تحریم های ضدایرانی به اختلافات عمیق درکاخ سفید دامن زد

  بولتون مشاور امنیت ملی کاخ سفید آماده شده بود تا خبر آغاز دور دوم تحریم ها و اجرای پروژه «فشار حداکثری» بر ایران را اعلام کند اما وقتی که دید متحدان خارجی واشنگتن میلی به همراهی با آمریکا ندارد و در داخل کشور نیز اشتیاقی برای شدت عمل در برابر ایران وجود ندارد، با یاس و سرخوردگی از حضور در مراسم اعلام طرح تحریم ها علیه تهران کنار کشید.

دولت ترامپ مجبور شده برای برخی کشورهای مهم که خواهان ادامه خرید نفت از ایران هستند، معافیت صادر کند و از سوی دیگر به دلیل مخالفت های داخلی، برای قطع دسترسی بانک های ایرانی به سوئیفت تلاش نکند. این دو عامل باعث سرخوردگی بولتون شده و برخی حامیان «فشار حداکثری» بر ایران را ناامید کرده است. تارنمای واشنگتن اگزمینر نوشته، انتظار می رفت بولتون روز جمعه بیانیه ای در مورد اتخاذ «یک مسیر تهاجمی تر» در قبال ایران قرائت کند اما بعدازظهر پنجشنبه برنامه اش را لغو کرد.

یک مشاور ارشد جمهوریخواه در کنگره آمریکا ناکامی دولت این کشور در تحقق اهداف ضدایرانی را «شکست فاجعه بار» نامید و به واشنگتن اگزمینر گفت: «شورای امنیت ملی از این شکست فاجعه بار دست می شوید.» یک مقام وزارت خارجه آمریکا تایید کرد که بولتون برنامه اش را لغو کرده است اما وی افزود که دولت ترامپ همچنان تحریم ها را اجرا خواهد کرد. وی گفت: «ما انتظار داریم تحریم ها تا چهارم نوامبر (13 آبان) آماده اجرا شود.»

ترامپ 18 اردیبهشت از برجام خارج شد و دور اول تحریم هایی که طبق این توافقنامه برداشته شده بود، 6 اوت (15 مرداد) دوباره اعمال شد. دور بعدی قرار است 13 آبان بازگردد. دولت آمریکا مدعی شده بود که قصد دارد صادرات نفت ایران را به صفر برساند و دسترسی ایران به سوئیفت را قطع کند؛ برنامه ای که حتی روی کاغذ هم چیزی جز یک طرح خنده دار و غیرعملی نبود.

هند، کره جنوبی و ترکیه مشتریان دائمی نفت ایران هستند و حتی برخی پالایشگاه های خود را با نفت ایران سازگار کرده اند. امروز در شرایطی که این کشورها برای حفظ حرکت موتور توسعه خود نیاز به نفت ایران دارند آمریکا پیمان اتحاد و مودت با آنها را نیز نادیده گرفته و می خواهد از تامین نیاز خود صرف نظر کنند. ترکیه از مدت ها پیش دست رد به سینه آمریکا زد. هند، ژاپن و کره جنوبی نیز دم به دم خواستار معافیت از تحریم ها بودند.

سرانجام رسانه ها روز پنجشنبه اعلام کردند که کره جنوبی و هند درباره طرح کلی معافیت این کشورها از تحریم های آمریکا علیه ایران با واشنگتن به توافق رسیده اند. هر چند توافق نهایی در این زمینه صادر نشده است اما اظهارات «هدر نوئرت» سخنگوی کاخ سفید حاکی است قوت گرفتن احتمال صدور معافیت است. او گفته که آمریکا «در میانه فرایندی داخلی برای مستثنی کردن برخی کشورها از کاهش چشمگیر خرید نفت ایران است.»

