خلافت رفته است اما داعش طرح جدیدی دارد

 نیکولاس هنین، نویسنده کتاب "آکادمی جهاد: ظهور دولت اسلامی" که ۱۰ ماه گروگان داعش بود، برای گاردین نوشت: «چهار سال پس از اعلام رسمی خلافت، ابوبکر بغدادی، رهبر داعش دوباره در ویدیویی تبلیغاتی ظاهر شد. این بار مرد حاضر در فیلم خلیفه‌ای نیست که از منبر موعظه کند، بلکه یک شکار فراری است. مفسران در واکنشی سریع اشاره کردند که این یادآور آخرین تصاویر از ابومصعب الزرقاوی، فرمانده دوم وقت القاعده، چند هفته پیش از مرگش است که روی زمین در اتاقی بدون پنجره و سلاح به دست نشسته بود. این ویدیو جدید یک تولید هوشیارانه است؛ حتی موسیقی متن آن، با فضای آوازخوانی مینیمالیستی آن، فاقد گزافه‌گویی است.

بغدادی در یک حباب امنیتی کوچک مملو از حامیانی زندگی می‌کند که نمی‌تواند به وفاداری آنها اطمینانی داشته باشد. او مانند حیوان در حال فرار از قلمرو دشمن است؛ در هراس است که کسی با وعده پاداش ۲۵ میلیون دلاری ایالات متحده برای دستگیری او دامی پهن کند. او مقدار زیادی از وقت، انرژی و منابع خود را صرف حفاظت از خود می‌کند. پخش ویدیو اخیر، حتی اگر سر نخ‌های کمی درباره موقعیت اختفای یا هویت اطرافیان بغدادی فراهم آورده باشد، خطری است که او مجبور بوده است به جان بخرد.

او به شدت نیاز به بسیج نیروهای خود داشت؛ با توجه به اینکه استراتژی نظامی همه جانبه داعش، بخش‌های بزرگی از این جنبش را منحرف کرد، موجب فروپاشی به اصطلاح خلافت شده و بغدادی از سوی طرفداران خود به چالش کشیده شد. این ویدیو وارد مبحث نزاع‌های الهیاتی و اختلافاتی که در سال‌های اخیر داعش را تکه‌تکه کرده است نشد.

اگر بتوان گفت اولین ویدیو از بغدادی او را موعظه‌گری قدرتمند برای مسلمانان سراسر جهان نشان داد، ویدیوی جدید چیزی بیش از تصدیق حیات او نیست –گویی این او بوده که گروگان داعش شده است. اما فراتر از آن، فیلم مذکور قابل توجه است. این فیلم ارزش نادری دارد و همچنین سر نخ‌های دیگری ارائه می‌کند. حملات تروریستی ماه گذشته در سریلانکا، در حالی که داعش مدعی اجرای آنها شده است، توسط این جنبش سازماندهی نشده بود و تنها به نام آن تمام شد و پیوند خاصی به فرماندهی مرکزی آن نداشت. اگر بغدادی می‌دانست یا حتی تصور می‌کرد که سازمان او موفق به انجام مرگبارترین حمله خارج از این منطقه در سریلانکا در تاریخ ۲۱ آوریل خواهد شد، آیا این ویدیو را از ۱۰ تا ۱۹ آوریل --همانطور که سرویس‌های اطلاعاتی تخمین می‌زنند-- فیلمبرداری می‌کرد؟ به مساله سریلانکا تنها در یک بخش صوتی اشاره شد که بعد از اتمام فیلمبرداری به آن اضافه شده بود.

این فقدان توانایی سازمانی برای طراحی و اداره حملات مهم را تایید می‌کند. متاسفانه، توانایی آن برای الهام بخشیدن به جنایات، هدایت، تامین مالی و فناوری و مهمتر از همه، نام برند آن، همچنان نامحدود است. به تازگی ام‌آی۵ تخمین زده است که ۸۰ درصد از توطئه‌های تروریستی در انگلیس در سال گذشته با مشارکت افرادی بوده است که هیچگونه ارتباطی با فرماندهی مرکزی در سوریه یا عراق نداشتند.

پارادوکس شکست خلافت بدین صورت است که گرچه سقوط کرده است، اما برند جهانی داعش به ندرت تحت تاثیر قرار گرفته است. حالا که داعش سرزمین‌هایش را از دست داده است، بیش از هر زمان دیگری به فکر نفوذ به سایر نقاط دنیا است. این ویدیو به دنبال تأکید بر ماهیت بین‌المللی این مبارزه بود؛ نیروهای خارجی که در جریان فروپاشی خلافت کشته شده‌اند. برنده شدن دیگر مهم نیست. بغدادی در تازه‌ترین ویدیوی خود به ما یادآوری می‌کند: "خدا دستور داد ما جهاد را هدایت کنیم، نه که برنده باشیم". با فروپاشی خلافت، غرب به وضوح نبرد را برد. یک برد قاطع. اما ما در این جنگ پیروز نشدیم.

داعش در ذهن مردم زنده است. تولید محتوای تبلیغاتی آنکه به شدت پس از تلفات در موصل و سپس رقه کاهش یافته بود، دوباره رو به افزایش است. اقدامات آن در استان‌های مختلف، تحت پرچم یک عملیات جهانی موسوم به "انتقام برای الشام" شروع به گرفتن تلفات می‌کند. اعتراضات اخیر در جهان عرب، با سقوط دیکتاتورها در الجزایر و سودان، برای آینده داعش تعیین‌کننده خواهد بود: این جنبشی متولد شده از فروپاشی رژیم صدام در سال ۲۰۰۳ بود و در بهار عربی سال ۲۰۱۱ دوباره جان گرفت. بغدادی مخالفت خود را با این قیام‌های مردمی اخیر بیان کرده است. این جنبش مطمئناً تلاش خواهد کرد تا این انقلاب‌ها را تصاحب کند، همانطور که در سال ۲۰۱۱ انجام داد.

حال که آرمان‌شهری که داعش ساخته بود از بین رفته است، این بسیار حیاتی است تا اثرات آن بر مردم سوریه و عراق و کسانی که به خاطر آنها این پروژه دیکتاتوری سقوط کرد، بررسی شود. داعش این را می‌داند. به همین دلیل است که در فیلم‌های اخیر از مردم خواسته شده تا مبارزه در خفا را ادامه دهند.

داعش نیاز دارد تا عطش به خلافتش را با وجود اینکه سقوط کرده است، حفظ کند. ما باید مانع آن شویم. نسل بعدی، از سینا تا سومالی، از مالی تا فیلیپین، نباید تحت تاثیر این سفر نوستالژیک خرافه‌پرستی و متعصبانه قرار گیرد و در نهایت به دام داعش بیفتد.»