کالاهای اساسی چرا گران شدند؟
گرانی مسئله‌ای است که این روزها همه مردم با آنها درگیرند. در این رابطه، دلیل افزایش قیمت اصلی‌ترین کالاهای مورد نیاز مردم را جویا شده‌ایم.
سیر صعودی قیمت اقلام مصرفی مردم در ماه‌های اخیر آنچنان محسوس و آزاردهنده بوده که در هر کوچه و بازاری حرف از اوضاع نابه‌سامان معیشتی مردم در میان است. این روزها اقشار متوسط و کم درآمد جامعه، چاره‌ای جز کاهش خرید مایحتاج روزانه خود ندارند. موضوعی که مردم را نسبت به آینده نگران کرده و هر یک از آنها در جست و جوی پاسخی قطعی از جانب مسئولان مربوطه هستند. بنابراین به سراغ جمعی از روسای اتحادیه‌های مختلف رفتیم تا از نگاه آنها، عوامل منجر به گرانی‌های کم‌سابقه اخیر را که در اکثر اقلام تا بیش از ۵۰ درصد برآورد شده، بطور شفاف مورد بررسی قرار دهیم. در مجموع، عوامل مهمی چون جهش چشمگیر ارزی، سوء مدیریت در تولید و توزیع اقلام پرمصرف و همچنین عدم برخورد قانونی با متخلفان، به عنوان مقصران اصلی گرانی‌های اخیر عنوان می‌شوند.
افزایش ۵۰ درصدی نرخ مرغ، ماهی و تخم مرغ
علت: سوء مدیریت در بازار عرضه و تقاضا
مرغ و تخم مرغ به‌عنوان یکی از اصلی ترین مواد غذایی خانوارهای ایرانی، بیشترین سهم را در سبد غذایی عموم مردم ایفا می‌کنند که به همین سبب نیز هرگونه تغییر و نوسانی در قیمت این مواد، بسیار مهم تلقی می شود زیرا این اتفاق می تواند قدرت خرید بسیاری از اقشار جامعه را تا حد قابل توجهی پایین آورده و سرپرست خانوار را در تامین مایحتاج روزانه با موانعی مواجه کند؛ اتفاقی که متاسفانه در چند ماه گذشته شاهد آن بوده‌ایم و این روزها با افزایش حدود ۵۰درصدی نرخ مرغ، تخم مرغ و ماهی در سطح بازار مواجه هستیم. مهدی یوسف‌خانی رییس اتحادیه پرنده و ماهی، پیش از هر چیز مباحث مربوط به افزایش نرخ ارز، فضای روانی حاصل از گرانی، احتکار و سوءاستفاده فروشنده را بی‌تاثیر در افزایش قیمت‌های اقلام این اتحادیه دانسته و می‌گوید: «باتوجه به اینکه طی چندماه گذشته، نهاده‌های دامی با ارز دولتی وارد کشور شده، مرغداران با مشکلی در این زمینه مواجه نبوده‌اند، بنابراین نمی توان نرخ ارز را به عنوان عامل گرانی مرغ و تخم مرغ عنوان کرد. همچنین مسائلی چون احتکار و غیره نیز عملا در مورد این مواد مطرح نیستند، زیرا این موضوع می تواند منجر به خرابی مواد و ضرر خود فروشنده شود. به واقع آنچه بیش از هرچیز در گرانی مرغ و تخم‌مرغ تاثیرگذار بوده، عدم تناسب در عرضه و تقاضا است. موضوعی که می شد و می‌توان آن را با مدیریت درست، اصلاح کرد.»
* علت گرانی مرغ
یوسف‌خانیعلت گرانی مرغ را بطور شفاف توضیح داده و از ارزان شدن مرغ در ماه جاری خبر می‌دهد: «ما در فروردین و اردیبهشت‌ماه با حجم بالایی از تولید مواجه بودیم، بطوریکه قیمت مرغ در کشتارگاه تا ۴ هزار و خرده‌ای کاهش پیدا کرده و این درحالی بود که تقاضا، کشش این همه تولید را نداشت، بنابراین مرغداران بسیار متضرر شدند و این باعث شد که در برج ۳و ۴، تخم‌ریزی نداشته باشند و در نتیجه هم اکنون با کاهش عرضه و بحران مواجه شویم. البته مرغداران طی یک ماه گذشته، ضرر خود را جبران کرده و جوجه‌ریزی درحال انجام است که با این شرایط در همین ماه، شاهد تعادل قیمت مرغ خواهیم بود. البته نباید انتظار کاهش قیمت تا زیر ۹هزارتومان را داشته باشیم، زیرا در آن صورت بار دیگر تولیدکننده متضرر خواهد شد.»
