عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی:
ذخیره درآمدهای نفتی به جای ساخت مسکن مهر، مانع تحریم آمریکا می‌شد
عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی گفت: اگر ایران به جای اجرای مسکن مهر، درآمدهای ارزی نفتی خود را ذخیره می‌کرد ممکن بود آمریکا از تحریم ایران صرف نظر کند.
حمید زمان‌زاده در دومین نشست ششمین همایش سالانه اقتصاد مقاومتی که با موضوع بررسی ابعاد پولی طرح مسکن مهر برگزار شد، با بیان اینکه در خصوص مسکن مهر دو سوال را باید جواب بدهیم که آیا سیاست‌های مسکن مهر در بخش مسکن مناسب بود؟ و آیا روش تأمین مالی آن به درستی انجام شد؟، گفت: هدف اصلی مسکن مهر خانه دار کردن اقشار کم درآمد در کشور بود که به عقیده من باید در وهله بعد از اقشار متوسط قرار می‌گرفتند.
وی افزود: نکته دیگر مکان یابی غلط و مشکلات زیرساختی مسکن مهر بود که موجب افزایش قیمت ساخت هر متر مربع شد. این نوع ورود دولت به بازار مسکن موجب به هم خوردن تعادل عملکرد بخش خصوصی در بازار مسکن شد و مشکلاتی را در این زمینه ایجاد کرد. بنابراین در پاسخ سوال اول جمع بندی بنده این است که طرح مسکن مهر در جنبه بخش مسکن مشکلاتی را در اجرا داشت و بهتر بود به جای این کار اولویت به بازسازی بافت فرسوده داده می‌شد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی یادآور شد: اما در جنبه دوم یعنی تأمین مالی مسکن مهر، از ابتدا این مشکل وجود داشت که تأمین مالی آن از طریق پول پرقدرت بانک مرکزی انجام شد. اسم این دیدگاه را می‌توان «نگاه پولی توسعه» نامید و در مقابل آن «مدیریت دوره‌های تجاری با استفاده از سیاست‌های پولی» مطرح است.
وی ادامه داد: در دیدگاه دوم سیاست پولی فقط برای مدیریت و جلوگیری از تعمیق نوسانات مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما در مسکن مهر اساس بر این بود که از خلق پول برای توسعه استفاده شود. در آن دوره به دلیل افزایش درآمدهای نفتی دولت به این فکر افتاد که یک اقدام بزرگی را انجام دهد. برای اجرای طرح مسکن مهر و به منظور افزایش تولید و ایجاد اشتغال و رفع فقر و ساخت مسکن، در یک دوره ۲ ساله پایه پولی کشور دو برابر شد.
زمان زاده افزود: اینکه افزایش پایه پولی دوره مسکن مهر موجب افزایش قابل توجه در رشد پایه پولی نشده است به دلیل افزایش تولید و فروش نفت در آن دوره بوده است. از سال‌های آخر دولت احمدی نژاد به دلیل کاهش درآمدهای نفتی پایه پولی خلق شده در طرح مسکن مهر عملاً خود را در جهش تورم نشان داد. به طور کلی میزان رشد پایه پولی و نقدینگی در کشور به عملیات مالی دولت مرتبط است و کاهش درآمدهای نفتی موجب افزایش پایه پولی می‌شود. اگر در دوره مسکن مهر درآمدهای سرشارِ نفتی نبود، افزایش قابل توجهی به دلیل عملیات مالی مسکن مهر در رشد پایه پولی و نقدینگی قابل مشاهده بود. در واقع مسکن مهر دلیل اصلی افزایش قابل توجه پایه پولی و نقدینگی در دوره پس از کاهش درآمدهای نفتی بود.
این اقتصاددان تصریح کرد: اگر قرار بر این باشد که خلق پول به توسعه منجر شود، الان بسیاری از کشورهای عقب افتاده پیشرفته شده بودند. این قبول است که الان در بسیاری از کشورهای پیشرفته بانک‌های مرکزی هم به سمت رها کردن کل‌های پولی و قاعده گذاری از طریق نرخ بهره رفته‌اند اما همچنان به کل‌های پولی هم نظارت دارند و آن را مدیریت می‌کنند.
وی افزود: این دیدگاه بنیادی که پول می‌تواند به توسعه و ایجاد اشتغال و رشد منجر شود بسیار جای تأمل و بازبینی دارد و باید در آینده به کلی در آن تجدید نظر شود. اگر ایران در دوره بالا بودن درآمدهای نفتی، به جای اجرای مسکن مهر، دارایی‌های خارجی خود را ذخیره می‌کرد، حتی ممکن بود به دلیل بالا بودن ذخایر خارجی مان، آمریکا از تحریم ایران هم صرف نظر کند و در ادامه ایران می‌توانست با انضباط مالی به استانداردهای جهانی تورم و کل‌های پولی برسد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده پولی و بانکی یکی از مباحث مغفول در بحث مسکن مهر را ایجاد رشد اقتصادی که از قبل ساخت مسکن در این طرح ایجاد شد، دانست و اظهار داشت: از بُعد تورمی و افزایش نقدینگی آمارها نشان می‌دهد در دوره‌های مختلف همه دولت‌ها میزان افزایش نقدینگی در کشور تقریباً ثابت است و اجرای پروژه کلانی همچون مسکن مهر اثری در افزایش این رشد نقدینگی ندارد. با وجود این در یک دوره این افزایش نقدینگی با ساخت ۲ میلیون مسکن همراه می‌شود و در دوره‌های دیگر به هیچ عنوان نمی‌توان افزایش پایه پولی و نقدینگی را به اقدامی در سطح ملی نسبت داد. در واقع در دوره مسکن مهر افزایش نقدینگی یک نمود خارجی داشت که آن ساخت مسکن مهر بود. در واقع در این دوره افزایش نقدینگی به رشد اقتصادی منجر شد؛ سوال اساسی اینجاست که اتفاقاً در دوره‌های دیگر خلق پول و نقدینگی به چه رشد اقتصادی منجر شد.