وارثان حق تصرف فوری اموال متوفی را دارند؟

ورثه، قائم‌مقام متوفی در امور مالی او هستند و از این حیث حق تصرف فوری در ترکه را دارند اما این تصرفات در بدوامر محدود به اداره و نگهداری ترکه و پرداخت دیون متوفی و انجام تکالیف قانونی دیگری است که برعهده آنان قرار دارد ولی چنانچه اشخاصی از متوفی طلبکارباشند یا متوفی نسبت به ترکه وصیتی کرده باشد تصرفات مالکانه ورثه در اموال متوفی مانند فروش و هبه  و از قبیل این ها نافذ نخواهد بود مگر با اجازه بستانکاران یا موصی له یا پس از ادای دیون متوفی. البته باید توجه داشت که با فوت شخص، اموال وی، به طور قهری به ورثه او انتقال می یابد اما مالکیت ایشان براموال مزبور تا زمان تادیه دیون وی و ادای حقوق دیگر، مالکیتی متزلزل و غیر مستقر است.

اموال و دارایی‌هایی که در نتیجه فوت شخص اعم از فوت واقعی یا فرضی انتقال پیدا می‌کند، به شرح زیر مشمول مالیات بر ارث می‌شوند:

1- مالیات بر ارث نسبت به سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و سایر اوراق بهادار و سودهای متعلق به آنها و همچنین سود سهام و سهم الشرکه تا تاریخ ثبت انتقال به نام وراث یا پرداخت و تحویل به آنها به نرخ سه درصد

2- مالیات بر ارث نسبت به سهام و سهم الشرکه و حق تقدم آنها یک و نیم برابر نرخ‌های مذکوردر تاریخ ثبت انتقال به نام وراث

3- مالیات بر ارث نسبت به حق الامتیاز و سایر اموال و حقوق مالی که در بندهای مذکور به آنها تصریح نشده است، به نرخ ده درصد ارزش روز در تاریخ تحویل یا ثبت انتقال به نام وراث

4- مالیات بر ارث نسبت به انواع وسایل نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به نرخ دو درصد بهای اعلامی توسط سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث

5- مالیات بر ارث نسبت به املاک و حق واگذاری محل یک و نیم برابر نرخ های مذکور ماده پنجاه و نه قانون مالیات‌ها به مأخذ ارزش معاملاتی املاک و یا به مأخذ ارزش روز حق واگذاری حسب مورد، در تاریخ ثبت انتقال به نام وراث

6- مالیات بر ارث نسبت به اموال و دارایی‌های متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور واقع شده است، پس از کسر مالیات بر ارثی که از آن بابت به دولت محل وقوع اموال و دارایی‌ها پرداخت شده است به نرخ ده درصد درصد ارزش ماترک که مأخذ محاسبه مالیات بر ارث در کشور محل وقوع مال قرار گرفته است.

طبقات عمده وراث در قانون مالیات‌های مستقیم

طبق اعلام سازمان امور مالیاتی، وراث از نظر قانون مالیات‌های مستقیم به سه طبقه تقسیم می‌شوند:

1- وراث طبقه اول عبارتند از پدر، مادر، زن، شوهر، اولاد و اولاد اولاد

2- وراث طبقه دوم عبارتند از اجداد، برادر، خواهر و اولاد آنها

3- وراث طبقه سوم عبارتند از عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها

اموال معاف از مالیات بر ارث:

1- وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده و بیمه‌های اجتماعی و نیز وجوه پرداختی توسط مؤسسات بیمه با بیمه‌گزار یا کارفرما از قبیل انواع بیمه‌های عمر و زندگی، خسارت فوت و همچنین دیه و مانند آنها حسب مورد که یکجا یا به طور مستمر به ورثه متوفی پرداخت می‌شود (بند ۱ ماده ۲۶)

