تهدید امنیت منطقه در پوشش همکاری اقتصادی

'صالح الجاسر' مدیرکل خطوط هوایی سعودی با بیان اینکه از ابتدای ماه اکتبر آینده (9 مهر) این شرکت هر هفته 4 پرواز به مقصد اربیل خواهد داشت ، ابراز امیدواری کرد که برقراری این خط پروازی به توسعه روابط اقتصادی به ویژه گردشگری میان دو طرف کمک کند.

آغاز پروازهای مستقیم ریاض – اربیل بعد از آن صورت می گیرد که مرداد ماه گذشته هیاتی از سوی عربستان راهی اقلیم کردستان عراق شد تا گسترش روابط اقتصادی ریاض و اربیل را دنبال کند.

این هیات که شامل 30 تاجر و مسئول اقتصادی عربستانی از جمله رییس اتاق بازرگانی این کشور بود، اولین هیات عالی رتبه تجاری سعودی محسوب می شود که بعد از اشغال عراق توسط آمریکا به این کشور سفر می کند.

بر اساس اخباری که شبکه های کردزبان از ملاقات های این هیات با مقامات منطقه کردستان منتشر کردند ، دو طرف توافق کرده‌اند که در گام نخست، اقلیم را به عنوان مرکزی برای آغاز فعالیت‌های اقتصادی، سرمایه‌گذاری و تجاری عربستان در عراق در نظر بگیرند.

همچنین برقراری پرواز مستقیم میان اقلیم کردستان و عربستان و برگزاری کنفرانس‌های سرمایه‌گذاران و تاجران در ریاض و اربیل از دیگر توافقات صورت گرفته در نشست مشترک هیئت عربستان و اقلیم کردستان عراق بوده است.

مذاکرات هیئت سعودی و اقلیم کردستان با واکنش‌هایی در بغداد روبرو شد و برخی سیاستمداران عراقی از جمله 'اسکندر ویتویت' رییس سابق کمیته امنیت و دفاع پارلمان این کشور و از اعضای ارشد 'ائتلاف فتح'، عربستان را متهم به نزدیکی به اربیل با هدف تجزیه عراق و در نهایت تجزیه خاورمیانه براساس اهداف رژیم صهیونیستی و آمریکا کرد.

تردیدی نیست که عربستان به عنوان یکی از کشورهای اصلی ایجاد ، تسلیح و پشتیبانی گروههای افراطی و تروریستی از جمله 'داعش'، نقش زیادی در ویرانی دو کشور عراق و سوریه داشته است .

تقریباً از دو سال پیش تاکنون و همزمان با سرکوب گروهک تروریستی داعش در موصل، سفارت عربستان از فضای جامعه عراق برای مقابله با این گروه استفاده و به شدت تحرکات مشکوک خود را آغاز کرد. سفارت عربستان از همان زمان برای احداث بیمارستان، مراکز فرهنگی و باشگاه‌های ورزشی در اماکن شیعه نشین نزدیک به جریان 'مقتدی صدر' دست به کار شد تا بتواند بر انتخابات پارلمانی عراق تاثیر بگذارد.

در همین پیوند سفر صدر به عربستان که به گفته کارشناسان خارج از حوزه سیاستگذاری دولت انجام شد و ملاقات وی با 'محمد بن سلمان' ولیعهد سعودی نگرانی هایی برای نخبگان شیعه عراق به وجود آورد و این سوال بزرگ را مطرح کرد که چرا صدر با وجود سیاست های تخریبی عربستان در عراق با ولیعهد سعودی ملاقات کرد . ملاقاتی که هیچگاه جزییات مربوط به آن منتشر نشد.

به اعتقاد کارشناسان سیاسی این اقدامات نه تنها نتوانست در نتیجه انتخابات عراق تاثیر جدی داشته باشد، بلکه در تجزیه و تحلیل انتخابات عراق این حقیقت کاملاً روشن شد که مردم این کشور به عنوان برنده اصلی این انتخابات، با انتخاب جریان 'الفتح' به رهبری 'هادی العامری' - از فرماندهان 'الحشد الشعبی' – به‌عنوان فراکسیون دوم ثابت کرد که بخوبی از توطئه‌های منطقه‌ای علیه انسجام و وحدت عراق آگاهی دارد.

نتیجه این انتخابات تاکتیک شوم عربستان برای نفوذ در این کشور و بازگرداندن عراق به شرایط قبل از سال 2003 میلادی و خط کشی میان شیعیان و دو قطبی ساختن جامعه عراق، ناکام ماند و حضور قدرتمندانه فراکسیون‌های الفتح، النصر، دولت قانون و الحکمه در پارلمان آینده عراق قطعاً اجازه نخواهد داد که سایر جریان‌های پارلمانی نزدیک به عربستان تغییری در سیاست‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی عراق ایجاد کند.

بسیاری از کارشناسان ، تحولات اخیر بصره به ویژه تلاش برای ایجاد فاصله میان مردم ایران و عراق از طریق اشغال و سپس آتش زدن کنسولگری جمهوری اسلامی در این شهر را هم به عنوان واکنش سعودی ها به شکست در انتخابات پارلمانی عراق و ناکامی در مقابل سیاست های ایران در منطقه ارزیابی می کنند.

