آموزش و پرورش وثیقه المپیادیها برای خروج از کشور را تامین نمی‌کند

فاطمه مهاجرانی در برنامه تلویزیونی پرسشگر که با موضوع چالش‌های نخبه پروری در نظام آموزشی به روی آنتن شبکه آموزش سیما رفت در پاسخ به اینکه آیا امسال پسران المپیادی برای خروج از کشور هزینه‌ای پرداخت کردند گفت: امسال در جریان اعزام‌هایی که صورت گرفت چون پسران مشمول خدمت سربازی بودند باید وثیقه‌ای می‌پرداختند. متاسفانه بله، این اتفاق افتاد چون ما در مرکز سمپاد اختیاری نداشتیم و تفاهم نامه ای که باید با نظام وظیفه امضا می‌شد، امضاء نشد و پسران خودشان برای خروج از کشور وثیقه گذاشتند.

وی افزود: امسال ۲۳ نفر به المپیاد فیزیک اعزام شدند که ۲۲ نفر پسر بودند و مبلغ وثیقه ۱۵ میلیون تومان بود.

مهاجرانی در پاسخ به اینکه آیا خود مرکز نمی‌توانست وثیقه بگذارد؟ گفت: به جهت عدم استقلال مجموعه و حجم بالای کار در وزارتخانه این اتفاق نیفتاد. وزیر و یا معاونت پشتیبانی باید این تفاهم نامه را امضاء می‌کردند که معاونت پشتیبانی اعلام کرد در حیطه مسئولیت‌اش نیست و باید معاونت حقوقی امضا کند که آنها هم گفته بودند در حیطه عملکرد ما نیست.

مهاجرانی ادامه داد: اکنون سمپاد، یک مرکز است و رئیس آن، معاون وزیر نیست و تا سمپاد، سازمان نشود، مسئول آن معاون وزیر نمی‌شود. از زمان تنزل درجه سازمان سمپاد به مرکز خیلی اختیارات را نداریم.

رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و باشگاه دانش پژوهان جوان با تاکید بر اینکه المپیاد با اردو فرق دارد گفت: تیمی که همراه المپیادی ها می‌روند، فقط همراه معمولی نیستند بلکه سوال‌ها را ترجمه می کنند و می روند که از حق دانش آموزان دفاع کنند که تجربه و تخصص می خواهد.

وی با بیان اینکه مرکز سمپاد در فرایند نخبه پروری است گفت: اینگونه نیست که بگوییم خروجی سمپاد فقط و فقط رتبه اولی کنکور یا المپیادی است.

مهاجرانی با اشاره به اینکه سال ۸۹ دو مرکز سمپاد و باشگاه دانش پژوهان جوان ادغام شدند و افزایش ورودی زیادی رخ داد که اشتباه بود گفت: در حال حاضر تعداد مدارس کم شده و چندسالی است که این روند شروع شده است. قبلا ۴۲ مرکز فرزانگان سمپاد داشتیم که با مجتمع کردن آنها حدود ۳۰ مرکز داریم. یک مقطعی ۱۵۶ هزار جمعیت دانش آموزی داشتیم که امسال به ۱۱۴ هزار رسیده است.

وی درباره اینکه آیا اکنون همانند صنعت کنکور، صنعت المپیاد داریم؟ گفت: متاسفانه داریم؛ اما چرا؟ چون سهم شهرستانهای ما از المپیادها دارد به سمت صفر میل می کند. حدود هشت استان داریم که هرگز رنگ مدال کشوری به خود ندیده‌اند. امروز به جای اینکه باشگاه دانش پژوهان جوان کار باشگاهی کند، دارد کار آموزشگاهی می‌کند. باید این نکته اصلاح شود و باشگاه المپیاد داشته باشیم، نه آموزشگاه. موانع زیادی در این مسیر وجود دارد.

رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و باشگاه دانش پژوهان جوان با تاکید بر اینکه به دنبا احیای سمپاد و باشگاه دانش پژوهان جوان هستیم اظهار کرد: در تابستان برای اردوهای المپیاد، بچه‌های شهرستان را خوابگاه می بریم و می‌گوییم از اینجا بیرون نروید. ولی تهرانی‌ها عصر از اردو بیرون می روند و این امکان را دارند در کلاس‌های دیگری هم شرکت کنند. نمی‌توانیم این کار را توسعه دهیم چون پولش را نداریم و به دانشگاه مجری اردوی سال قبل هنوز بدهکاریم.

