آشنایی با خانه ابویی زاهدان

زاهدان یکی از شهرهای گرم و خشک در جنوب شرق ایران است. در گذشته هایی نه چندان دور و تا قبل از زمان رضا خان، به این شهر “دزآب” می گفتند، ولی رضا خان نام آن را به زاهدان تغییر داد. این شهر در اکثر روزهای سال آب و هوایی گرم دارد. البته شب های زاهدان حتی در فصل تابستان هم کمی خنک است. اگر قصد سفر به این شهر را دارید، مطلع باشید که زاهدان هم ایستگاه راه آهن دارد و هم فرودگاه. در ادامه خانه ابویی زاهدان را معرفی خواهیم کرد.

معرفی خانه ابویی

سال های زیادی از ساخت خانه ابویی در شهر زاهدان نمی گذرد. این عمارت حدود ۸۶ سال قبل و در سال ۱۳۱۱ خورشیدی ساخته شده است. استاد محمودی، یکی از برجسته ترین معمارهای یزدی کشور در آن دوران، عملیات ساخت این خانه را برعهده گرفت و آن را به زیباترین شکل ممکن و با بادگیرها و حوضخانه های معروفش احداث کرد. عمارت ابویی، به شخصی به نام زعیم ابویی تعلق داشت. زمانی که این خانه را می ساختند، هنوز زاهدان شکل و شمایل یک کلان شهر را نداشت و هسته اصلی شهر تازه در حال تشکیل بود.

در همین دوران، زعیم ابویی که یکی از کارمندان وزارت دادگستری وقت بود و وضع مالی نسبتا خوبی هم داشت، استاد محمد علی محمودی را از یزد به زاهدان آورد تا خانه ای به سبک و سیاق خانه های یزد برایش بسازد. ابویی تا سال ۱۳۴۰ شمسی از این خانه زیبا و باشکوه بهره برد. پس از او، مدت کمی وارثانش در این خانه زندگی کردند و سرانجام خانه به صورت متروک به حال خود رها شد. بنای عمارت ابویی زاهدان، امروزه توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری زاهدان مرمت شده و به کارگاه هنرهای سنتی زاهدان تغییر کاربری داده است. خانه ابویی در سال ۱۳۷۷ با شماره ۲۱۵۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

معماری خانه ابویی زاهدان

خانه ابویی زاهدان در زمین بزرگی به مساحت ۸۱۳ متر مربع و با زیر بنای ۴۸۳ متر مربع احداث شده است. استاد محمودی در ساخت این عمارت، عناصر معماری یزدی و همچنین عناصر بومی و سنتی همین منطقه را با هم ترکیب کرد و عمارت با شکوهی را در بافت تاریخی زاهدان از خود بر جای گذاشت. آجر و خشت خام اصلی ترین مصالح به کار رفته در این ساختمان هستند. هنگام بازدید از این بنا، اولین چیزی که توجهتان را جلب خواهد کرد، طاق جناغی و آجرکاری های زیبای سر در ورودی آن است. درب ورودی عمارت در شمال غرب بنا قرار دارد و به یک هشتی بسیار زیبا با سقف گنبدی شکل باز می شود. پس از عبور از این هشتی زیبا، به حیاط اصلی خانه ابویی خواهید رسید. دور تا دور این حیاط، اتاق های مسکونی عمارت قرار گرفته اند. این اتاق ها، در شمال، جنوب و شرق این حیاط واقع شده اند. یکی از جالب ترین ویژگی های معماری خانه ابوی زاهدان، توجه معمار بنا به زوایای تابش نور خورشید در آن است. در واقع این اصلیست که در مناطق کویری و گرم و خشک کشور به آن توجه می شد. معماری عمارت به این نحو است که مجموعه اتاق های زمستانی در ضلع شمالی آن و اتاق های تابستانی در ضلع جنوبی بنا قرار گرفته اند. در ضلع شرقی ساختمان نیز آشپزخانه، انباری و سایر تاسیسات واقع شده اند.

خانه ابویی در شهر زاهدان

در قسمت شمال شرقی بنا راهروی مسقفی وجود دارد که از طریق آن می توان به پلکان پشت بام عمارت راه یافت. اهالی خانه، در فصل تابستان بر روی ایوان عریضی که در ضلع جنوبی ساخته شده، می نشستند و از خنکی سایه آن استفاده می کردند. در این مکان، که به تابستان نشین عمارت نیز شهرت دارد، حوضخانه ای زیبا هم احداث کرده اند. بر روی سقف اتاق حوضخانه خانه ابویی یک بادگیر هشت پر قرار دارد که باد از طریق آن به حوضخانه راه می یافت و پس از خنک شدن به اتاق های تابستانی بنا هدایت می شد. در مرکز حیاط اصلی بنا نیز یک حوض زیبا و باغچه ای باصفا ایجاد کرده اند. یکی دیگر از ویژگی های معماری این بنا، استفاده از سقف های گنبدی شکل در تمامی اتاق ها، به منظور تعدیل هوای شهر زاهدان در تمامی فصول سال است.

بهترین فصل سفر به زاهدان

شهر زاهدان یکی از شهرهای گرمسیری و خشک کشور است. تابستان های این شهر بسیار گرم است. در عوض در طول زمستان و پائیز آب و هوای زاهدان بسیار مطلوب و بهاری خواهد شد. الی گشت بهترین زمان سفر به زاهدان را فصول پائیز و زمستان معرفی می کند.

مسیر دسترسی به خانه ابویی زاهدان

شهر زاهدان هم فرودگاه دارد و ایستگاه قطار. برای بازدید از خانه ابویی زاهدان باید توسط هواپیما، قطار، اتوبوس یا خودروی شخصی خود را به شهر زاهدان برسانید و سپس به خیابان شریعتی این شهر مراجعه کنید. مسیر زمینی به این شهر، آزادراه تهران – قم است. پس از عبور از قم، کاشان، یزد، بم و … به شهر زاهدان خواهید رسید.

آدرس عمارت ابویی: استان سیستان و بلوچستان، شهر زاهدان، خیابان دکتر شریعتی، خانه ابویی زاهدان

مدت زمان مورد نیاز برای بازدید از بنا: ۱ الی ۲ ساعت