کشورهای‌اسلامی ۱۰سال پیش جمعه و شنبه را به عنوان تعطیلات رسمی انتخاب کردند

از هر کسی که بپرسید یکی از موانع کسب و کار در ایران چیست، برایتان از تعطیلات گاه و بی‌گاه در تقویم رسمی می‌گوید. از تعطیلاتی که در بسیاری از موارد می‌تواند روزهای غیر تعطیل، در میانه‌ی تعطیلات (بین التعطیلین) را نیز به صورت خودجوش تعطیل کند و دست بسیاری از افرادی را که کارشان در دستگاه‌ها و ادارات دولتی و غیردولتی گیر افتاده، در حنا بگذارد.

البته تعطیلات در تقویم همیشه سبب کاهش بهره‌وری و سرانه کار مفید نیست بلکه برخلاف تصور آنچه که تحقیقات نشان می‌دهد کاهش روزهای تعطیل در تقویم سبب کاهش کار مفید می‌شود. کشور آمریکا با ۱۱۷ روز تعطیلی سرانه کار مفیدش ۴۲ است و ایران با داشتن ۷۸ روز تعطیل، سرانه‌ کار مفیدش به ۱۵ می‌رسد. از این روست که بسیاری از کارشناسان معتقدند که کشورهایی که تعطیلات بیشتری را در تقویم دارند سرانه کار مفیدتری نیز در تاریخ خود ثبت خواهند کرد.

اثرات تعطیلی بر اقتصاد ایران

البته تعطیلات گرچه خوب است و می‌تواند با کاهش هزینه‌های آلودگی و توزیع یکنواخت جغرافیایی و زمانی مسافرت‌ها و رونق گردشگری سبب افزایش کارآیی، رشد مناطق کمتر توسعه یافته، ایجاد اشتغال و بهره‌وری نیروی کار شود اما رسیدن به این مهم نیازمند برنامه‌ریزی و ساز و کار مشخص است.

با این حال باید این موضوع را در نظر گرفت که افزایش تعطیلات صرف نمی‌تواند سبب افزایش سرانه کار مفید و به دنبال آن بهره‌وری اقتصادی در کشور باشد. آمارهای اقتصادی می‌گویند که ۲۶ روز تعطیلات رسمی در تقویم یک ساله ایران هزینه‌هایی را بر اقتصاد ایران تحمیل می‌کند و تاثیر منفی خود را بر تولید ناخالص داخلی می‌گذارد چرا که تعطیلات بر بهره‌وری نیروی کار، هزینه‌های ثابت تولید، معاملات ارزی و ارتباط با شعب خارج از کشور تأثیر گذار است.

گرچه آماری دقیق از تاثیر هر روزه تعطیلات بر اقتصاد کشور وجود ندارد اما کارشناسان با تقسیم میزان تولید ناخالص داخلی کشور به روزهای فعال سال ارقامی را بدست آورده‌اند که هزینه تعطیلی بر اقتصاد را تا حدودی مشخص می‌کند. براساس آمار بانک جهانی ارزش تولید ناخالص داخلی ایران معادل ۴۱۲۳۰۴ میلیون دلار در سال ۲۰۱۶ میلادی بوده است که بر همین اساس رقم تولید ناخالص ملی کشور روزانه معادل ۵/۱ میلیارد دلار است.

اگر این رقم را به ۲۶ روز تعطیلی کشور ضرب کنیم به رقمی معادل ۳۹ میلیارد دلار می‌رسیم که این عدد بار سنگینی بر اقتصاد و به سبب آن اشتغال کشور می‌گذارد. کاهش معنا داری که مطالعات انجام شده در کشورهای آلمان و مالزی مهر تایید بر آن می‌زنند.

تعطیلی‌های ناهماهنگ

حالا اما تصور کنید که این روزهای تعطیل در محل زندگی‌تان با روزهای تعطیل در سایر کشورها هماهنگ نباشد. یعنی روزها تعطیل پایان هفته در کشور شما با کشورهای دیگر اختلاف داشته باشد. در نتیجه معاملات اقتصادی بین المللی به مراتب با مشکل روبه‌رو می‌شود و همین سبب رکود اقتصادی خواهد بود.

