مسابقه‌ای که سبب خیر شد

این اتفاق را می‌توان کمک به میراث فرهنگی شهری مانند همدان دانست که با تلاش دوستداران میراث فرهنگی‌اش تا امروز موفق شده بخش زیادی از آثار تاریخی در معرض تخریبش را نجات دهد، حتی برگزاری مسابقه‌ی شناسایی سر درهای تاریخی آن‌قدر موفق عمل کرد که بعد از پایان مسابقه، اداره میراث‌فرهنگی استان، قولِ شناسایی، مستند نگاری و حفاظت از سردرهای تاریخی همدان که توسط مردم معرفی شده‌اند را داد.

می‌توانیم بانک اطلاعاتی از آثار تاریخی همدان تهیه کنیم

حسین زندی، یکی از داوران این جشنواره و سر دبیر هفته نامه الوند بعد از پایان این مسابقه با اشاره به حضور چشمگیر شهروندان همدانی در این مسابقه، می‌گوید: به نظر می‌رسد حساسیت مردم نسبت به سردرها و آثار تاریخی شهرشان بیشتر شده است، تلاش می‌کنیم تا دست‌کم برای مدتی عکس‌های منتخب را در کافه‌های شهر همدان به نمایش بگذاریم.

او معتقد است: با به دست آمدن اطلاعات جدید از آثار تاریخی همدان، بهتر است یک بانک اطلاعاتی از سردرهای قدیمی همدان تهیه شود و با در اختیار دادن‌شان به میراث فرهنگی، برای نجات و حفاظت آن‌ها تلاش کنیم.

این فعال میراث فرهنگی همدان با تاکید بر اینکه آمارِ دقیقی از آثار تاریخی موجود در شهر همدان وجود ندارد، ادامه می‌دهد: آثاری که برای شرکت در این جشنواره به دست دبیرخانه رسید، نشان می‌دهد که شهر همدان هنوز از لحاظ آثار تاریخی غنی هست، اما به توجه نیاز دارد که در صورت بی توجهی به زودی بخش زیادی از آثار را از دست خواهیم داد.

او با بیان اینکه پیشینه بیشتر آثار معماری همدان از دوره صفوی آغاز می‌شود، بیشترین آثار به دست آمده در این مسابقه به دبیرخانه را متعلق به اواخر قاجار و اوایل پهلوی می‌داند و ادامه می‌دهد: بیشتر این سردرهای زیبا متعلق به خانه‌های شهروندان همدانی است هر چند در بین آنها اماکن عمومی هم وجود دارد.

وی با اشاره به اینکه تا زمان پایان مهلت ارسال اثر، بیش از ۳۰۰ تصویر از سردرهای تاریخی به دبیرخانه جشنواره رسیده بود، افزود: با وجود پایان این مسابقه، همچنان برخی شهروندان آثاری را برای دبیرخانه می‌فرستند، حتی برخی از آثار که تا کنون به حدود ۱۰۰ اثر رسیده، از نظر تصویر و قدمت اثر، قدیمی تر از دیگر تصاویر هستند.

به گفته‌ی او، از بین آثار رسیده به دبیرخانه، حدود ۳۰۰ بنا و سر در، تکراری هستند، با جدا کردن تصاویر تکراری؛ حدود ۱۲۰ اثر است که به مسابقه راه پیدا کردند.

حساسیت مردم همدان را زیادتر کردیم

زندی مهمترین هدف از برگزاری این مسابقه را حساس کردن مردم عادی نسبت به آثار تاریخی و حفاظت از آنها در شهر می‌داند و ادامه می‌دهد: معتقدیم هر کدام از سر درهای خانه‌های قدیمی، تاریخچه و داستانی برای خود دارند که آنها در فرهنگ عامه در فرهنگ عامه و معماری جای خود را دارند و روی یگدیگر اثر گذاشته‌اند، با این قدم، موفق شدیم بخش کوچکی از مردم همدان را با این مقوله آشنا کنیم، چون معتقدیم زمانی که بیش از ۱۰۰ نفر برای چنین اتفاقی عکس می‌گیرند، حتماً اتفاقی خوب در این زمینه افتاده است.

وی تهیه یک بانک اطلاعاتی از سر درها و خانه‌های تاریخی را دومین هدف برای برگزاری این مسابقه بیان می‌کند و می‌افزاید: تا حدودی در این زمینه نیز موفق عمل کردیم، به نظر می‌رسید بسیاری از افراد خود مالک این بناهای تاریخی بودند اما به ارزش آن پی نبرده بودند، چون فکر می‌کردند از عمر آنها ۱۰۰ سال گذشته ارزشی ندارند، به نظر می‌رسد با ادامه دار کردن چنین اقداماتی می‌توانیم به نتیجه برسیم تا بناهای تاریخی باقی مانده را نیز شناسایی کنیم، تا کنون بخشی از بانک اطلاعاتی تهیه شده و برای به نتیجه رسیدن آن، باید ادامه دهیم.

قدم بعدی برای نجات سردرهای تاریخی را معماران همدانی بر می‌دارند

او به نتیجه رسیدن این مسابقه را عاملی دانست که برخی معماران استانی اعلام کنند قصد تهیه نقشه مسیر سردرهای همدان را دارند و می‌گوید: در این نقشه نقطه‌هایی که سر درهای تاریخی در آن قرار گرفته‌اند، در واقع شناسایی و معرفی می‌شوند.