*علت گرانی تخم مرغ
قیمت تخم‌مرغ طی چند ماه گذشته از شانه‌ای ۱۲ تا ۲۰هزارتومان در نوسان بوده و هم اکنون با نرخ ۲۰هزار تومان به دست مشتری می‌رسد. رییس اتحادیه پرنده و ماهی در این رابطه توضیح می‌دهد: «در چند ماه گذشته با فراز و نشیب‌هایی در قیمت تخم‌مرغ مواجه بوده‌ایم که این نوسانان به سبب کاهش و افزایش تقاضا، واردات تخم‌مرغ در برهه‌ای از زمان و شیوع آنفولانزای مرغی بوده است. مرغ‌های زیادی طی چند ماه گذشته با هدف سلامت مردم معدوم شده‌اند و طبیعی است که عرضه و تقاضا با هم همخوانی نداشته و شاهد گرانی تخم مرغ باشیم.» او اضافه می کند: «البته از یک ماه آینده باتوجه به اتمام اعیاد و هیات‌ها، قطعا با کاهش قیمت مواجه خواهیم بود اما این کاهش به منظور بازگشت به قیمت قبلی نیست زیرا در اینصورت، تولیدکننده متضرر شده و حتی ممکن است دست از تولید بردارد.»
*علت گرانی ماهی
قیمت ماهی نیز همچون مرغ و تخم مرغ با افزایشی ۵۰ درصدی همراه بوده که البته احتمال کاهش این قیمت بنا به نظر رییس اتحادیه بعید به نظر می‌رسد. او می‌گوید: «تولید ماهی پرورشی بویژه ماهی قزل‌آلا که بیشترین سهم را در سبدغذایی مردم دارد، تا حد قابل توجهی کاهش یافته که این نیز به سبب کم‌آبی در سال جاری است. شهرکرد به عنوان قطب ماهی قزل‌آلا به شمار می رود اما این مرکز با معضل کم‌آبی مواجه بوده و نتوانسته به میزان قبل، تولید داشته باشد، بنابراین در انواع ماهی‌های پرورشی شاهد افزایش قیمت بوده‌ایم، بطوریکه ماهی قزل‌آلا با قیمت کیلویی ۲۰هزار تومان به دست مصرف کننده می رسد.» او ادامه می‌دهد: «ما همچنین در ماهی‌های صیدی نیز با کمبود مواجه هستیم که با چنین شرایطی، کاهش قیمت ماهی در آینده بعید به نظر می رسد.»
افزایش۴۰ درصدی نرخ گوشت
علت: قاچاق گوشت به سبب جهش نرخ ارز و افزایش تقاضا
گرچه گوشت به عنوان یکی از اقلام ضروری سبد غذایی خانوارها به شمار می رود اما چندسالی می شود که قیمت بالای این ماده غذایی، مصرف آن در میان خانواده‌ها را کاهش داده است؛ این روزها نیز همراه با سونامی قیمت‌ها، شاهد رشد ۳۰ تا ۴۰درصدی گوشت بوده‌ایم. اما در کشوری که دام به میزان چشمگیری وجود دارد، چرا با قیمت‌های سرسام آور مواجه هستیم. علی اصغر ملکی، رییس اتحادیه گوشت گوسفندی در این باره می‌گوید: «یکی از مهمترین دلایل گرانی گوشت، قاچاق دام در سال‌های اخیر بویژه در ماه‌های گذشته است. این روزها نیز باتوجه به افزایش قیمت دلار و درحالی که مجوزی برای خروج گوشت از کشور صادر نمی‌شود، انگیزه بیشتری برای قاچاقچیان گوشت بوجود آمده. اقدامی که کنترل آن به سبب گستردگی مرزها خیلی امکان‌پذیر نیست.»
ملکی همچنین ایام و اعیاد را بسیار تاثیرگذار در افزایش قیمت گوشت دانسته و توضیح می‌دهد: «باتوجه به ایام و اعیاد موجود در این برهه زمانی همچون عید قربان، بازگشت حجاج، ایام محرم و صفر و سپس ورود به فصل سرما، تقاضا به شدت افزایش یافته که دامدار نیز از این فرصت استفاده کرده و گوشت را به نرخ دلخواه می‌فروشد. البته مدتی است که ستاد تنظیم بازار وارد عمل شده و اقداماتی انجام داده که از مهمترین این اقدامات می‌توان به ورود روزانه حدود ۸۰تن گوشت گرم گوسفندی اشاره کرد. چه‌بسا اگر این اقدامات صورت نمی گرفت، امروز شاهد شرایط بدتری در زمینه گوشت بودیم.»