به همین خاطر مجلس پیشنهاداتی برای تغییر در تعطیلات رسمی و تعطیلات آخر هفته داده است که البته تا به امروز این پیشنهاد به نتیجه‌ای نرسیده و نتوانسته رای اکثریت نمایندگان را جلب کند اما نمایندگانی که بر این موضوع معتقدند دوباره پس از ۶ ماه پیشنهاد تغییر در تعطیلات رسمی را دوباره مطرح کرده‌اند تا برای بار دیگر به شور گذاشته شود.

رد طرح اصلاح قانون تعطیلات در ایران

«تغییر در تعطیلات کشور» موضوعی جدید نیست. تقریبا در سال‌های ۸۹ به دنبال بحث بر سر شمار زیاد روزهای تعطیل در ایران، شورای عالی انقلاب فرهنگی دست به تنظیم سندی زد که در آن بر باور غلط عامه مردم خط بطلان می‌کشید. در این سند توضیح داده می‌شود که ایران در مقایسه با کشورهای جهان به جز یک کشور، کمترین تعطیلات را در جهان دارد. به‌گونه‌ای که اگر 25 روز تعطیل رسمی و 52 روز تعطیل جمعه‌ها در نظر گرفته شود، تعداد تعطیلات به 77 روز می‌رسد و با احتساب نیم‌روز تعطیلی جمعه‌ها هم، این تعداد به 103 روز خواهد رسید که از همه کشورهای جهان به جز یک کشور، کمتر است.

از آن سال به بعد بحث بر سر اصلاح «قانون اصلاح لایحه قانونی تعیین تعطیلات رسمی کشور» ‌که مصوب 1378.5.25 و مورد تایید شورای نگهبان در تاریخ 1378.5.27 بود، بالا گرفت و مجلس را بر آن داشت تا پیشنهاد دو تغییر را تعطیلات کشور کلید بزنند. اولین پیشنهاد، پیشنهاد تعطیلی روز شنبه‌ به جای پنجشنبه بود. تغییری که به دلیل همسان سازی با تعطیلات کشورهای دیگر جهت تبالات بهتر اقتصادی از سوی نمایندگان پیشنهاد شد که البته با رد کلیات این طرح از سوی کمیسیون اجتماعی مجلس روبه‌رو شد که سلمان خدادادی رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی حذف و جابه‌جایی تعطیلات رسمی کشور را دلیل رد این طرح دانسته بود.

اما پیشنهاد دوم مجلس که برای حل مشکل جابه‌جایی و تداخل روزهای تعطیل ذیل ماده 2 طرح اصلاح لایحه قانونی تعیین تعطیلات رسمی کشور مطرح شده بود، نیز به واسطه رد کلیات مورد موافقت قرار نگرفت. در این ماده پیشنهاد شده بود که تعطیلی روز 4 فروردین به 5 فروردین تغییر پیدا کرده و روزهای 12 فروردین که مصادف با روز جمهوری اسلامی ایران است و همچنین تعطیلی 15 خرداد از تقویم حذف شوند.  

از افزایش یک روز تعطیل به تقویم تا طرح دوباره یک پیشنهاد رد شده در مجلس

حالا اما پس از اینکه مجلس پس از کش مکش‌های فراوان در آخرین ماه‌های سال ۹۵ رای به افزایش یک روز تعطیل دیگر در بین تعطیلات مذهبی در ایران داد و روز اول امامت حضرت مهدی (عج) را در تقویم تعطیل کرد، در اولین ماه سال ۹۶، ۱۵ نفر از نمایندگان با امضای نامه‌ای به هیات رئیسه مجلس طرح تغییر تعطیلات در تقویم ایران را دوباره مطرح کردند تا این بار با طرح این پیشنهاد در صحن علنی مجلس بتوانند نظر و رای بیشتری از نمایندگان را جلب کنند.

ابوالفضل ابوترابی، عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس نماینده‌ای بود که از ارسال طرح تعطیلات رسمی کشور با امضای ۱۵ نفر از نمایندگان به هیات رئیسه مجلس خبر داد و در رابطه با امکان طرح مجدد این موضوع در مجلس به مهر گفت: این طرح در کمیسیون اجتماعی مورد تایید نمایندگان واقع نشد اما طبق آیین‌نامه مجلس اگر طرحی در کمیسیون رد شود ظرف مدت ۶ ماه پس از رد آن، این فرصت وجود دارد تا در صحن علنی مجلس مطرح شود.

