.

** برجام زیر چتر حمایتی اروپا

«فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که در شکل گیری توافق هسته ای نقش تاثیرگذاری ایفا می کرد، اینک از جمله حامیان اصلی برجام به شمار می رود.

او به تازگی با تاکید بر اینکه خروج آمریکا از برجام نمی تواند تاثیری در سیاست های اتحادیه اروپا داشته باشد اعلام کرد این اتحادیه همچون گذشته بر اجرای کامل این توافق متعهد باقی خواهد ماند.

موگرینی در راستای حمایت از توافق هسته ای از اعضای پارلمان اروپا خواست تا برای استمرار سرمایه گذاری شرکت های اروپایی در ایران از طرح تمدید مهلت وام دهی بانک سرمایه گذاری اروپا به تهران حمایت کنند.

در کنار مسئول سیاست خارجی اتحادیه، «هایکو ماس» وزیر امور خارجه آلمان هم ضمن تاکید بر لزوم حمایت اروپا از برجام به منظور ممانعت از ایجاد رقابت تسلیحاتی در خاورمیانه، این اقدام را برای ایجاد امنیت اروپا موثر دانست .

وی همچنین با اشاره به اقدامات یکجانبه گرایانه ترامپ در حوزه سیاست خارجی به ضرورت ایجاد سیاست خارجی مستقل و بر مبنای اعتماد به نفس برای اتحادیه تاکید کرد.

وزیر امور خارجه آلمان با بیان اینکه دولت آمریکا ارزش ها و منافع اروپا را به صورت تهاجمی زیر سوال می برد، تصریح کرد: اتحادیه باید قدرتمند تر از گذشته در حوزه بین الملل حاضر شود.

وی حمایت و حفظ توافق هسته ای را نخستین گام عملی در راستای تحقق این آرمان دانست.

افزون بر موگرینی و ماس، «سباستین کورتز» صدر اعظم اتریش نیز پس از دیدار با «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی اعلام کرد که کشورش مسیر سیاست خارجی خود را تغییر نخواهد داد و بر حمایت از توافق هسته ای با ایران تاکید کرد.

** شروط ایران برای ماندن در برجام

پس از اینکه ترامپ بی اعتنا به دیگر اعضای توافق، برجام را ترک کرد اینک ایران به دنبال تضمین هایی از سوی سه تروئیکای اروپایی است. در همین ارتباط حجت الاسلام «حسن روحانی» و «امانوئل مکرون» رئیسان جمهوری ایران و فرانسه در تماسی تلفنی درباره مسائل مختلف منطقه ای و بین المللی به ویژه برجام به بحث و تبادل نظر پرداختند.

رئیس جمهوری ضمن ابراز خشنودی از حمایت اروپا به ویژه فرانسه از توافق هسته ای عنوان کرد: اظهارات و بیانیه های اروپا باید راه حل هایی قابل لمس را نیز برای ضمانت منافع ایران در برجام به همراه داشته باشد. روحانی ضمن اشاره به فرصت محدود باقی مانده برای ارائه راه حل های عملی با هدف حفظ برجام تاکید کرد : در صورت عدم بهره مندی ایران از فرصت های ناشی از برجام، عملا پایبندی به این توافق برای جمهوری اسلامی امکان پذیر نخواهد بود.

در مقابل مکرون نیز تلاش همه کشورها برای حفظ برجام را امری ضروری دانست و گفت : کوچکترین خطا و اشتباه در این زمینه می تواند فرصتی مناسب را برای کسانی که به دنبال نابودی این توافق هستند، ایجاد کند.

مرور دستاوردهای برجام هم موضوع دیگری بود که از زبان «محمدباقر نوبخت» سخنگوی دولت انعکاس یافت. او شرط پایبندی ایران به توافق هسته ای را حفظ منافع برجامی ایران دانست.

نوبخت تاکید کرد اتحادیه اروپا باید پس از خروج آمریکا بتواند منافع ایران را برای باقی ماندن در برجام تامین کند.

جمهوری اسلامی با بررسی میزان منافع حاصل از همکاری شرکت های خارجی و میزان سرمایه گذاری آنها تصمیم نهایی خود را برای توافق هسته ای خواهد گرفت.