/پرونده «محیط زیست» در دولت یازدهم/
غبارروبی از چهره خوزستان
«حذف یکی از کانون‌های گرد و غبار اهواز»، خبر خوشی بود که ابتکار رییس سازمان محیط زیست روز پنجشنبه در جمع مردم این شهر داد.
"گرد و غبار" پدیده جدیدی نیست و سالهاست که مردم شهرهای مختلف کشور با این پدیده نامبارک مواجه هستند، هرچند سالی که گذشت گرد و غبار اهواز و تعدادی از شهرهای کشور به یکی از مهمترین معضلات زیست محیطی تبدیل شد و حتی در برخی مواقع شهر را فلج کرد؛ یکی از حساس ترین وقایع گرد و غباری مربوط به بهمن ماه سال 95 است که طوفان گرد و غباری باعث یک اتفاق نادر یعنی قطعی ارتباط خطوط برق شد و علاوه بر تعطیلی مدارس، فعالیت ادارات این استان را دچار وقفه کرد. انتشار عکس، فیلم، و اخبار و گزارش‌های مربوط به این حادثه، مردم سراسر کشور را به واکنش واداشت؛ شهروندان استان های مختلف ضمن ابراز همدردی به مردم خوزستان خواستار حل و فصل سریع این معضل شدند.
در پی شکل گیری مطالبات ملی برای حل سریع این مشکل زیست محیطی خوزستان، دولت اقدامات اورژانسی خود برای بهبود این وضعیت را آغاز کرد. برای اثبات اهمیت شهروندان خوزستان مقامات ارشد کشور به ویژه اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور و وزیر نیرو راهی خوزستان شدند تا ضمن پایش دقیق بحران، با حضور در محل تصمیمات لازم را اتخاذ کنند.
لازم بذکر است که مشابه طوفان گرد و غبار بهمن 95 در سال 93 نیز رخ داد برای همین در همان مقطع به پیشنهاد ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار مصوبه‌ای به تصویب هئیت دولت رسید.
مصوبه‌های دولت یازدهم برای مقابله با گرد و غبار خوزستان
ضیاءالدین شعاعی رئیس ستاد مقابله با گرد و غبار در این باره، با اشاره به اینکه بعد از وقوع بحران گرد و غبار در بهمن سال 93، در استان خوزستان، هئیت دولت تشکیل جلسه داد، به ایسنا می‌گوید: در این جلسه هئیت دولت مصوبه ای را با تخصیص 230 میلیارد تومان گذراند که مفاد آن مربوط به اعتباراتی بود که برای دستگاه‌های مختلف به منظور تعدیل شرایط بحرانی در نظر گرفته شده بود. در این مصوبه همه موارد دیده شده بود حتی بحث ماشین‌های مورد نیاز شهرداری برای شستشوی بعد از گرد و غبار و سیستم تورق فرودگاهی لحاظ شده و اعتبارات کافی برای سازمان جنگل‌ها و اعتباراتی برای سازمان حفاظت محیط زیست تکمیل مطالعات و شبکه پایش لحاظ شده بود.
وی با بیان اینکه سال 94 سال خوبی از لحاظ اقتصادی نبود و بخشی از اعتبارات تامین نشد، می‌افزاید: برای همین دولت پیشنهاد داد اعتباراتی که تخصیص پیدا نکرده به علاوه پیشنهادات جدید تکمیل شده و طی یک طرح مورد توجه دولت قرار بگیرد که این طرح تقدیم دولت و مقرر شد دستگاه‌ها مستقیما با سازمان مدیریت و برنامه ریزی تعامل کرده و و از محل ماده 10 و 12 مدیریت بحران تخصیص لازم را دریافت کنند ولی ما اعتراض داشتیم و معتقد بودیم که بهتر است است موارد مطرح شده در قالب یک مصوبه منسجم باشد که به دستور معاون اول رئیس جمهور طرحی توسط سازمان مدیریت و به پیشنهاد سازمان محیط زیست، وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی تهیه شد که در نهایت در تاریخ 96/1/9 به تصویب دولت رسید.
اختصاص 100 میلیارد تومان برای خوزستان
اختصاص 100 میلیون دلار برای کل کشور
شعاعی تاکید می‌کند: در مصوبه جدید حدود 100 میلیارد تومان برای استمرار طرح‌های نهالکاری و مقابله با گرد و غبار خوزستان در نظر گرفته شد و برای کل کشور متعهد شدیم از محل پیشنهادی که نمایندگان مجلس داده‌اند مبلغ 100 میلیون دلار از محل صندوق ذخیره ارزی تخصیص داده شود که منتظر ابلاغ آن هستیم که این مبلغ برای کل کشور است که به زودی پس از ابلاغ جدول تخصیص اعتبارات مشخص می‌شود.
