همه چیزدو استاد بزرگ زبان و ادب فارسی بررسی کردند درباره انحرافات اخلاقی آقای سعدی!

ما در این گزارش و در این روز خاص که با نام شیخ اجل پیوند خورده است، می‌خواهیم یک بار برای همیشه به علامت سوال بزرگی درباره شخصیت و زندگی سعدی پاسخ دهیم، شخصیتی که بخصوص در میان مردم همواره درباره زندگی اش اتهامات و روایات زیادی گفته و شنیده می‌شود از روابط نامشروع تا شاهد و شاهدبازی و هزل گویی...آیا سعدی واقعا این گونه بوده است و به تعبیر خودش «دامنش تر بوده است»؟

مرد ناپاک یا ستایشگر زیبایی؟!

دکتر محمد بقایی ماکان از چهره‌های شناخته شده عرصه ادبیات روزگارمان پرسشما درباره انحرافات اخلاقی سعدی را این گونه پاسخ می‌دهد: «نکته اول این است که شخصیت‌های تاریخی در تمام حوزه‌ها چه سیاست چه فرهنگ را باید با توجه به شرایط و اوضاع زمان خودشان مورد بررسی و نقد قرار داد، ما سرداران جنگی بزرگی در تاریخ داریم که مهم‌ترین ویژگی آنها فتح دیگر سرزمین هاست آن هم فتوحاتی که شاید با متر و معیار و ارزش‌های انسانی و حقوق بشری امروز بخواهیم آن را بررسی کنیم چندان قابل دفاع نباشد»

این پژوهشگر گفت: « شخصیت‌های فرهنگی هم همین گونه هستند در مورد سعدی باید بررسی کرد او در چه زمانه‌ای می‌زیست و در چه شرایط فرهنگی به سر می‌برده است، در مورد سعدی و بخصوص نگاه زیباپسند او انتقاداتی در همین قرن اخیر شده است و خیلی‌ها هم منتقد او بوده اند و بر این نکته انگشت گذاشته‌اند. احمد کسروی معروف ترین این منتقدان است که در چند کتاب خودش در پیرامون ادبیات سخت به سعدی می‌تازد و او را «مرد ناپاک» نامید، او باب پنجم گلستان سعدی را مردود می‌داند و تاسف می‌خورد چرا این کتاب باید در مدارس تدریس شود!»

بقایی ماکان افزود: «من معتقدم هر پدیده‌ای را باید در کل و با در نظر گرفتن همه ابعاد مورد ارزیابی قرار داد، هیچ کسی هم به قول خود سعدی کاملا پاک و منزه نیست و هرکسی ایراداتی دارد ولی مساله اینجاست که سعدی به عنوان کسی که آنچه در دل داشت را با صراحت بیان کرد ارزشش بیش از کسانی است که دیدگاهی مثل او داشتند ولی بیان نکردند در حالی که آثارشان پیداست که نظر مساعدی نسبت به شاهدبازی داشتند ولی سعدی خیلی راحت می‌گوید: دیده را فایده آن است که دلبر بیند / ور نبیند چه بود فایده بینایی را

این استاد ادبیات تاکید کرد: سعدی آدمی است که قلبی بزرگ، احساسی ظریف و شکننده و طبعی لطیف دارد و هرآنچه که زیباست برای او جذاب است اما نباید این جذابیت را بر مسائل پیش پا افتاده جنسی و از نوع مستهجن تعمیم داد از نگاه من سعدی فقط ستایشگر زیبایی است.

بقایی ماکان گفت: ما همین شیوه تفکر را به مراتب شدیدتر در سنایی می‌بینیم سنایی که امروز به عنوان مرجعی در عرفان مورد ستایش قرار می‌گیرد و برخی غزل‌های عرفانی او در مساجد و منابر خوانده می‌شود خیلی راحت تر و واضح تر از سعدی احساسات شاهدبازانه خود را مطرح می‌کند و بسیاری از غزل‌های او با «ای پسر» شروع می‌شود! ولی سعدی واقعا ستایشگر زیبایی هاست و خدمتی که او به زبان فارسی کرده است آن قدر متعالی و چندان درخور ستایش و تعظیم است که پرداختن به مسائلی از این دست درباره او بنظرم فدا کردن کل در جزء هست.

