مهمانان دردسرساز تلویزیون/ بازهم جنجالی جدید روی آنتن
دختری که به مدت یک‌سال در دانشکده دندانپزشکی دانشگاه شهید بهشتی مشغول تحصیل بوده، ناگهان دستگیر می‌شود و معلوم می‌شود که او اصلاً در کنکور شرکت نکرده است. اما موضوع وقتی پیچیده‌تر می‌شود که معلوم می‌شود، همین دانشجو در یک برنامه تلویزیونی به مدت ۲۰ دقیقه به‌عنوان رتبه برتر کنکور حضور یافته و به داوطلبان، از رازهای موفقیت خودش در درس‌خواندن و رتبه برتر شدن توضیح داده است!
حاشیه‌های مهمانان تلویزیونی که برای اولین بار هم نیست پیش می‌آید، اگرچه در رسانه‌ای با وسعت صداوسیما که هر روز طیف وسیعی از افراد جامعه را در برنامه‌هایش میزبانی می‌کند، تا حدودی اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد اما پرسش‌هایی از این دست را در ذهن ایجاد می‌کند که آیا لازم نیست برای انتخاب مهمانانی که در آنتن تلویزیون خصوصا به عنوان الگوی جامعه مطرح می‌شوند، موشکافانه‌تر راستی‌آزمایی‌هایی صورت گیرد؟ و اساس پروتکل دعوت از مهمانان در صدا و سیما چگونه است؟ آیا این پروتکل از شبکه‌ای به شبکه‌ی دیگر فرق می‌کند؟
آنچه مسلم است زمانی که مهمانی به تلویزیون دعوت می‌شود فردی به نام هماهنگ‌کننده وجود دارد که در مورد مهمان تحقیق می‌کند که کیست و چه ادعایی دارد. نامش را می‌دهند تا اگر ممنوعیت حراستی نداشته باشد، برای ورود به برنامه آفیش شود و هرچه که برنامه‌ها حساس‌تر باشند، برای ورود مهمانان تحقیق بیشتری صورت می‌گیرد. با این حال هنوز مواردی به چشم می‌خورد که از این فیلتر به ظاهر سخت‌گیرانه در می‌روند و با تحریف واقعیت و سو استفاده از آنتن، در نهایت با برملا شدن واقعیتشان اعتماد مخاطب را به رسانه کمرنگ می‌کنند.
به همین بهانه با سیاوش صفاریان‌پور یکی از برنامه‌سازان تلویزیون و شبکه چهار سیما درباره‌ی استانداردهای فعلی تلویزیون برای دعوت از مهمانان و باید و نبایدهای دعوت از افراد در برنامه‌ها گفت‌وگو کردیم.
صفاریان‌پور درباره ی اینکه تلویزیون برای دعوت از مهمانان چه استاندارهایی دارد و پروتکل دعوت از مهمانان در صدا و سیما چگونه است؟ توضیح داد: برای برنامه های مختلف تقریبا یک شیوه پایه و پایداری وجود دارد. چه برنامه‌ای علمی باشد و چه شوی تلویزیونی. تقریبا شورای سردبیری و گروه سردبیری یا گروه طراح پروژه مسیر آدم‌هایی که در برنامه قرار است ظاهر شوند را تعیین می کنند. طبیعتا اصلی‌ترین رکن، مجری برنامه است و افراد دیگر نیز متناسب با موضوع برنامه انتخاب می شوند. شیوه دعوت از مسئولین و مقامات عموما بدین ترتیب است که از سوی مدیر شبکه برای مسئولان دعوت‌نامه ارسال می شود و به طور رسمی توسط تهیه کننده به گروه برنامه‌ساز اعلام می‌شود و گروه برنامه‌ساز یا مدیرگروه برنامه برای مدیر شبکه اعلام می کنند و نهایتا دعوت‌نامه برای مهمانانی که تشریفات اداری دارند، ارسال می شود. شیوه دیگر شوهای تلویزیونی هستند که همه نوع مهمانانی در آنها دعوت می‌شوند. سلسله مراتب این مهمانان هم به این شکل است که طبق سلسله مراتب ابتدا در شورای طراحی برنامه مطرح و روشن می شود و سپس به گروه برنامه ساز اعلام می شود. اگر مدیر گروه موافقت کند که مهمان برنامه طبق سیاست‌های برنامه و شاخصه‌های تلویزیون است، مرحله دعوت انجام می گیرد. پس از اینکه دعوت انجام شد و مهمانان پذیرفتند که به برنامه بیایند، مراحل آفیش و هماهنگی حضورشان در برنامه انجام می شود که اگر قرار است داخل سازمان صدا و سیما بیایند باید خود مدیران شبکه به دستگاه‌های مربوطه از جمله حراست نامه بزنند که ترتیب ورود افراد به داخل سازمان داده شود.