وی تاکید می‌کند: از سوی دیگر این اقدام باعث ایجاد حساسیت‌هایی برای مدیران مانند شهرداری می‌شود که در نقطه‌ای که سردری قدیمی وجود دارد، حتا اگر واجد ارزش نباشد، تلاش کنند تا آن حفظ شود، سر درهای قدیمی زیادی مانند سر در مدرسه «پهلوی سابق» که جزو بی نظیرترین سردرهای ایران بود که در زمان عریض‌تر کردن خیابان آن را تخریب کردند، بنابراین اتفاق امروز می‌تواند هشداری برای مسؤولان باشد تا به سادگی جلوی این نوع تخریب‌ها را بگیریم.

زندی همچنین با اشاره به ایجاد حساسیت شدید بین مردم شهری همدان در برگزاری این مسابقه، به اندازه‌ای که بسیاری از افراد کوچه‌ها مکان‌های جدیدی را به مسؤولان و دوستداران میراث فرهنگی معرفی کرده‌اند.

این دوستدار میراث فرهنگی همدان با بیان اینکه قطعاً هنوز آثاری در شهر هستند که یا از دید عکاسان، دوربوده یا فرصتِ ثبت تصاویر ان ها فراهم نشده است، ادامه می‌دهد: در صحبت با مدیر کل میراث فرهنگی استان همدان، امیدواریم به ما کمک کنند، تا در سال‌های بعدی این مسابقه را به صورت عکاسی حرفه‌ای با دوربین حرفه‌ای برگزار کرده و آثار را به صورت کتاب یا مجموعه چاپ کنیم.

زندی با اشاره به استقبال مدیر کل میراث فرهنگی از برگزاری این اقدام فرهنگی در سطح شهر همدان، ادامه می‌دهد: به اعتقاد مالمیر مدیر کل میراث فرهنگی استان، این اتفاق باعث می‌شود مردم درگیر این اتفاقات بشوند.

او تاکید می‌کند: با مستندسازی آثار معرفی شده در قالب تصویر، تا کنون مرحله شناسایی پشت سر گذاشته شده و اکنون باید دنبال ثبت و حفاظت از آنها باشیم، اقدامی که بر عهده میراث و شهرداری و نهادهای دیگر است.

به گفته‌ی زندی، در خلال برگزاری این اتفاق حتی میراث فرهنگی متوجه توجه برخی مالکان بناهای تاریخی نسبت به املاک خود شده که سر درهای خانه‌های خود را مرمت و حفاظت کرده‌اند.

این دوستدار میراث فرهنگی استان همدان، امیدوار است چنین قدم‌هایی در دیگر استان‌های کشور نیز برداشته شود تا همه با یکدیگر برای حفاظت از بناهای تاریخی قدم بردارند.

تا چند دهه آینده، برای درک وضعیت شهری گذشته مشکل خواهیم داشت

معصومه مؤمنی، مدیر اجرایی مسابقه «درانه» نیز می‌گوید: این مسابقه با شعار «نجات سردرهای همدان» کار خود را آذر امسال آغاز کرد و نهادهایی مانند میراث فرهنگی و انجمن پویشگران سفر پاک ما را در برگزاری ان کمک کردند، که از حدود ٧٠ نفر شرکت کننده در این مراسم، نزدیک به ٣٠٠ اثر دریافت شد.

او با بیان اینکه می‌توانستیم مخاطب تخصصی مانند عکاسان حرفه‌ای و هنرجویان عکاسی را به عنوان برندگان این مسابقه انتخاب کرد، می‌گوید: اما انتخاب را به روش دیگری انجام دادیم و جامعه هدف مردم و شهروندان را انتخاب کردیم، هدف اصلی این حرکت درگیر کردن و ایجاد حساسیت شهروندان با داشته‌ها و ارزش‌های هویتی شهر بود تا توجه و دقت به نقاط مختلف شهر و محلات اتفاق افتد.

وی مستند نگاری این آثار را از اقدامات حائز اهمیت در این رویداد می‌داند و ادامه می‌دهد: هنوز نتوانسته‌ایم مجموعه مدونی از آثار تاریخی همدان را که نشان دهنده معماری و بناهای هویتی در دوره‌های مختلف باشد را داشته باشیم.

او ادامه می‌دهد: تعداد معدودی از خانه‌های تاریخی همدان شناسایی شده که آن نیز، چندان جامع نیست. در این بین بناهایی نیز وجود دارند که گاه متروک شده یا بخش‌هایی از آن تخریب شده اما قسمت بیرونی و در و سردر هنوز باقی مانده که قابل مرمت و نجات است که خود علاوه بر ایجاد زیبایی، شناسنامه هویتی شهر و روایت کننده مجموعه‌ای از نمادها و نشانه‌ها و دانش است.

مؤمنی با اشاره به اینکه روند تخریب و از دست رفتن بناهای تاریخی و ارزشمند همدان در دهه‌های اخیر سرعت داشته و امروز فقط تعداد کمی باقی مانده است که متأسفانه آنها نیز به صورت مکتوب و مجموعه‌ای مدون در دسترس نیست، در این شرایط تا دو سه دهه آینده، برای درک وضعیت شهری گذشته به مشکل برخورد می‌کنیم.

او با اشاره به اینکه قرار است علاوه بر نمایشگاه هفت روزه‌ای از این آثار که در شهر کتاب در همدان برگزار می‌شود، می‌گوید: قرار است به صورت منسجم در چند فضای دیگر مانند کافه گالری و یکی از سایت‌های میراث فرهنگی در معرض دید عموم واقع شود تا برای حجم بیشتری از شهروندان و حتی مسافران و گردشگران معرفی شود.