2- اموالی که برای سازمان‌ها، مؤسسات و نهادهای مذکور در ماده (۲) قانون مالیات‌ها مورد وقف یا نذر یا حبس واقع شود به شرط تأیید سازمان‌ها و نهادهای مذکور (بند ۳ ماده ۲۶)

3- اثاث البیت محل سکونت متوفی (بند ۴ ماده ۲۶)

4- اموالی که جزو ماترک متوفی بوده و طبق قوانین یا احکام خاص، مالکیت آنها سلب یا به صورت بلاعوض در اختیار اشخاص موضوع ماده (۲) قانون مالیات‌ها قرار گیرد با تأیید اشخاص مزبور مشمول مالیات بر ارث قرار نمی‌گیرد (صدر ماده ۲۱)

اقدامات ورثه برای تعیین مالیات برارث و پرداخت آن

وراث مکلفند ظرف حداکثر شش‌ماه از تاریخ فوت مورث خود نسبت به ارائه اظهارنامه مخصوص که اصطلاحا به آن اظهارنامه «مالیات بر ارث» گفته می‌شود به حوزه مالیاتی مربوط اقدام کنند در این اظهارنامه باید اقلام ماترک و بهای آن‌ها در زمان فوت متوفی تعیین و مطالبات و بدهی‌های او تصریح شوند و به ضمیمه آن اسناد و مدارک اموال و دیون و مطالبات متوفی هم ارائه شود.

حتی فقط یک نفر از وراث نیز می‌تواند این اقدام را انجام دهد و نیازی به حضور یا امضای همه ورثه نیست در واقع اقدام هریک از وراث در ارایه اظهارنامه تکلیف را از بقیه ورثه ساقط می کند البته این خطر را برای بقیه وارثان دارد که ممکن است اظهار نامه را به گونه ای تنظیم کند که برای دیگران کار را دشوار کند به عنوان مثال ممکن است قیمت اموال متوفی را بیش از ارزش واقعی آن اعلام کند یا اموالی را که جزء ماترک نیستند به عنوان اموال متوفی اعلام کند یا بدهی های متوفی را اعلام نکند بنابراین وراث باید در این خصوص همکاری لازم را با هم داشته باشند تا از بروز چنین مواردی جلوگیری شود پس از ارائه اظهارنامه مزبور در صورت درخواست ورثه یا نماینده قانونی آن ها حوزه مالیاتی موظف به صدور گواهی نامه تسلیم اظهار نامه مالیات برارث خواهد بود.

این گواهی نامه از جمله مدارک لازم برای صدور گواهی انحصار وراثت است و بدون ارائه آن گواهی انحصار وراثت صادر نخواهد شد.

مالیات بر ارث تابع سیاست مالی دولت‌ها

اخذ مالیات ها به طور اعم و اخذ مالیات برارث به طور اخص تابع سیاست های مالی دولت هاست و دریافت چنین مالیات هایی در عموم کشورها معمول است البته ورثه به طور طبیعی مانند هر مالیات دهنده ای از پرداخت مالیات اکراه دارند اما در هر حال گزیری از آن نیز نیست و عدم پرداخت مالیات برارث ظرف مهلت مقرر در قانون مالیات های مستقیم موجب تعلق جریمه به آن می شود و نقل و انتقال ترکه بخصوص اموال غیرمنقول آن منوط به مفاصا حساب مالیاتی است.

مالیات بر ارث بر کلیه ما ترک متوفی اعم از منقول و غیرمنقول و مطالبات قابل وصول و حقوق مالی او تعلق می گیرد چه این اموال در ایران باشد یا خارج از ایران اما برحسب اینکه وارثان از کدام طبقه باشند میزان مالیات برارث آنان فرق می کند که در ماده ۲۰ قانون مالیات های مستقیم مشخص شده اند و به وارث طبقه اول یعنی فرزندان و پدر و مادر و همسر حداکثر ۳۵ درصد مالیات برارث تعلق می گیرد و به وارث طبقه دوم حداکثر ۴۵ درصد و به وارث طبقه سوم حداکثر ۶۵درصد.