مذاکرات پوتین و ترامپ در هلسینکی؛ توافق یا تقابل

 دیدار «دونالد ترامپ» و «ولادیمیر پوتین» رئیسان جمهوری آمریکا و روسیه امروز دوشنبه 25تیرماه زیر تدابیر شدید امنیتی برگزار می شود؛ دیداری مهم که نگاه ها را به سوی کاخ زرد رنگ ریاست جمهوری در مرکز هلسینکی پایتخت فنلاند دوخته است.

تجربه سفر چند روز پیش ترامپ به لندن و شکل گیری موج اعتراضی علیه سیاست های داخلی و بین المللی وی، تشدید تدابیر امنیتی را در هلسینکی موجه می سازد. خبرها از تظاهرات 15 هزار نفری در این شهر حکایت می کنند که در حمایت از حقوق بشر، دموکراسی، آزادی بیان،‌ برابری و حمایت از پناهجویان صورت می گیرد؛ موضوعات پر اهمیتی که ترامپ در عمر یکسال و نیم دولت خود به آنها بی اعتنا بوده است.

گفته می شود گسترش روابط دوجانبه مسکو و واشنگتن و همچنین تلاش برای حل وفصل اختلافات دو جانبه و چند جانبه در سطح منطقه ای و جهانی مهمترین موضوعاتی است که رهبران این دو کشور در دیدار امروز به آن خواهند پرداخت.

به رغم تمایل ترامپ برای ترمیم مناسبات با روسیه، تاکنون چنین امری محقق نشده و اتفاقاتی غیرمنتظره روابط دو کشور را تیره ساخته است؛ اتفاقاتی از اتهام دست داشتن مقامات روسیه در نتیجه انتخابات 2016 آمریکا تا مسمومیت «سرگئی اسکریپال» جاسوس سابق روس و دختر وی در انگلیس و اخراج دیپلمات های طرف مقابل.

با ورود ترامپ به کاخ سفید، سودای هژمونی و سیادت بر جهان بیش از پیش در راهبرد جدید ایالات متحده تقویت شد. ترامپی که تا پیش از تکیه بر کرسی ریاست جمهوری در رقابت های انتخاباتی این کشور از کاهش هزینه های نظامی آمریکا و ضرورت پایان جنگ های خارج از خانه دم می زد، اینک با چرخشی آشکار در سیاست خارجی، برنامه های تسلیحاتی و هسته ای را در اولویت برنامه های خود قرار داده است.

افزایش بودجه نظامی و وزارت دفاع آمریکا در دولت جدید و کاسته شدن از بودجه وزارت امور خارجه از جمله اقداماتی است که می تواند نشانگر برتری پراگماتیسم آمریکایی بر فنون دیپلماتیک باشد. همین مساله آمریکای ترامپ را در مقابل روسیه قرار داده به طوری که آنها به جای تلاش برای خلع سلاح هسته ای و سلاح های کشتار جمعی، بر تقویت زرادخانه های خود افزوده اند. این مسابقه تسلیحاتی که یادآور فضای بعد از جنگ دوم جهانی است، برخی ناظران را بر آن داشته تا از احتمال وقوع جنگ سردی مجدد سخن به میان می آورند.

جدا از مسائل اختلافی و تنش زا، بسترهای مشترکی نیز برای نزدیکی واشنگتن و مسکو وجود دارند که مساله اوکراین از آن جمله است. برخلاف آمریکای دوره اوباما که در آن همسویی قابل توجهی با سیاست های اتحادیه اروپا و رهبران بروکسل وجود داشت و در مساله انضمام شبه جزیره کریمه به روسیه شاهد اجماع پکپارچه غرب علیه مسکو بودیم، در دولت ترامپ واگرایی در دو سوی آتلانتیک مشهود است. بنابراین مذاکره راجع به اوکراین که از حساسیت قبلی آن نزد کاخ سفیدنشینان کاسته شده، از تیرگی روابط آمریکا و روسیه می کاهد.

مساله مهمتر و در عین حال پیچیده تر، بحران های خاورمیانه از سوریه، عراق و یمن گرفته تا اختلافات بین ایران و بازیگران عربی منطقه و همچنین رژیم صهیونیستی است؛ مسائلی که امروز بی تردید بخشی از زمان مذاکره پوتین و ترامپ را به خود اختصاص خواهد داد. ترامپ در صدد حذف یا دست کم به حداقل رساندن نقش و اثرگذاری موثر تهران در معادلات منطقه است تا فضای حیات برای رژیم اسرائیل تثبیت و فرصت هنرنمایی بیشتری برای بازیگران عرب غرب آسیا همچون عربستان سعودی فراهم شود.

افزون بر آن، فشار بر ایران از راه از سرگیری تحریم های ثانویه و همچنین مانع تراشی در مسیر فروش نفت و نقل و انتقالات پولی- مالی ایران، مهمترین هدفی است که ترامپ در این برهه بر آن تاکید می ورزد. بی دلیل نبود که در آستانه سفر پوتین به هلسینکی برای دیدار با ترامپ، مسکو همزمان میزبان «علی اکبر ولایتی» نماینده رهبر معظم انقلاب و «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی بود.

ترامپ تاکنون بارها در تصویب قطعنامه های شورای امنیت علیه برنامه موشکی ایران با سد مسکو مواجه شده و برای خلاصی یافتن از وتوی نماینده روسیه نیازمند بهبود روابط با کاخ کرملین است. در طرف دیگر اما روسیه ای قرار دارد که ضمن پایبندی به برجام، پس از اجرای توافق هسته ای بر توسعه همکاری ها با تهران در زمینه های گوناگون افزوده است. این کشور در سوریه همگام با ایران با نفوذ غرب و تحرکات گروه تروریستی داعش مقابله کرده و در دیگر بخش های منطقه با تهران منافع مشترکی دارد. بنابراین انتظار می رود در شرایط کنونی با در نظر گرفتن منافع خود و همپیمانانش، در دام مطالبات زیاده خواهانه ترامپ گرفتار نیاید.