او در ادامه به موانع موجود در کاهش قیمت گوشت طی سال‌های اخیر اشاره کرده و می‌گوید: «به‌نسبت سرانه جمعیتی، افزایش دام کم بوده و همین موضوع مانع از کنترل قیمت گوشت شده است. همچنین مسائلی چون خشکسالی و محدود شدن مراتع جهت سیرکردن دامو نیاز به خرید نهاده‌های دامی نیز مزید بر علت شده‌اند تا امروز نتوانیم قیمت گوشت را پایین بیاوریم.»
افزایش ۴۰ درصدی نرخ لبنیات
علت: افزایش نرخ ارز و سوء استفاده متخلفان
لبنیات یکی دیگر از موادغذایی ضروری و پرمصرفی است که گرچه در چند سال گذشته با شیب ملایم و بدون توجه به تذکرات مسئولان مربوطه، دارای افزایش قیمت بوده، اما در چند ماه اخیر تورمی ۴۰درصدی را مردم تحمیل کرده است. به اعتقاد علی رجبی، رییس اتحادیه لبنیات، گرانی محصولات لبنی بیش از هرچیز ریشه در گرانی ارز، سوءاستفاده افراد متخلف و حتی افزایش صادرات با هدف سود بیشتر در شرایط کنونی دارد. او می‌گوید: «باتوجه به وارداتی بودن خوراک دام، برخی از مواد اولیه لبنیات و مواد اولیه بسته‌بندی و ظروف که همگی ارتباط مستقیمی با نرخ ارز دارند، شاهد افزایش اینچنینی قیمت لبنیات بوده‌ایم. عجیب‌تر اینکه که قیمت ظروف مورداستفاده در کارخانه‌ها بین ۲ تا ۳برابر افزایش قیمت داشته و حتی از قیمت خود لبنیات نیز پیشی گرفته که در نتیجه تولیدکننده اقدام به گرانی لبنیات کرده است.»
او ادامه می دهد: «گرچه صحبت از ارز دولتی در میان است اما باتوجه به گرانی‌های اخیر باید بگوییم که احتمالا یا ارز به مقدار کافی به تولیدکننده تخصیص نیافته و یا افرادی درحال سوءاستفاده هستند که در نتیجه مبنای قیمت گذاری، ارز بازار آزاد قرار داده شده و قیمت‌ها تا این حد بالا رفته است. به واقع این روزها بیشتر از همیشه، تولیدکنندگان باید تحت نظارت باشند تا با آن‌هایی که ارز دولتی دریافت کرده و با این حال گرانی قیمت را موجب شده‌اند، برخورد قانونی صورت بگیرد، اما متاسفانه هم اکنون شاهد این برخوردهای قانونی نیستیم.»
او در ادامه به افزایش صادرات در شرایط نابه‌سامان بازار ارز نیز اشاره کرده و می‌گوید: «باتوجه به افزایش نرخ ارز، هم دامدار شیر را گرانتر می فروشد و هم تولیدکننده به منظور سود بیشتر تمایل زیادی به صادرات پیدا کرده است که همین موضوعات نیز توانسته در افزایش قیمت‌ها تاثیرگذار باشد.»
رجبی در رابطه با قیمت لبنیات در آینده می‌گوید: «لبنیات به عنوان ماده غذایی ضروری خانوارها به شمار می‌رود، بنابراین امیدواریم تمهیداتی اندیشیده شود تا قیمت‌ها گرچه برای مردم راضی‌کننده نیستند، اما حداقل در همین حد ثابت بمانند و بیش از این شاهد محدودیت مصرف این ماده ضروری در میان مردم نباشیم.»