پیشنهاد 70 میلیارد تومان برای اعطای وام به مناطق گرد و غبارخیز
وی با اشاره به اینکه با اشاره به اینکه در مصوبه جدید دولت برای خوزستان برخی پیشنهادات برای کشور درنظر گرفته شده است، می‌گوید: بر اساس این مصوبه دولت مکلف است مبلغ 70 میلیارد تومان را در قالب وام‌هایی در اختیار مناطق گرد و غبارخیز برای اصلاح ساختار ساختمانی به منظور کاهش اثرات گرد و غبار اختصاص بدهد که این بند برای کل کشور است.
معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز اخیرا در مورد این مصوبه اظهار کرد: تاکنون معیار حرکت در زمینه مقابله با پدیده گرد و غبار مصوبه اسفندماه 93 هیئت دولت بود ولی با مصوبه جدید دولت، این مصوبه مبنای حرکت است و موضوع اعتبارات در کمیسیون زیربنایی در حال پیگیری است.
یکی از اقدامات مهم به منظور مقابله با پدیده گرد و غبار کشور در سال های اخیر، تشکیل کارگروه های استانی مقابله با گرد و غبار است؛ پیش از این هم ضیاء الدین شعاعی رئیس ستاد ملی مقابله با پدیده گرد و غبار، با اشاره به اینکه یکی از مهمترین فعالیت‌های ستاد، شناسایی مکانیزم این پدیده و بررسی علل وقوع آن است، گفته بود: به منظور شناخت مکانیزم و بررسی وقوع گرد و غبار در استان‌ها، ستاد مقابله با پدیده گرد و غبار به ریاست استانداران تشکیل شده است تا هر استان به علت متنوع بودن دلایل گرد و غبار به طور مجزا پروپزالی را برای شناسایی منشاء و ارائه راهکارها تقدیم کند.
در آبان سال 94 بود که شعاعی از آماده شدن سند ملی گرد و غبار خبر داد و با اشاره به اینکه این سند برش‌های استانی دارد؛ در نیمه اول سال 95 از تکمیل برنامه عمل مقابله با گرد و غبار 16 استان خبر داد. در این میان یکی از موارد مهم در مورد گرد و غبار ایران این بود که ادعا شد حدود 80 درصد گرد و غبار کشور با منشا خارجی از عراق، عربستان، مرز سوریه و اردن و حتی شمال آفریقا سرچشمه می گیرد و ایران را نیز تحت الشعاع قرار می دهد.
با شفاف شدن نسبی شرایط و شناسایی کانون‌های فوق بحرانی گرد و غبار کشور، اجرای عملیات مقابله ای با گرد و غبار طی سه و سال و نیم اخیر از سوی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان جنگل ها جامه عمل پوشید و عملیات وسیع نهالکاری برای تقویت پوشش گیاهی در کانون‌های گرد و غبار، پخس سیلاب و ... در استان های مختلف از جمله سیستان و بلوچستان و خوزستان انجام شد.
اختصاص 30 میلیارد تومان برای گرد و غبار خوزستان در اسفند 95
خداکرم جلالی رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور اخیرا در این باره اظهار کرد: امسال 8000 هکتار در خوزستان تحت عملیات قرار گرفته که 4000 هکتار آن با کمک وزارت نفت بوده است و 4000 هکتار نیز مالچ پاشی و نهالکاری شده است. همچنین 30 میلیارد تومان برای مقابله با گرد و غبار خوزستان تنها در اسفند ماه سال 95 تخصیص داده شد.
حذف یکی از کانون‌های گرد و غبار با احیای هورالعظیم
از آنجا که تالاب‌های خشک همواره به عنوان یکی از کانون‌های اصلی گرد و غبار محسوب می‌شود، احیای این اکوسیستم‌ها یکی از راهکارهای اساسی برای خروج از این معضل زیست محیطی بود که آبگیری 78 درصدی تالاب هورالعظیم، تالاب شادگان، دریاچه ارومیه، تالاب بختگان و... بستر نسبی مقابله با این پدیده را ایجاد کرد. اما از آنجا که بر اساس تاکیدات مسئولین منشا گرد و غبار ایران محدود به ایران نیست، لازم است این موضوع از بعد بین‌المللی نیز مورد بررسی قرار گیرد که مستندسازی و ارسال گزارش‌های مربوط به وقوع طوفان‌های گرد و غبار با منشاء خارجی به وزرات خارجه مقدمه این کار است.
