قلعه شوش، قلعه ای که با آجرهای باستانی ساخته شده

قلعه شوش از جذاب ترین قلعه های ایران است، قلعه ای که حدود ۱۲۰ سال پیش در زمان قاجار ساخته شد و به قلعه فرانسوی ها معروف است. طراحی خاص این قلعه باعث شده که خیلی از گردشگران که اطلاعات زیادی درباره تاریخچه قلعه شوش ندارند با دیدن آن فکر کنند قدمت این قلعه برای صدها سال پیش است. چیزی که قلعه شوش را در بین گردشگران معروف کرده به غیر از طراحی خیره کننده و مناظر منحصربفرد قلعه، آجرهای آن است، آجرهایی که از کاخ داریوش گرفته شده و برای بنای این قلعه به کار رفته اند. در تعدادی از آجرهایی که برای ساخت قلعه استفاده شده آجرهایی می بینید که به خط میخی زیگورات چغازنبیل منقوش شده اند.

اما قلعه شوش چگونه و چرا ساخته شد؟ در آن زمان تحقیق بر روی سایت باستان شناسی شوش به پیدا شدن آثار با ارزش زیادی منتهی شد، آثاری که هیچ امنیتی برای حفظ آن ها در نظر گرفته نشده بود برای همین گروه فرانسوی، محلی را در این محوطه ساخت تا از این آثار تاریخی محافظت شود. این تلاش ها در نهایت منجر به ساخت قلعه شوش شد، قلعه ای که در سال ۱۸۹۸ از آجرهای به جای مانده از کاخ داریوش ساخته شد. کار ساخت قلعه شوش به دست معماران دزفولی انجام شده و یکی از معماران آن مصطفوی دزفولی است.

بناهای تاریخی

معماری قلعه شوش چگونه است؟

قلعه ها معمولا بر روی بلندی و ارتفاع ساخته می شوند تا کاملا مشرف به اطراف باشند قلعه شوش هم از این قانون مستثنی نیست و بر روی بلندترین نقطه شهر بنا شده است. قلعه شوش با پلانی ذوزنقه ای شکل از نظر معماری به زندان باستیل در فرانسه شبیه است، قاعده ی کوچک ذوزنقه در سمت شمال قرار دارد و راهرویی اطراف ذوزنقه را احاطه کرده و ردیف اتاق‌هایی رو به حیاط در اطراف آن واقع شده اند. تقسیم ‌بندی کلی قلعه از دو حیاط و فضای پیرامون آن تشکیل شده و سه راه ورودی برای رسیدن به قلعه وجود دارد که یکی از آن ها رو به بسته شدن است.

این قلعه به سبک معماری های اروپایی ساخته شده و درست مثل قلعه‌ های قرون وسطی اروپا شامل دو حیاط است که یکی از دیگری ارتفاع بیشتری دارد. در قسمت زیرین حیاط مرتفع تر دوم، دو زیرزمین قرار دارد. مصالح اصلی به کار رفته در این قلعه خشت است اما روی آن ها با آجرهایی که برای دوره های مختلف تاریخی هستند پوشیده شده است. معماری این قلعه از طاق‌های رومی، درگاه‌های قوسی و تزیینات آجری تشکیل و در ساخت آن از معماری ایرانی الهام گرفته شده است.

جاذبه های شوش

این قلعه از سال ۱۳۷۱ تبدیل به موزه و محل نگهداری اشیای تاریخی شده و کسانی که به تماشای آثار تاریخی علاقه دارند با تماشای آثار آن غافلگیر می شوند. در این قلعه اتاقکی شیشه ای به چشم می خورد که به کلاه فرنگی معروف است از طرفی در ضلع غربی بنا برجی استوانه ای را می بینید که در گذشته کبوتر خانه بوده است. برجی دیگر هم درست در مرکز حیاط واقع شده، که با ظاهری دایره ای به برج شمالی معروف است.

در این قلعه تزئینات چشم نوازی به کار رفته که تماشای آن ها جالب توجه است تزئیناتی که شامل درگاه‌های قوسی، نماهای تزیینی با آجر، نقاشی‌هایی به سبک تلفیقی اروپایی و شرقی و آجرهای کتیبه ‌دار هستند. انواع آجرهای به کار رفته در این قلعه مثل آجرهای کتیبه دار باعث شده تا قلعه شوش به قلعه آجر هم معروف شود. این قلعه در زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق صدمات زیادی دید اما در اوایل دهه ۷۰ مورد مرمت قرار گرفت، با این حال با رنگ آمیزی هایی که در سال ۱۳۷۵ بر روی راهروها و اتاق های آن انجام شد کمی از اصالت بنا از دست رفت.

جاذبه های خوزستان

قلعه شوش که یکی از پربازدید ترین جاذبه های شوش است در خیابان طالقانی بر روی تپه آکروپل قرار دارد و در سال ۱۳۸۰ از آثار ملی ایران شده است. این قلعه یکی از محبوب ترین جاذبه هاست و همیشه گردشگران زیادی از آن بازدید می کنند بدون شک دلیل این همه محبوبیت مصالح به کار رفته در آن است که از کاخ داریوش گرفته شده اند. عده ای بر این نظرند که فرانسوی ها نباید برای ساخت قلعه از مصالح کاخ داریوش استفاده می کردند اما عده ای هم می گویند اگر این استفاده ی مفید از این مصالح نمی شد آن ها بدون شک تا به حال کاملا نابود شده بودند. علاقمندان به آثار تاریخی، قلعه شوش را بنایی می دانند که نمایش گر تکه ای از چغازنبیل و کاخ داریوش است.

امروز این قلعه تاریخی به خاطر عوامل طبیعی از جمله فرسایش و نم صدمات زیادی دیده و حتی شکاف هایی هم بر روی ساختمان آن دیده می شود. از آن جایی که برای ساخت این قلعه از پی استفاده نشده ممکن است که به خاطر آسیب ها ریزش پیدا کند. در روزهایی درهای این اثر تاریخی به روی گردشگران بسته است که شاید یکی از دلایلش همین احتمال ریزش باشد. پس به نظر می آید که باید بر روی قلعه مرمت های بیشتری صورت بگیرد تا گردشگران بتوانند بازدیدی ایمن از این اثر تاریخی داشته باشند.