وی درباره اینکه آیا سنجش و آزمون ورودی مدارس سمپاد توسط افراد غیرنخبه و غیرمتخصص انجام شده است؟ گفت: امسال نه، ولی سال پیش بله، توسط غیرمتخصص و غیرنخبه انجام شد. سنجش باید به سمت شیوه غیرعلنی برود. دانش آموز شش سال در اختیار دوره ابتدایی است و می‌توانند ۱۰ درصد را معرفی کنند تا از بین آنها آزمون بگیریم.

مهاجرانی با بیان اینکه طرح شهاب زمانبر است گفت: شهاب برنامه ملی است و فراموش نکنیم که می‌خواهد یک نیمرخ استعدادی ارائه بدهد و کار سختی است. زود است برای میزان موفقیت طرح شهاب قضاوت کنیم.

وی به راه اندازی سمپاد مهارتی اشاره و درباره رتبه‌های برتر کنکور از مدارس غیردولتی اظهار کرد: وقتی سمپاد ضعیف می‌شود حاصل این است که افراد درست برای المپیادها انتخاب نمی‌شوند. باید به قانون احترام گذاشت، غیردولتی ها رسمیت قانونی دارند و این اشکال سیستم است نه اشکال مدارس و دانش آموزان غیردولتی. به دغدغه معاونت ابتدایی برای حذف آزمون های آسیب زننده دوره ابتدایی هم احترام می گذارم زیرا که دغدغه درستی بود.

وی درباره تفکیک استعدادهای برتر نیز گفت: تفکیک یک موضوع دیگر است، اما تفکیک حداقلی به رسمیت شناخته شده است. دو درصدافراد جامعه تیزهوش هستند و ما اکنون روی دو درصد جمعیت دانش آموزی هستیم. اردوهای علمی جهادی در راستای تلفیق است، سمپاد فراگیر و خانه علوم پایه در راستای تلفیق است و کارهای خوبی دارد در این زمینه انجام می شود.

محمد اعتمادی، رئیس پیشین سازمان پرورش استعدادهای درخشان نیز با بیان اینکه یک چالشی وجود دارد که مادر مابقی است و آن عدم اعتقاد کامل بر نخبه پروری است گفت: رهبری فرمودند نخبه پروری خیلی مهم است. ما باید به این مسئله، بلند مدت، راهبردی و با رویکرد ضرورت بالای کشور توجه کنیم. کشور نیاز دارد که برای پیشبرد تحولاتش افرادی توانمند، خلاق، پیشتاز، شجاع، معتقد، دیندار و انقلابی در حوزه‌های تخصصی و عمومی رشد یافته باشند.

وی افزود: امنیت کشور ما در همه حوزه ها و عرصه‌ها نیازمند افراد پیشتاز است. اگر این را در نظام‌های متنوع مدیریتی قبول داشته باشیم به کمک همدیگر می آییم تا افراد نخبه در مسیر درست پرورش یابند. آموزش و پرورش باید بداند که با شوق و اشتیاق استعدادها را از نقاط مختلف شناسایی و زیرنظر افراد صاحب صلاحیت تربیت کند تا آینده کشور تضمین شود.

اعتمادی با بیان اینکه چالش بزرگ این است که این اعتقاد نخبه پروری وجود ندارد یا کمرنگ است گفت: وقتی پزشکی را که در سطح جهانی مثلا پیوند کبد برجسته است در کشور ما رشد کرده را می بینیم خیلی خوشحال می شویم یا اینکه تیم والیبال ما بین هشت کشور جهان است جای افتخار دارد. این ها در فرایندی رشد کرده اند که فرایند خوبی است و باید مشوق و حمایتگر فرایندهایی باشیم که به این نقطه می رسد و ضایعه‌ها و نقطه ضعف‌ها را پوشش می دهد.

وی ادامه داد: اگر دستگاهی به نخبه پروری اعتقاد داشته باشد منابع صرف می‌کند تا بهترین شیوه شناسایی استعدادها را بکاربگیریم گفت: این منابع و امکانات لازم است. باید برویم استعدادهای ناشناخته را پیدا کنیم، هرکجای کشور که هستند.