او صحبت‌های خود را این گونه جمع بندی کرد: در مجموع مقصود من این است که هیچ کسی به قول سعدی بی دامن تر نیست: هیچکس بی‌دامنی تر نیست لیکن پیش خلق / باز می‌پوشند و ما بر آفتاب افکنده‌ایم... بنابراین از آنجا که من فکر می‌کنم هیچ کس بی عیب نیست در آفتاب افکندن ایرادات بسیار جزئی در واقع جفا به کلیتی است که بسیار تاثیرگذارتر و پسندیده تر است.

دشمنان سعدی و آبروریزی های اخلاقی

دکتر احمد تمیم داری، نیازی به معرفی ندارد، از سعدی پژوهان بزرگ و شناخته شده کشورمان است، او تمام قد از سعدی دفاع می‌کند و اتهامات را واهی و بی اساس می‌داند، او به جام‌جم آنلاین گفت: ما امروز با هزلیاتی رو به رو هستیم که واقعا مناسب نیستند و آنها را به سعدی نسبت می‌دهند، سعدی متعلق به قرن هفتم است و فاصله زمانی بسیاری با روزگار او داریم، این که چنین شعرهای نامناسبی را که هیچ جوره با شریعت و عقل و خرد تطبیق ندارد به سعدی نسبت دهیم و هیچ مدرک محکمی هم نداشته باشد من نمی‌توانم آن را بپذیرم و این هزلیات را از آن سعدی بدانم.

تمیم داری افزود: سعدی مثل بسیاری از بزرگان دیگر فقط دوست ندارد، دشمن هم داشته است، عده‌ای که به سبک خراسانی علاقه مند بوده اند با سعدی مقابله می‌کنند و حتی شخصیت او را مخدوش می‌نمایند.

او ادامه داد: سعدی یک شخصیت چند وجهی است، او شاعر است و در عین حال واعظ بوده و روابط اجتماعی و سیاسی پررنگی در زندگی اش داشته است و حتی در تاریخ داریم که او مشاوره‌های سیاسی هم به اتابک زنگی حاکم شیراز ارائه می‌کرده است، خب چنین آدمی که بسیار شهیر و معروف بوده است، دشمن نداشته است؟ چنین آدمی به این سادگی روی به آبروزی اجتماعی می‌آورد؟

این سعدی پژوه افزود: پیامبر گرامی اسلام فرمودند الدنیا مزرعه الاخره و همواره تاکیدشان بر توجه توامان به دنیا و آخرت بوده است، سعدی هم دقیقا همین گونه است و می‌گوید به جهان خرم از آنم که جهان خرم از اوست / عاشقم بر هم عالم که همه عالم از اوست... سعدی هم به عشق دنیایی توجه دارد و هم به عشق اخروی.

تمیم داری در پاسخ به این پرسش که برخی با استناد به برخی نشانه‌ها در شعر سعدی او را مورد نقد اخلاقی قرار می‌دهند هم گفت: شعر شاعر و اثر هنری هنرمند به هیچ وجه نمی‌تواند دلیلی بر زندگی شخصی او باشد، شعر شاعر مبتنی بر تخیل است و نباید با تعقل و مسائل شرعی آن را بسنجیم و به هیچ وجه دلیل بر زندگی اجتماعی و شخصی او نخواهد بود، این مشکلی است که ما با ایرج میرزا هم داریم و زندگی شخصی او کاملا متضاد با آثارش است، سعدی قرآن شناس بوده است، این که او از دیدن یک پدیده زیبا لذت می‌برد نباید آن زیبایی پسندی و جمال شناسی را با نگاه شهوت مورد قضاوت داد. از طرفی عده‌ای می‌خواهند تفکر بیمارگونه و جنسی خود را با سعدی توجیه کنند و این موضوع و رفتار ناجوانمردانه این عده هم به شخصیت سعدی آسیب زده است.