تهیه‌کننده برنامه‌های «آسمان شب» و «چرخ» درباره‌ی حواشی مهمانانی که به اشتباه به تلویزیون دعوت می‌شوند، در پاسخ به اینکه آیا نباید در انتخاب مهمانانی که در آنتن رسانه ملی و نه رسانه محلی قرار می گیرد، راستی آزمایی بیشتری صورت بگیرد؟ اظهار کرد: این حواشی ممکن است رخ بدهد و اجتناب‌ناپذیر هم هست. ظهور و بروز این اتفاق به سواد و دانش حرفه‌ای گروه برنامه‌ساز برمی‌گردد و خیلی در شکل و شمایل نظارت مدیران تلویزیون نیست. چرا که مدیران رویکرد پروژه را مشخص کردند و در اختیار گروه برنامه‌ساز و تهیه‌کننده گذاشته‌اند. در اینجا سردبیران برنامه و تهیه‌کنندگان مسئول هستند که باید راستی آزمایی و بررسی دقیقی قبل از اینکه مهمانان مقابل تلویزیون قرار بگیرند انجام دهند. بنابراین می‌شود گفت که مسئولیت کامل این اتفاق بر عهده تهیه‌کننده است. طبیعتا در ذیل و ادامه‌ی آن بر عهده‌ی سردبیر است و در واقع آن گروه تحقیق هستند که باید بررسی اولیه را انجام بدهند و خیلی هم کار سختی نیست. این در حالی است که گاهی اوقات آسان گرفتن انتخاب مهمانان منجر به فاجعه می شود. حتی یک فرد ممکن است از سوی دفتر ثبت اختراعات، نامه هم داشته باشد و حتی ما آن را بررسی نکرده باشیم که آیا درست باشد یا نه.
صفاریان‌پور در ادامه تصریح کرد که همه چیز به تخصص برنامه‌سازان تلویزیون برمی‌گردد که چه میزان نسبت به این موارد آشنا هستند. چقدر می توانند تحقیق کنند که مهمان برنامه آیا موجه است یا نه. البته این خطاها به ندرت در تلویزیون می‌افتد اما کاملا به گروه برنامه‌ساز بستگی دارد. یکی از اتفاقاتی که در تلویزیون معمولا پیش می آید این است که در روز پخش برنامه مهمانی که قرار بوده به تلویزیون بیاید کنسل می کند. گروه برنامه ساز مجبور هستند که بگردند و در زمان کوتاه مهمانی را جایگزین کنند. این تعجیل در انتخاب مهمان می تواند موجب دردسر شود. اگر برنامه‌ساز در جست‌و جوی خود دقت کافی نداشته باشد و به فضایی به عنوان مثال دانشجویان تراز اول یا مخترعان، اشراف کامل نداشته باشد، نتیجه این می‌شود. در حالی که ما به عنوان برنامه‌ساز موظف هستیم همیشه راه دوم و چاره برای این شرایط داشته باشیم و حتی خیلی اوقات این جزو پروتکل حرفه ای ما است که با سازمان‌هایی که به نوعی مرتبط با آن مهمان هستند تماس بگیریم و ببینیم که آیا اساسا این فرد صلاحیت لازم را دارد یا نه.
صفاریان‌پور در پایان گفت: سردبیری دقیق گره‌گشای تمام این حواشی و مسائل است. به نوعی که یکسری ممیزی برای راستی آزمایی و همچنین مهمانان برنامه در نظر بگیرند. بهترین کار، استفاده تلویزیون از افرادی است که صاحب تجربه هستند. نوع دعوت برنامه‌ساز از مهمان هم به برنامه‌ساز برمی‌گردد. به طور مثال برنامه‌سازانی در تلویزیون هستند که پرریسک هستند و تلویزیون حواسش به آنها است اما در عین حال برنامه سازانی هم هستند که به آنها اعتماد کامل دارد که این اعتماد به پشتوانه تجربه های موفق پیشین آنها بوده است.