دولت سعودی همزمان با طرح ایجاد اختلاف میان گروههای شیعی عراق ،توسعه روابط با اقلیم کردستان را هم در دستورکار خود قرار داده است .

سال گذشته و چند ماه مانده به برگزاری همه پرسی استقلال اقلیم کردستان رسانه‌های جریان سعودی و کاربران شبکه‌های اجتماعی عربستانی و اماراتی نیز به شدت به حمایت از 'مسعود بارزانی' روی آوردند. برخی گفتند که کشورهای عربستان، امارات و اردن در قبال حمایت از بارزانی برای جدایی از عراق، قول تأسیس پایگاه نظامی در اربیل و دهوک را از او گرفته‌اند.

بعد از مسایل و مشکلاتی که برگزاری همه پرسی اقلیم برای برگزار کنندگان و حامیان آن ایجاد کرد ، اکنون سعودی ها برنامه دوم از نقشه خود برای عراق و منطقه را با توسعه روابط اقتصادی با این منطقه کلید زده اند.

پیش دستی ریاض برای برقراری ارتباط مستقیم با اربیل می تواند بر افزایش تهدیدات علیه تمامیت ارضی عراق تاثیر گذار باشد. این موضوع زمانی اهمیت می یابد که رهبران دولت اقلیم کردستان قبلا اعلام کرده‌اند که تنها مسئله مهم و باقی مانده در دستیابی به استقلال سیاسی، زمان آن است.

به گفته کارشناسان سیاسی سرمایه‌گذاری‌های عربستان در اقلیم کردستان در عمل با تقویت اقتصاد اقلیم، این منطقه را به سمت استقلال و جدایی از دولت مرکزی عراق سوق خواهد داد. این که آیا این موضوع (استقلال اقلیم کردستان) هدف واقعی سعودی هاست به ماهیت و شرایط سرمایه گذاری های ریاض در این منطقه و مهمتر از آن نوع برداشت دولت مرکزی بغداد از این اقدامات بستگی دارد.

هدف دیگری که سعودی ها در نزدیک شدن به کردستان عراق دنبال می کنند استفاده از کارت اقلیم برای تغییر شرایط بازی در منطقه است .

سیاست خارجی اساسی عربستان در حال حاضر بر محدود کردن و جلوگیری از گسترش نفوذ جمهوری اسلامی ایران در منطقه متمرکز است.

کارشناسان می گویند که هدف اصلی از تأسیس پایگاه نظامی در اقلیم کردستان، گسترش و تعمیق فعالیت‌های اطلاعاتی- عملیاتی علیه ایران در چارچوب طرح مشترک ارتجاع منطقه‌ای و ایالات‌ متحده برای امنیتی کردن فضای پیرامونی ایران و تحدید نفوذ منطقه‌ای آن است.

همین وضعیت در مورد ترکیه نیز وجود دارد . روابط آنکارا و ریاض بطور فزآینده‌ای و به دلایل مختلف از جمله در اختلاف بر سر موضوع قطر در حال تشدید است، ضمن اینکه آنکارا در مورد تحولات مربوط به کردهای شمال عراق به اندازه تهران حساسیت دارد.

اقلیم کردستان در صورت استقلال در میان کشورهایی محصور است که با استقلال آن مخالف هستند و به‌ احتمال ‌زیاد دچار مشکلاتی در روابط با همسایگان خود خواهد شد. سعودی ها انتظار دارند در صورت بروز چنین مشکلی با پرواز مستقیمی که به اقلیم ایجاد کرده اند ، با تامین خواسته های اقتصادی این منطقه ، سود لازم را هم به دست آورند.

از سوی دیگر به عقیده کارشناسان، فعالیت های عربستان در عراق در چارچوب پیوندهای جدید میان این کشور با آمریکا و رژیم صهیونیستی هم قابل تفسیر است و آنچه این مثلث شوم را به هم می چسباند دشمنی هر سه کشور با ایران است .

علاوه بر آمریکا که به ویژه در دولت 'دونالد ترامپ' از هر اقدامی که به کاهش قدرت منطقه ای ایران و ناامن شدن این کشور منجر شود ، حمایت کرده است ، رژیم صهیونیستی هم حامی بسیار مشتاق و سرسخت تجزیه عراق و سوریه است و از استقلال خواهی کردها در این مناطق به شدت حمایت می‌کند.

تل آویو، شکنندگی و تجزیه کشورها منطقه از جمله عراق و سوریه را به عنوان عاملی برای انحراف افکار عمومی جهان عرب و همچنین کاهش‌ فشارها از سوی ایران و ترکیه ، ارزیابی و درک می‌کند. از این رو به احتمال زیاد حرکت جدید عربستان به سوی اربیل با تائید و همراهی واشنگتن و تل آویو دنبال و پیگیری می‌شود.

در این میان ایران و ترکیه به عنوان دو کشوری که هر گونه تغییر و تحول در منطقه به ویژه اقلیم کردستان به صورت مستقیم بر امنیت ملی آنها تاثیر دارد حق دفاع مشروع و مقابله با اقدامات تجزیه طلبانه و بر هم زننده صلح و ثبات در منطقه را خواهند داشت ضمن اینکه دولت مرکزی عراق ملزم است در توسعه روابط اقلیم با سایر کشورهای منطقه ، دغدغه های امنیتی و راهبردی تهران و آنکارا را مد نظر داشته باشد.