وی با اشاره به اینکه وقتی نخبه را از آموزش و پرورش بیرون کرده و به سمت مدارس غیردولتی می‌بریم، آنها که امکانات بیشتر دارند رشد می‌کنند و بعد در دانشگاه‌های خوب تحصیل می کنند، در ارزیابی میزان موفقیت طرح شهاب اظهار کرد: در جریان جزئیات اجرایی نیستم، ولی در کل فرایندی که می‌خواهیم افراد پیشتازی را تربیت کنیم نیازمند سه یا دو شیوه نیست بلکه باید راهکارهای متنوعی مورد مطالعه قرار بگیرند. تا زمانی که به این راهکارها نرسیدیم نباید طرح های موجود را تضعیف کنیم.

وی با بیان اینکه اقتصاد آموزش و پرورش ما در ایران با دیگر کشورها متفاوت است اظهار کرد: نسبت جی دی پی به دانش آموز ما فاصله‌های فاحش دارد. نخبه یعنی منتخب که تحت تربیت ویژه قرار می گیرد. اگر منابع بی نهایت بود می توانستیم همه را به استعدادهایشان برسانیم.

طرح شهاب ناموفق است

 الهام یاوری، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس و مدیرکل نظارت و ارزیابی بنیاد ملی نخبگان نیز با بیان اینکه نخبگان را به عنوان پیشران تحول و سرمایه های ارزشمندی که نیازمند تکریم و الگوسازی هستند می‌شناسیم گفت: در لایه‌های پایین‌تر افرادی هستند که معتقدند رانت ویژه نخبگی و تیزهوشی وجود دارد و تعدادی دارند سهم بیشتری می‌برند، بنابراین هرچقدر سهم کمتری بدهیم و منابع را به سمت آنها که تیزهوش نیستند ببریم، به عدالت نزدیک تر است.

وی افزود: تعریف نخبه این است که فردی با ظرفیت‌های استعدادی، ذاتی و اکتسابی‌اش برای حل مسائل کشور مفید و موثر است.

یاوری با بیان اینکه مجموعه نظام این موضوع را پذیرفته اما برخی کارگزاران در سطوح پایین‌تر این موضوع را نپذیرفته‌اند گفت: لازم است توافق اولیه ایجاد شود که به سازوکار منسجم نخبه پروری نیاز داریم.

وی درباره صنعت المپیاد گفت: هرچیزی ارزش افزوده‌ای دارد، طبیعی‌است که اطرافش صنعتی شکل بگیرد و باید بابت آن خوشحال شویم. اصل آن بد نیست که آدم‌هایی خرج کنند و برای آموزش هزینه کنند تا فرزندشان المپیادی شود. بلکه اشکال این است که حاکمیت باید عدالت را برقرار کند و امکانات را به دست آنها که پول ندارند نیز برساند و باید ارزیابی ها طوری انجام شود که افرادی که از طریق کلاس‌ها بالا نیامده اند هم بتوانند موفق بشوند. حاکمیت باید این آدم ها را هدایت کند و هدف گذاری صحیح برایشان داشته باشد.

مدیرکل نظارت و ارزیابی بنیاد ملی نخبگان با اشاره به اینکه هر وقت چیزی تبدیل به صنعت شد مانند بیماری به آن نگاه نکنیم و نقش حاکمیتی خود را ایفا کنیم گفت: روش است که اشکال دارد. راه حل این است که کار نخبگان را به نخبگان بسپاریم. تا وقتی امر سنجش را کسی که تجربه‌اش را ندارد انجام می‌دهد اوضاع همین می‌شود.

وی با تاکید بر اینکه این گزاره که " همه آنها که سمپاد قبول می‌شوند کلاس خاص می روند" درست نیست گفت: ممکن است در خروجی سمپاد طیف وسیعی انسان تربیت کنیم اما نقطه مشترک آنها ذهن فعال، خلاق و پرسشگر است. اینها حتی اگر کارآفرینی و صنعت نیاموخته‌اند اما در این عرصه‌ها حرف برای گفتن دارند.

وی درباره طرح شهاب عنوان کرد: شهاب ناموفق است، زیرا تناقضات مفهومی دارد.

وی در پایان افزود: موضوع عدم تفکیک استعدادهای برتر لزوما به معنای نداشتن مدرسه جداگانه نیست. می‌توان طوری عمل کرد که بچه‌ها دور از جامعه رشد نیابند. نفس کنار هم بودن آدم‌های مستعد یک ارزش است.