مشکل کمبود برق، صادرات یا تولید برق نیست

«عبور از خط قرمز»؛ این اصطلاحی بود که وزارت نیرو برای میزان مصرف برق در سراسر کشور عنوان کرد. جمله‌ای که توجیهی برای آغاز خاموشی‌های سراسری در کشور بود. این در حالی است که وزارت نیرو با هماهنگی سایر نهاد‌ها برای کنترل میزان مصرف برق، ساعات کاری ادارات در شهر تهران را به 6 صبح منتقل کرده، اما واقعیت این است که روند خاموشی‌های مکرر در شهر‌های بزرگ از جمله تهران نشان می‌دهد که هیچ کدام از این راهکار‌ها موفق نبوده و وزارت نیرو همچنان تمرکز خود را روی قطع برق مشترکان خانگی قرار داده است؛ اتفاقی که حالا باعث اعتراض این مشترکان شده، چراکه به رغم اعلام جداول خاموشی، شرکت‌های برق منطقه‌ای هیچ توجهی به ساعات اعلام شده برای قطع برق ندارند و مردم خارج از ساعات تعیین شده، شاهد قطعی برق هستند.

خساراتی که به مردم می‌خورد

در این بین نکته اصلی اینجاست که خاموشی‌های مکرر خارج از برنامه باعث خسارات زیادی به شهروندان عادی و کسبه و حتی صنایع بزرگ شده است. به عنوان نمونه، بسیاری از شهروندان عادی به دلیل استفاده از پمپ‌های آب در ساختمان‌های خود، هنگام خاموشی خارج از برنامه، با قطعی آب نیز مواجه می‌شوند و این موضوع مشکلات زیادی برای آنان به وجود آورده است. همچنین این شهروندان از بروز خسارات به لوازم برقی خود به دلیل قطع و وصل مکرر جریان برق خبر می‌دهند. یکی از شهروندان ساکن شرق تهران، عنوان می‌کند که در چهارشنبه شب گذشته، از ساعت 11 شب تا 4 بامداد، بیش از چهار بار با قطع و وصل جریان برق مواجه شده که این اتفاق باعث خسارت به کولر این ساختمان شده است. علاوه بر این، قطع برق خارج از برنامه باعث خسارت به کسبه نیز شده و بسیاری از کاسبانی که شغلشان به جریان برق وابسته است، به دلیل این اتفاق با خسارت‌های مالی روبه‌رو شده‌اند. به عنوان نمونه نانوایان مناطق مختلف به دلیل قطع برق خارج از برنامه نتوانسته‌اند، پخت انجام دهند و مقدار زیادی از خمیر‌های آنان فاسد شده‌است. علاوه بر این مشاغل دیگری نیز که مواد فسادپذیر نظیر لبنیات و گوشت توزیع می‌کنند، به دلیل قطع مکرر و خارج از برنامه برق مجبور شده‌اند کامیونت‌های یخچال‌دار اجاره کنند و محصولات خود را برای جلوگیری از فاسد شدن به این یخچال‌ها منتقل کنند. این خسارات شامل کارگاه‌های صنعتی کوچک نیز شده و آنان به همین خاطر مجبور شده‌اند تولید خود را متوقف کنند و زیان‌های مالی متقبل شوند.

آیا برق صادر می‌شود؟

همزمان با افزایش قطع مکرر برق شایعات زیادی بین مردم شکل گرفته که آنان می‌گویند دلیل قطعی مکرر برق، صادرات آن به کشور‌های همسایه است و همین موضوع باعث کاهش شدید جریان در شبکه برق کشور شده است. بر این اساس، تحقیقات خبرنگار «جوان» نشان می‌دهد که وزارت نیروی ایران با هشت کشور همسایه تبادلات برقی دارد که در این میان بیشترین صادرات به کشور عراق طی پنج سال گذشته صورت گرفته است. بر اساس آمار از سال 89 تا سال 95 حجم صادرات برق به کشور عراق در دامنه 4 هزار و 985 مگاوات تا 8 هزار و 35 مگاوات به ثبت رسیده است.

پس از عراق، کشور ترکیه در جایگاه دوم واردات برق از ایران قرار دارد. دامنه صادرات برق به این کشور از 525 مگاوات تا 2 هزار و 395 مگاوات گزارش شده است.

