سوءمدیریت یوزهای ایرانی را به ورطه انقراض کشاند

 نهم شهریورماه سال ۱۳۸۶  چند فرد محلی به یک خانواده یوز پلنگ آسیایی (یک یوز ماده به همراه دو توله اش که برای نوشیدن اب به سوی نخلستان های اطراف بافق آمده بودند) حمله کردند  و این حمله از سر ناآگاهی منجر به از بین رفتن دو توله یوز و بهانه ثبت یک روز ملی در تقدیم ایرانی با عنوان روز حفاظت از یوز آسیایی شد.

یوز پلنگ آسیایی زمانی از شبه قاره هند تا افغانستان، ترکمنستان و ایران تا شبه جزیره عربستان زندگی می زیست.

اما در آخرین گزارش از مشاهده یوز در این پراکنش که به سال ۱۹۴۷ میلادی در هندوستان  بازمی گردد سالها می گذرد و از آن زمان یوزپلنگ ها از قلمروشان ناپدید شدند و ایران تبدیل به تنها پناهگاه یوز آسیایی شد.

تا ابتدای دهه ۲۰ جمعیت یوز در ایران چیزی حدود ۴۰۰ قلاده برآورد شده بود که قلمرو آنها تا مرزهای عراق هم کشیده می شد اما پس از جنگ جهانی دوم و ورود خودروهای جیپ به کشور، دسترسی شکارچیان به زیستگاه این گربه سان زیبا آسانتر شد و یوزها در سایه غفلت طمعِ طماعان شکار شدند تا اینکه در اواسط دهه ۷۰ شمسی آنقدر مشاهده یوزها کاهش یافت که سازمان حفاظت از محیط زیست که براساس وظیفه قانونی اش باید برای حفاظت از گونه های در معرض انقراض برنامه حفاظتی تعریف کند وارد عمل شد.

با ارائه یک گزارش در سال ۱۳۷۷ و تامین اعتباری بالغ بر ۲۵ هزار دلار این طرح حفاظتی به مرحله اجرا درآمد و با تدوین حفاظت از یوزآسیایی و تامین اعتبار ۷۲۵ هزار دلار از سوی GEF پروژه حفاظت از یور کلید خورد.

اما برخلاف آنچه از سوی مسئولان درخصوص موفقیت این پروژه های حفاظت از یوز آسیایی طی این ۱۷ سال مطرح شده است، شرایط یوزها بسیار بحرانی است.

تنها چیزی حدود ۴۰ قلاده یوز در طبیعت ایران طی این سالها مشاهده شده است.

*جاده ها متهم اصلی انقراض یوز

آنطور که مجید خرازیان مقدم مدیرکل دفترحیات وحش سازمان محیط زیست، گفته است طی ۱۶ سال گذشته ۴۲ قلاده یوز تلف شده اند که از این تعداد ۲۸ قلاده یعنی حدود ۷۰ درصد بر اثر تصادفات جاده ای از بین رفته اند.

هرچند ایمن سازی کریدورهای جاده ای از حائز اهمیت ترین عوامل برای حفاظت جان یوزهاست اما سوء مدیریت باعث شد طی ۷ سال اخیر حداقل ۳ یوزپلنگ ماده و ۴ توله یوز در مسیری به طول ۱۰ کیلومتر در مخور سمنان _ مشهد بر اثر برخورد با خودرو از بین بروند.

حال  با این تعداد تلفات فراوان  مدیرکل دفتر حیات وحش سازمام محیط زیست می گوید از اعتبارات ستادی حدود ۲ میلیارد تومان به صورت نقدی برای ایمن سازی جاده به اداره مخیط زیست سمنان ابلاغ شده است و حدود ۱۰ کیلومتر از قسمت  حادثه خیز جاده عباس آباد_ میامی  در استان سمنان در حال فنس کشی است.

*چرا حفاظت از یوزها اهمیت دارد؟

گونه های گوشتخوار  و بزرگ جثه به عنوان گونه های پرچم به شمار می روند که در راس هرم غذایی و زنجیره ای اکوسیستم قرار دارند.

وقتی این گونه ها در معرض تهدید و خطر انقراض قرار گیرند بدین معناست که تمامی اجزای آن هرم با مشکل جدی در تامین زنجیره غذایی مواجه شده اند.

تاکنون در طبیعت ایران دو گونه جانوری مهم شیر و ببر منقرض شده و برای همیشه از طبیعت ایران حذف شده اند از میان گربه سانان گوشت خوار ساکن در خاک ایران نیز پلنگ ها و یوز پلنگ ها باقی مانده اند که یوزها به سرعت به سمت انقراض پیش می روند.

پیش بینی ها حاکی از آن است که تا پایان دهه ۹۰ شمسی چیزی به نام یوز پلنگ ایرانی باقی نخواهد ماند.

ناکارآمدی پروژه حفاظتی یوز  در کنار انفعال سازمان متولی حفاظت یوز یعنی سازمان محیط زیست عامل اصلی حذف گونه ارزشمند یوزها از طبیعت ایران را می توان عنوان کرد که موجب از بین رفتن یک سرمایه ژنتیکی ارزشمند جهانی خواهد شد.