واردا؛ زن انقلابی سینمای فرانسه، درگذشت

واردا پیش از «فرانسوا تروفو» (François Truffaut) و «ژان لوک گدار» (Jean-Luc Godard) تلاش برای قرار دادن سینمای فرانسه در مسیر جدید را آغاز کرد. به نوشته تارنمای موسسه ملی صوت و تصویری فرانسه، عکسی از واردا در سال 1958 زمانی که 30 سال بیشتر نداشت، با عنوان «مادر بزرگ موج نو» منتشر شد. به قول خودش وقتی این عنوان را دید تلاش کرد آن را محقق کند و همین کار را هم کرد.
آنچه سبب شد این عنوان به انیِس واردا (Agnès Varda) عکاس جوان داده شود، فیلم کوتاه «لا پوانت کورت» (La Pointe courte) بود که به اتفاق «فیلیپ نواره» (Philippe Noiret) در سال 1955 ساخته بود. وی در این اثر به شیوه‌ای منحصر به فرد در زمان خودش زندگی روزمره در یک محله ماهی‌فروشان شهر زادگاهش «سِت» (Sète) را به تصویر کشیده بود.
با این فیلم بود که عکاس جوان به سمت ساخت فیلم‌های بلند و کوتاه و مستند رفت تا با شعار آزادی در خلق اثر هنری، زمینه‌های هنری دیگری را نیز بیازماید.
دفتر کارش، خانه‌اش بود در منطقه 14 پاریس؛ جایی که او به یکی از چهره‌های مطرح پیشگام موج نو تبدیل شد. واردا در سال 1962 با «ژاک دومی» (Jacques Demy) سینماگر فرانسوی ازدواج کرد. این دو برنامه و کارهای حرفه‌ای خود را با استقلال کامل از یکدیگر پیش بردند.
او تا چندی پیش همچنان مشغول کار بود و هر بار دست به خلقی تازه می‌زد. تا آنکه ماه پیش در جشنواره فیلم برلین، کناره‌گیری خود را از کار هنری اعلام کرد.
به نوشته روزنامه فرانسوی «لو فیگارو»، کارگردان فیلم بلند داستانی‌ «کلئو 5 تا 7» یکی از شاهکارهای جنبش موج نوی سینمای فرانسه در برلین گفت: باید حرف زدن از خودم را پایان دهم و خود را برای خداحافظی و رفتن آماده کنم.
واردا سرانجام پنجشنبه شب گذشته و در پی ابتلا به سرطان در خانه خود، درگذشت. وی که هیچگاه دست از فعالیت هنری برنداشت قرار بود همان روز نمایشگاهی را افتتاح کند.
سینماگر فرانسوی از معدود چهره‌های زن موج نو بود که شهرتی بین المللی یافت و نوعی اثر در مرز مستند و تخیل را خلق کرد. آخرین مستند وی در مورد زندگی خودش با نام «واردا از نگاه انیِس» در فوریه امسال (بهمن و اسفند 97) در جشنواره فیلم برلین به نمایش درآمد.
وی در مورد این فیلم گفته بود: در کنفرانس‌های بسیاری شرکت کردم؛ در دانشگاه‌ها، مدارس، نشست‌ها و جشنواره‌های متعدد. به خود گفتم حالا باید فیلمی شبیه یک کنفرانس بسازم.
دارنده اسکار افتخاری 2017، در این فیلم که به شکل درسی سینمایی ساخته شده است، 60 سال حرفه سینمایی خود را در مورد مستند و هنرهای تجسمی روایت می‌کند.
واردا بر خلاف بسیاری چهره‌های هم‌نسل خود آشنایی چندانی با سینما نداشت؛ اما ساده‌آفرینی و نگاه غیرسینمایی او به خلق آثاری منجر شد که هم مدرن بودند و هم اثری از سنت‌های رئالیستی داشتند.
نام واردا در فهرست «فراموش‌ناشدنی‌ها» ی سینمای جهان ثبت شده است. نخل طلایی افتخاری جشنواره فیلم کن (2015)، جایزه بهترین فیلم مستند بلند - سی و چهارمین دوره جوایز سینمایی سزار (2009)، جایزه افتخاری جوزف پلاتو برای یک عمر فعالیت سینمایی در سی و سومین دوره جشنواره فیلم فلندرز بلژیک (2006)،جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم پراگ (2001)، جایزه هوگوی طلایی جشنواره فیلم شیکاگو (2001)، جایزه بهترین فیلم مستند - جوایز فیلم اروپایی (2000)،جوایز شیر طلایی و فیپرشی جشنواره فیلم ونیز (1985) و جایزه خرس نقره‌ای جشنواره فیلم برلین 
(1965) بخشی از افتخارات این زن سینماگر فرانسوی بود.