بحران رسانه و مخاطب در همدان / به بهانه روز خبرنگار

حسین زندی روزنامه نگار؛ از گرانی سکه و دلار و تاثیر آن بر افزایش قیمت کاغذ که چشم پوشی کنیم، دلایل زیادی را می‌توان برشمرد که مخاطبان از رسانه‌های چاپی فاصله گرفته‌اند. ورود فضای مجازی، کاهش قدرت خرید مردم در 13سال گذشته و بی اعتمادی از اصلی‌ترین دلایل کاهش مخاطبان این رسانه هاست.

بدون شک نمی‌توان ادعا کرد مردم از اخبار به دورند و توجهی به وقایع و رخدادهای جامعه ندارند. منابع خبری مردم تغییر کرده و آنان از راه‌ها و ابزارهای دیگر اخبار ضروری مربوط به خود را به دست می‌آورند. بخش عمده‌ای از اخبار و تحلیل رویدادها از راه ابزارهای رسانه‌ای مجازی به مخاطبان می‌رسد که گوشی‌های همراه اصلی ترین ابزار است. در واقع ممیزی و محافظه کاری رسانه‌ها باعث شده شهروندان منابع خبری خود را تغییر دهند.

البته مولفه‌های بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهد مردم تشخیص درستی دارند و زمانی که از حرفه‌ای بودن فضای رسانه‌ای اطمینان پیدا کنند با رسانه آشتی می‌کنند. به طور مثال شمارگان روزنامه‌ها و نشریات چاپی از سال 76 تا اواسط دهه 80 رشد چشمگیری داشت. آن زمان فضای مجازی نقش آفرینی امروز را نداشت و افزون بر اعتمادسازی رسانه‌ها، قیمت پایین نشریات مخاطبان را جذب می‌کرد.

اما مهمترین نکته این بود که نسل جدیدی از طبقه متوسط در جامعه در حال شکل گیری بود که تشنه دانستن بودند. مهمتر این که روزنامه نگاران و تحلیلگرانی فرصت ظهور پیدا کرده بودندکه رفته‌رفته به چهره‌های مهم رسانه‌ای بدل شدند. مخاطبان نیز به این چهره‌ها اعتماد داشتند. اما با اتفاقاتی که پس از روی کار آمدن دولت نهم رخ داد، برخی روزنامه ها تعطیل شدند وبیشتر افراد حرفه‌ای که در رسانه های آن زمان قلم می‌زدند از رسانه فاصله گرفتند، عده‌ زیای از آنان نیز مهاجرت کردند. در نتیجه ارتباط دوسویه‌ای که بین مخاطب و روزنامه نگار شکل گرفته بود از بین رفت فضا به سمت غیر حرفه‌ای شدن پیش رفت.

درواقع می‌توان گفت رسانه‌ها افزون بر بحران مخاطب با بحران روزنامه نگار نیز مواجه هستند. این فضا و شرایط در شهرستان‌ها ملموس‌تر است. از زمان حکومت ظهیرالدوله تا امروز رسانه‌های مکتوب بسیاری در همدان پا به عرصه مطبوعات گذاشتند اما با اینکه جمعیت 150 هزار نفری شهر همدان به بیش از 500 هزار نفر رسیده، شمارگان روزنامه‌ها ونشریه‌ها رشد چندانی نداشته است متوسط تیراژ در دهه 30 و 40 حدود 1500 بوده، اکنون نیز در بر همین پاشنه می‌چرخد. براساس گفته مدیران فرهنگ و ارشاد استان، بیش از 600 نفر درهمدان به عنوان فعال رسانه‌ای و خبرنگار مشغول به کار هستند، اما شمارگان هفته نامه‌ها و روزنامه‌ها حدود 1000است و با گران شدن کاغذ به 500 شماره کاهش پیدا کرده است. به نظر می‌رسد اهالی رسانه تولیدات خود را نیز نمی‌خوانند.

نباید فراموش کرد، یکی از آفت‌های روزنامه و روزنامه نگاری در شهرستان‌ها مسئله رپرتاژ است این پدیده شوم رسانه‌ای به امری معمول و عادی تبدیل شده است. هم خبرنگار و هم شخصیت مورد تبلیغ به عنوان مسئله عرفی و پدیده‌ای مثبت با آن برخورد می‌کنند، یکی از عواملی که موجب جلوگیری از شکل گیری روزنامه نگاری حرفه‌ای در شهرستان شده همین مسئله است.  در چنین فضایی رسالت روزنامه‌نگاری زیر سوال می‌رود، روحیه پرسشگری و انتقادی روزنامه نگار دیگر وجود ندارد و روزنامه نگار به یک بازار یاب وابسته تبدیل می‌شود. از دیگر سو چون انتقادی صورت نمی‌گیرد در نتیجه پاسخگویی نیز امری مغفول است و یا وجود ندارد. افکار عمومی به رسانه بدبین شده و روزنامه به فروش نمی‌رسد، تیراژ پایین می‌آید.

بدون شک روزنامه‌نگار حرفه‌ای چنین فضایی را بر نمی‌تابد و از آن فاصله می‌گیرد. به همین دلیل بسیاری از روزنامه نگاران همدانی از این استان مهاجرت کرده‌اند. به هر حال همدانی‌ها در فضای رسانه‌ای کشور تاثیر گذارند و کمتر رسانه‌ای را در تهران می‌توان سراغ داشت که همدانی‌ها در آن حضور نداشته باشند اما استان سهم چندانی از این سرمایه انسانی ندارد. ظرفیتی که می‌تواند فضای رسانه ای استان را از بحران خارج کند و مخاطبان را با رسانه های چاپی آشتی دهد.