به گفته او در گزارش مرکز پژوهش های مجلس، ۱۱ مورد از موانع کسب و کار در ایران معرفی شدند که یکی از آن اختصاص به تعطیلات زیاد در کشور دارد زیرا امروزه تعداد تعطیلات به ویژه تعطیلات عید برای تولید مملکت به سم مهلکی تبدیل شده که باید برای آن چاره اندیشی شود: واقعیت آن است که تعطیلات عید خسارت‌های مادی و معنوی زیادی به جامعه وارد کرده است و باید اصلاح و ساماندهی شود موضوعی که مقام معظم رهبری نیز تاکنون ۲ بار این موضوع را مطرح کرده‌اند.

ابوترابی گفت: اختلاف تعطیلات کشور ما با سایر کشورها بسیار زیاد است، کشورهای اسلامی در کنفرانس ۲۰۰۸ ریاض روزهای جمعه و شنبه را به عنوان تعطیلات رسمی خود انتخاب کردند این درحالی است که در کشور ما روزهای پنجشنبه و جمعه جزو تعطیلات آخر هفته محسوب می شود لذا همین امر سبب شده اختلاف تعطیلات در ایران با سایر کشورها ۴ روز شود. این اختلاف تعطیلات ۴ روزه سبب شده زواری که به کشور عراق سفر می کنند اگر نیازمند فعالیت های اداری باشند در هماهنگی ها دچار مشکل شوند لذا نیاز است ساماندهی در این عرصه شکل گیرد.

عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور در مجلس، گفت: قرار است در این طرح روز ۱۲ فروردین از تعطیلات برداشته و یک روز به روزهای تعطیلی رسمی نوروز اضافه شود تا روزهای تعطیلی نوروز به ۵ روز برسد؛ حال این طرح تقدیم هیات رئیسه مجلس شده و به زودی اعلام وصول خواهد شد.

ضرورت تصویب یک مطالبه

حال گرچه خبرها حکایت از طرح مجدد این اصلاحیه در مجلس را دارد اما باید منتظر ماند و دید که آیا این بار این طرح می‌تواند نمایندگان بیشتری را با خود همراه کند یا نه؟ البته این طرح با مخالفت بسیاری از نمایندگان از جمله محمدعلی اسفنانی عضو کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس است که افزودن تعطیلات را بی حاصل دانسته و حتی گفته است متاسفانه گرایش‌های سلیقه‌ای مسئولان دولتی تاکنون مانع از پیگیری طرح کاهش تعطیلات در کشور شده است. به گفته او، تعطیلات در کشور بسیار زیاد بوده و باید با سازوکاری مشخص کاهش تعطیلات به طور قطع صورت گیرد، اما از سوی مسئولان دولتی عزمی برای اجرای این موضوع وجود ندارد.

اسفنانی با بیان اینکه تعطیلی پنج‌شنبه‌ها در کشور هیچ اثر مثبتی برای جامعه ندارد، گفت: با توجه به اینکه پنج‌شنبه و جمعه در کشورمان تعطیل بوده و شنبه ها و یکشنبه ها در جوامع دیگر تعطیل است، بارها شاهد بودیم که ازابتدا تا انتهای سال 4 روز متوالی در کشور تعطیل است، بنابراین موارد این چنینی برای سیستم اداری کشور و افزایش بسیاری از مناسبات بین المللی با سایر کشورها اثر سوء دارد، از این رو بازهم باید تاکید کرد که ضرورتی برای تعطیلی پنج شنبه ها در کشور وجود نداشته و این مورد هیچ سودی برای جامعه ندارد.

با این حال بررسی‌های‌ انجام شده به روشنی نشان می‌دهد که تحقق این مطالبه به خصوص برای ایران بسیار ضروری است و شاید کمکی به حل مشکلات اقتصادی داشته باشد. بر خلاف برخی تصورات رایج، دو روزه شدن تعطیلات پایان هفته نه تنها از نظر اقتصادی آسیب‌زا نیست، بلکه در ابعاد مختلفی مثل «بهره‌وری نیروی کار»، «کاهش هزینه‌های آلودگی» و «توزیع یکنواخت جغرافیایی و زمانی مسافرت‌ها و رونق گردشگری» سبب افزایش کارآیی، رشد مناطق کمتر توسعه یافته و ایجاد اشتغال می‌شود. نظرسنجی‌های انجام گرفته نیز گواه مطالبه افزایش تعطیلات در فضای کارشناسانه کشور است.