افغانستان از دیگر کشور‌های همسایه است که جایگاه سوم در واردات برق را برای خود به ثبت رسانده است. این کشور طی سال‌های مذکور در بازه 446 مگاوات تا 819 مگاوات واردات برق داشته است. حجم واردات برق افغانستان از ایران از سال 89 تا سال 93 رو به افزایش رفت و از رقم 446 مگاوات به 819 مگاوات رسید ولی دو سال بعد از آن به رو افول نهاد و مجدداً به عدد 720 مگاوات رسید.

پاکستان چهارمین کشور در زمینه واردات برق از ایران است. روند صادرات برق به پاکستان از سال 89 تا 95 رو به رشد بوده و از رقم 266 مگاوات به رقم 486 مگاوات افزایش یافته است.

نخجوان از دیگر کشور‌هایی است که صادرات برق به آنجا از 70 مگاوات به 48 مگاوات کاهش داشته است. بیشترین میزان صادرات به سال 89 تعلق دارد که با گذشت زمان و پیمودن شیب ثابت به حجم 48 مگاوات رسید.

ارمنستان در سال 89 به میزان 118 مگاوات واردات برق از ایران داشته که این حجم طی سال‌های بعد افت شدیدی را تجربه کرد تا جایی که در سال 90 حجم صادرات برق به این کشور به رقم 57 مگاوات و در سال 91 تنها به 7 مگاوات رسید. ترکمنستان در سال 89 تنها 8/0 مگاوات واردات برق از ایران داشته که این عدد در سال 90 به 8 مگاوات رسید، پس از آن تا سال 95 این رقم رو به کاهش رفت تا جایی که در سال 95 به 2/0 مگاوات رسید.

کشور آذربایجان طی هفت سال گذشته تنها در دو سال 91 و 96 واردات برق از ایران داشته که میزان آن در سال 91 در حدود 3/0 مگاوات و در سال 96 در حدود 9/0 مگاوات بوده است.

این آمار در حالی از سوی وزارت نیرو اعلام شده که ایران هم‌اکنون حدود 73 هزار مگاوات برق تولید می‌کند و طبق همین اعلام از سوی وزارت نیرو رکورد مصرف در تیرماه حدود 56 هزار مگاوات بوده است. یعنی صادرات صورت گرفته توسط ایران بر اساس 17 هزار مگاوات مازاد تولید است و مجموع صادرات برق کشور نشان می‌دهد که همچنان حدود 8 هزار مگاوات مازاد مصرف در شبکه وجود دارد.

صادرات در حد صفر

اخیراً رضا اردکانیان وزیر نیرو در دیدار با امام جمعه شهر اردبیل مدعی شده که «صادرات آب و برق ما در حد صفر است»؛ اگرچه وی پس از گفتن این جمله مصادیق صفر بودن صادرات آب را عنوان کرده و هیچ اشاره‌ای به وضعیت صادرات برق نداشته است. با این حال وی بدون اشاره به وضعیت صادرات برق به صراحت گفته است که «ما نمی‌توانیم بیش از این به سیستم‌ها و تجهیزات تولید، انتقال و توزیع برق خود فشار آورده یا لطمه‌ای وارد کنیم که قطعاً با یک روند کنترلی سعی داریم تا مخاطرات جدی و آسیب‌های احتمالی را در این مقطع از بین ببریم.» گفته‌ای که احتمالاً نشان می‌دهد، وضعیت خاموشی‌ها به دلیل کمبود تولید برق یا صادرات نیست، بلکه ضعف سیستم برق‌رسانی و وضعیت نامطلوب این سیستم باعث شده که خاموشی‌های دوره‌ای سراسری کشور را فرا بگیرد. بنابراین بهتر است وزیر نیرو علل اصلی خاموشی‌ها و راهکار‌های مقابله با این موضوع را در بررسی تطبیقی با سایر کشور‌ها جهت اقناع افکار عمومی اطلاع‌رسانی کند تا جریان رسانه‌های معاند به سوءاستفاده از این مشکل مقطعی نپردازند.

قطعی برق بر اساس جدول

با این حال مردم همچنان در حال تلاش برای همسان‌سازی خود با وضعیت موجود هستند و می‌کوشند پیام‌های وزارت نیرو برای کاهش مصرف را به خوبی انجام دهند، اما خواسته اصلی آنان در این مقطع آن است که با انتشار یک جدول دقیق از خاموشی‌ها و قطع برق مطابق این جدول مانع از بروز خسارت به کسب آنان شود و پیش از قطع برق آمادگی لازم را برای این وضعیت داشته باشند.