دیپلماسی ظریف و ابتکار «گرد و غبار» را جهانی کرد
ارسال نامه مشترک ظریف و ابتکار به سازمان ملل با محوریت گرد و غبار یکی از مهمترین اقدامات برای پیگیری این مشکل زیست محیطی در بعد جهانی است که محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشور در جریان ارسال این نامه اظهار کرد: نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل برای بیان ضرورت‌های اجماع جهانی در خصوص مقابله با گرد و غبار و همچنین اقناع کشورهای همسایه برای همکاری در این زمینه با امضای مشترک من و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ارسال خواهد شد.
افزون بر این اخیرا مجمد جواد ظریف با اشاره به اینکه اقدام برنامه مشترک زیست محیطی یک ضرورت امنیتی و سیاسی برای منطقه است، تصریح کرد: این اقدام یک ضرورت محیط زیستی نیست بلکه یک ضرورت امنیتی و سیاسی است و رهبران کشورهای همسایه باید تلاش کنند تا از این آزمون تاریخی به سربلندی بیرون آیند.
قطعنامه‌سازمان ملل در مورد گرد و غبار یکی از دستاوردهای جهانی در این حوزه است که مجید شفیع پور رئیس مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست همواره بر نقش ویژه ایران در شکل‌گیری این قطعنامه‌ها تاکید داشته و معتقد است: ایران مقابله با پدیده گرد و غبار را جهانی کرد. تاکنون چهار قطعنامه بین‌المللی در حوزه مقابله با گرد و غبار با ابتکار عمل جمهوری اسلامی ایران به تصویب رسیده است برای همین هم در تیرماه سال جاری کنفرانس مقابله با گرد و غبار سازمان ملل با حضور کشورهای مختلف در تهران برگزار خواهد شد.
معصومه ابتکار رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز با تاکید بر اهمیت ازتباطات بین المللی در حل معضل گرد و غبار کشور اظهار کرد: کلید مذاکرات ما با نماینده سازمان ملل در مورد ضرورت پشتیبانی این سازمان از طرح‌های منطقه‌ای و ملی گرد و غبار است.
اولویت دادن به بحث دیپلماسی در حوزه گرد وغبار افزون بر ایجاد قطعنامه‌ها در سازمان ملل و بسیج هانی برای حل این بحران، مسیر دستیابی به توافق منطقه‌ای را نیز فراهم می‌کند که تاسیس مرکز منطقه‌ای مقابله با گرد و غبار در عراق با مشارکت ایران دستاوردی است که در پی مذاکرات و رایزنی‌های دستگاه‌دیپلماسی کشور و سازمان حفاظت محیط زیست ایران با کشور عراق حاصل شده است. معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور به تازگی از توافق جدید ایران و عراق در حوزه گرد و غبار خبر داد و گفت: بعد از سه سال و نیم پیگیری با دولت عراق در این زمینه به تفاهم رسیدیم و با آرامش و ثباتی که در دولت و کشور عراق ایجاد شد، حدود سه ماه پیش اعلام کردند که می‌توانند تفاهم‌نامه موجود در زمینه مقابله با گرد و غبار را اجرایی کنند. عراق موافقت کرد که ایران یک مزرعه آموزشی ۲۰۰ هکتاری برای راه‌اندازی یک مزرعه 200 هکتاری به منظور کاشت نهال و آموزش روش‌های فنی مقابله با گرد و غبار در این کشور راه‌اندازی کند تا یک مرکز منطقه‌ای برای آموزش و توان‌افزایی در موضوع گرد و غبار ایجاد شود.
در این میان سازمان هواشناسی کشور به عنوان متولی پایش و پیش‌بینی گرد و غبار طی سال‌های اخیر به اقداماتی جدی در این زمینه دست یازیده که داود پرهیزکار معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواشناسی در این باره، با اشاره به اینکه خشکسالی های پی در پی در ایران گرد و غبار را تشدید می‌کند، به اجرای مدل گرد و خاک در سازمان هواشناسی تاکید کرد . گفت: سازمان هواشناسی در این زمینه دانش و تخصص کافی را دارد و در بخش مطالعات به ویژه در خصوص پیش‌بینی گرد و غبار اقدامات بسیار خوب و موثری انجام داده ایم که نتایج آن قابل احصاء و ارائه است، همچنین سایتی ذیل پورتال هواشناسی و به منظور اطلاع‌رسانی در خصوص پدیده گرد و غبار تعریف شده است که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
بدیهی است؛ مطالعات و برنامه‌ریزی‌های لازم برای حل بحران گرد و غبار در کشور با جدیت آغاز شده، اما تا رسیدن به شرایط مطلوب فاصله داریم پس ضروری است در کنار تامین به موقع بودجه اقدامات صورت گرفته با همت، هماهنگی و اتحاد همه دستگاه‌های کشور تداوم یابد تا مهار کانون‌های فعال گرد و غبار در داخل و کشورهای همسایه به سرعت اجرایی شود.