وضعیت در مورد سوئیفت نیز همین است. بانک های «سیتی بانک» و «جی.پی مورگان» که در هیات مدیره این پیام رسان مالی بین المللی قرار دارند از مدتها پیش به قطع دسترسی ایران به سوئیفت «نه» گفته بودند. «استیو منوچین» وزیر خزانه داری آمریکا، به تعبیر واشنگتن پست، جبهه «مقاومتی» در این زمینه تشکیل داده و با قطع دسترسی ایران مخالفت کرده بود.

نیمه دوم اردیبهشت که ترامپ برجام را به مقصد نامعلومی ترک کرد، «مایک پمپئو» وزیر خارجه آمریکا 12 خواسته را از ایران مطرح کرد تا به زعم خود و رئیسش فشار حداکثری بر ایران را کلید زده باشد. اما حالا او نیز به در بسته خورده و هیچ از خواسته هایش صورت تحقق نگرفته است. «رابرت آینهورن» عضو سابق دولت آمریکا و عضو فعلی اندیشکده «موسسه بروکینگز» گفته: «اینها خواسته هایی حداکثری است اما هیچ دولتی در ایران مایل به پذیرفتن آنها نیست.» او حتی تاکید کرده که ایران در مقابل فشارها «زانو نخواهد زد.»

«برایان اوتول» پژوهشگر ارشد در اندیشکده «شورای آتلانتیک» که از سال 2009 تا 2017 در وزارت خزانه داری آمریکا فعالیت کرده، در یادداشتی نوشت: غیرمحتمل است که دولت ترامپ بتواند مثل دولت باراک اوباما به ایران فشار بیاورد زیرا کاخ سفید اکنون به دلیل خروج از برجام و اعمال تحریم های ثانویه با مخالفت گسترده بین المللی روبرو است.

انتظار می رود طی ماه های آینده انرژی آمریکا در مقابل ایران بیش از پیش تحلیل برود زیرا پرونده هایی که در داخل آمریکا علیه ترامپ تشکیل شده او را به شدت درگیر خواهد کرد. پرونده تبانی او و اطرافیانش با روسیه و دخالت ادعایی روس در انتخابات 2016، پرونده رسوایی ها اخلاقی، کوچ شماری از وزرای بعد از انتخابات میاندوره ای 6 نوامبر (15 آبان)، رودررویی با مهاجران و آبروریزی سعودی ها در قتل «جمال خاشقچی» ترامپ را وضعیتی دست و پاگیری قرار می دهد که می تواند او را آچمز کند.

در صورتی که نامزدهای انتخاباتی مورد حمایت ترامپ و سایر جمهوریخواهان در انتخابات روز سه شنبه آینده کنترل مجلس نمایندگان را از دست بدهند دموکرات های پیروز در هر زمینه ای ترامپ را سنگباران خواهند کرد. برخی معتقدند که شاید ترامپ برای رهایی از این فشارها موضع تهاجمی تری بگیرد تا ثابت کند همچنان دست بالا را دارد اما این احتمال نیز مطرح است که نیاز دوباره وی به آرای مردمی در انتخابات 2020 موجب خواهد شد تا او از اقدامات بی حساب و کتاب گذشته اش اندکی فاصله بگیرد.

آینده متزلزل ترامپ در داخل و مخالفت جهانی با وی که عمدتا با محوریت ایران شکل گرفته است، شالوده کاخ سفید را لرزان تر می کند. ترامپ در حدود دو سال گذشته دستاورد خارجی قابل ملاحظه ای نداشته است بنابراین، نیاز دارد پس از انتخابات هفته آینده در رفتار خود تجدید نظر کند تا هم متحدان خارجی را باز یابد و هم از اختلافات داخلی بکاهد. عقلانیت سیاسی تنها راهی است که ترامپ هنوز نپیموده و با آن بیگانه است. بازگشت به برجام و لغو تحریم ها می تواند اولین و بلندترین گام وی برای حضور در این مسیر باشد، مگر اینکه بخواهد تبدیل به رئیس جمهوری تک دوره ای شده و دو سال دیگر عرصه سیاست را ترک کند.