بازگشت ترکیه و آمریکا به مرحله تقابل در شمال سوریه

 پس از آغاز بحران سوریه کشورهای آمریکا و ترکیه هریک تلاش کردند تا با دمیدن در آتش این بحران، از این جنگ خانمان سوز سهمی برده باشند. هرچند که نگاه ترکیه بیشتر امنیتی و نگاه آمریکا بیشتر سلطه گرایانه بود.

ماحصل تحولات سوریه تشکیل ائتلافی به همراه نیروهای کُرد سوریه از سوی آمریکا و همچنین ائتلاف ترکیه با نیروهای شورشی و گروه هایی مانند ارتش آزاد سوریه شد. درنتیجه نیروهای کُرد سوری که در مناطق مرزی شمالی سوریه حضور داشتند با تجهیز و حمایت آمریکا و استفاده از وضعیت بحرانی در این کشور بر نوار شمالی سوریه در مرز با ترکیه تسلط پیدا کردند.

این مساله آغازی بود برای شروع تنش ها میان ترکیه و آمریکا در سوریه چراکه از نظر ترکیه حضور نیروهای کُرد در مرز با این کشور به منزله ناامنی و قدرت گرفتن نیروهای حزب کارگران کردستان (پ. ک.ک) که آنکارا آن ها را تروریستی می داند است.

درنتیجه ترکیه باهدف نابودی گروه های کُرد که تحت حمایت دولت آمریکا بودند 20 ژانویه (30 دی ماه 1396) به خاک سوریه تجاوز و عملیاتی را به نام 'شاخه زیتون' در منطقه عفرین در شمال سوریه آغاز کرد. شهری که یگان های مدافع خلق در سال 2012 به کنترل خود درآورده بودند.

'نورالدین جانیکلی' وزیر دفاع سابق ترکیه پس از آغاز این عملیات در رسانه‌های این کشور اعلام کرد که عملیاتِ شاخۀ زیتون، به دنبال «نابودی نیروهای شبه‌ نظامی یگان‌های مدافع خلق» است.

بنابر اعلام مقام های ترکیه، یگان های مدافع خلق «ی پ گ» با حزب کارگران کردستان «پ ک ک» ارتباط دارد و همین مساله بهانه ای شد برای حمله ترکیه به شهر عفرین و اشغال این شهر توسط شورشیان مورد حمایت ترکیه.

اما از فروردین سال جاری که شهر عفرین به اشغال نیروهای مورد حمایت ترکیه درآمد، شدت درگیری ها میان این نیروها و نیروهای کُرد با فراز و فرودهایی همراه بود و در واقع می توان گفت که تغییرات محسوسی دیگر صورت نگرفت؛ هرچند که حضور نیروهای کُرد سوری در مرز با ترکیه همچنان در این مدت دغدغه اصلی ترکیه بوده است.

اما آنچه که بر شدت این نگرانی های ترکیه طی ماه های اخیر افزود، این بود که مقام های آمریکایی در اظهاراتی اعلام کردند که برنامه ای برای خروج از سوریه ندارند و این مساله یعنی تداوم حضور نیروهای کُرد در مرز با این کشور و آن هم با حمایت مستقیم آمریکا.

همچنین یک مقام ارشد نیروهای کُرد سوریه چندی پیش اعلام کرد که نیروهای آمریکایی قصد آموزش شمار جدیدی از نیروهای کُرد را دارند. شاید همین مسال باعث شد که رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه چهارشنبه گذشته طی سخنرانی در کنفرانس صنایع دفاعی آنکارابگوید: طی روزهای آتی عملیات شرق فرات را که تحت سلطه کردهای شمال شرق سوریه قرار گرفته، کلید می زنیم.

اردوغان با اشاره به اختلاف نظرهای عمیق ترکیه با آمریکا درباره موضوع سوریه، منبج و شرق فرات تاکید کرد، آمریکا باید درباره‌ این مسائل به وعده‌هایش عمل کند.

اظهارات رئیس جمهوری ترکیه با واکنش آمریکا همراه شد و وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) پنجشنبه گذشته هشدار داد هرگونه اقدام یکجانبه ترکیه علیه شمال شرق سوریه بسیار نگران کننده است و «پذیرفتنی» نیست.

وزارت خارجه آمریکا حتی با گروه های تحت حمایت ترکیه تماس گرفت و از آن ها خواست که در هیچ یک از عملیات های نظامی ترکیه در شرق فرات شرکت نکنند.

اما روز یکشنبه بود که پایگاه خبری باس نیوز (BasNews) رسانه نزدیک به حزب دموکراتیک کردستان به نقل از یک منبع کُرد سوری گزارش داد که آمریکا قصد دارد برای کاهش تنش در مرز ترکیه و سوریه نیروهای موسوم به پیشمرگه های «روژاوا» را جایگزین نیروهای کُرد «یگان های مدافع خلق» کند. هرچند که ساعاتی پس از انتشار این خبر، «نوری محمود» سخنگوی یگان های مدافع خلق در بیانیه آن را تکذیب کرد.

سوال اینجاست که نیروهای پیشمرگه روژاوا چه کسانی هستند و چرا آمریکا احتمالا قصد دارد این نیروها را جایگزین کُردهای یگان های مدافع خلق کند؟ و موضع ترکیه در قبال آن ها چیست؟ باید گفت که نیروهای پیشمرگه کُرد سوریه، شماری از نیروهای کُرد هستند که در سال 2012 در اقلیم کردستان عراق زیر نظر نیروهای پیشمرگه و نیروهای ائتلاف بین المللی به سرکردگی آمریکا آموزش دیدند.

همچنین در سال 2015 زمانی که ترکیه به خاک عراق تجاوز و به استان نینوا آمد و در پادگان بعشیقه مستقر شد، مقام های ترکی حضور در این پادگان را اینگونه توجیه کردند که نیروهای ترک برای آموزش پیشمرگه های کُرد وارد پادگان بعشیقه شدند.

در واقع می توان گفت شماری از این نیروها از سوی ترکیه برای مقابله با حزب کارگران کردستان (پ ک ک) آموزش دیدند و در نتیجه حساسیت ترکیه درخصوص این نیروها به مراتب کمتر از یگان های مدافع خلق است.

هرچند تاکنون مقام های ترکیه رسما درخصوص این طرح احتمالی آمریکا برای کاهش تنش در مرز این کشور و سوریه واکنشی نشان نداده، اما بی تردید این موضوع نیز در کوتاه مدت شاید بخشی از خواسته های طرف ترکیه را برآورد کند اما یک راه حل بلند مدت نیست؛ چراکه تسلط نیروهای کُرد بر مناطق مرزی با ترکیه خطر امنیتی برای آنکارا محسوب می شود و مقام های ترکیه به راحتی با این مساله کنار نمی آیند.

به نظر می رسد راه حل بلند مدت برای این موضوع، خروج آمریکا و ترکیه از خاک سوریه و همکاری مستقیم نیروهای کُرد با دولت مرکزی سوریه است. مواضع دولت سوریه در قبال حضور نیروهای خارجی که بدون درخواست دولت مرکزی وارد خاک سوریه شدند، همواره ثابت و در مخالفت با این حضور بوده است.