افزایش ۱۵ تا ۲۰درصدی نرخ روغن و حبوبات
علت: افزایش نرخ ارز و افزایش تقاضا
در میان تمام مایحتاج روزانه مردم، خواروبار کمترین سهم را در افزایش نرخ داشته‌اند، بطوریکه روغن حدود ۲۰درصد و حبوبات حدود ۱۵درصد گران شده‌اند. گرانی‌هایی که صرفا متاثر از افزایش نرخ ارز و افزایش تقاضا به سبب گرانی‌های چشمگیر اخیر بوده‌اند و درصورت ادامه روند فعلی و عدم کنترل بازار، افزایش قیمت این اقلام نیز بیش از پیش قوت گیرد. البته به گفته صفر فرهمندجم، رییس اتحادیه خوار و بار فروشان، کنترل این بازار ممکن است و می‌توان مانع رشد بیشتر قیمت‌ها شد. او می‌گوید: «نرخ ارز در قیمت خواروبار از قبیل روغن و حبوبات بسیار تاثیرگذار بوده، زیرا وقتی گرانی در سایر اقلام مصرفی اتفاق می‌افتد، تاثیرپذیری دیگر اقلام پرمصرف اجتناب‌ناپذیر است که این اتفاق عملا برای خوار و بار نیز افتاده است، اما با این حال این مواد غذایی حتی برنج‌ها و حبوبات وارداتی هم اکنون در انبارهای دولتی موجود هستند و دولت می‌تواند نرخ این اقلام را کنترل کند.»
او ادامه می دهد: «البته ما در ماه‌های پیش رو به سبب فرارسیدن محرم و صفر با افزایش تقاضا روبه رو هستیم که همین موضوع می‌تواند قیمت‌ها را بالا ببرد، اما باز هم معتقدم که کنترل این شرایط، ممکن است. اگر توزیع به شکل عادلانه صورت گیرد، احتمال ثبات قیمت و حتی شکستن قیمت‌ها وجود دارد. اما اگر این اتفاق نیفتد، شاهد اتفاقی برعکس آن خواهیم بود؛ بنابراین مدیریت بازار مهمترین نقش را در این زمینه ایفا می‌کند و با یک مدیریت درست و توزیع و عرضه به موقع و صحیح، احتمال افزایش قیمت به حداقل می‌رسد.»
افزایش ۲۰ درصدی نرخ مواد شوینده
علت: افزایش نرخ ارز و سوء مدیریت در کنترل بازار
گرچه ۲۰درصد گرانی در هر جنس و کالایی به خودی خود بسیار محسوس بوده و در شرایط عادی بسیار جای بحث دارد، اما در شرایط فعلی که اکثر اقلام مصرفی مردم تا بیش از ۵۰درصد افزایش قیمت داشته‌اند، رشد ۲۰درصدی قیمت موادشوینده جای بسی امیدواری دارد. رشدی که به گفته علیرضا رضایی قهرودی، رییس اتحادیه مواد شوینده، ناشی از جهش چشمگیر قیمت ارز و درپی آن، گرانی مواد اولیه، افزایش قیمت وسایل بسته بندی از قبیل کارتن و پلاستیک، دستمزد کارگر، افزایش آب و برق، افزایش مالیات و همچنین موارد دیگر در آینده دارد. او می‌گوید: «وقتی در کشور مجموعی از اجناس گران می‌شوند، قاعدتا این گرانی تاثیر خود را در اقلام و کالاهای دیگر نیز نشان می‌دهند، زیرا همه چیز به هم وابسته هستند و نمی‌توان یک کالا را از دیگری جدا کرد. مثلا وقتی کارتن و پلاستیک گران می شود، قاعدتا می‌تواند روی قیمت بسیاری از کالاها از جمله مواد شوینده تاثیرگذار باشد، بنابراین باید بپذیریم که وجود حتی یک میکروب در سیستم بازار، تمام بازار را آلوده می‌کند.»
او اضافه می‌کند: «ما به هیچ وجه از گرانی حمایت نمی‌کنیم و حتی خود تولیدکننده نیز راضی به این اتفاق نیست اما تولیدکننده‌ای که قبلا مواد اولیه‌اش را با ارز ارزان و یا دولتی وارد کرده، وقتی احساس می‌کند که با اتمام این مواد، دیگر قدرت خرید قبل را ندارد و باید با مبلغ هنگفتی، جنس کمتری خریداری کند، چاره‌ای جز عدم فروش یا فروش گرانتر کالایش را ندارد. تولیدکننده با این کار می خواهد بخش بسیار اندکی از ضررهایش را جبران کند تا بتواند به حیاتش ادامه دهد.»
رضایی قهرودی در ادامه، سرمنشا تمامی گرانی‌ها را در سوء مدیریت بازار دانسته و معتقد است که اگر این مدیریت اصلاح نشود، درآینده با شرایط بدتری مواجه خواهیم بود. او می‌گوید: «اگر مدیران مربوطه بتوانند اوضاع اقتصاد را در همین شرایط نگه دارند و دولت بتواند همچنان ارز دولتی به تولیدکنندگان اختصاص دهد، می‌توان قیمت‌ها را همین حد حفظ کرد.»