نقش سینما و تلویزیون در کنترل بحران کرونا
قطعاً در شرایط بحرانی یکی از کارکردهای هنر، از جمله آثار نمایشی مثل فیلم‌ها و سریال‌ها می‌تواند موجب سرگرمی مردم و کاهش استرس شود تا بتوانند دوران سخت را راحت‌تر سپری کرده و روحیه خود را حفظ کنند.
با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مشاغل، لغو شدن سفرها و خانه‌نشین شدن اکثر مردم نقش آثار سینمایی و تلویزیونی بیش از پیش در زندگی مردم پر رنگ شد و به نوعی این آثار هنری برای حفظ روحیه مردم و ماندن در خانه‌ها گزینه‌های مناسبی به نظر می‌رسیدند. برای بررسی این موضوع با چند سینماگر و جامعه‌شناس گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید:
مهدی صباغ‌زاده: نمایش فیلم‌ها می‌تواند در کنترل شیوع کرونا به دولت کمک کند
مهدی صباغ‌زاده، کارگردان و تهیه‌کننده سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار، اظهار داشت: امروز هیچ نیازی به رفتار دموکرات نداریم اما در این شرایط دولت به قدری در برخی موارد با دموکراسی رفتار می‌کند که این رفتار آسیب‌زننده است. وقتی اکثر مشاغل به کار خود ادامه می‌دهند و قرار است به زودی شرایط عادی به تمام حرفه‌ها برگردد و تنها سینما است که بلاتکلیف مانده طبیعتاً خسارت وارد شده به این حوزه هر روز بیشتر می‌شود. مردم در این شرایط بیماری را جدی نمی‌گیرند و می‌بینیم که مردم در خیابان‌ها هستند و اگر سینماها باز شوند نیز در حالیکه قطعاً استقبال کمتر خواهد بود برخی حتماً به سینما می‌روند.
صباغ‌زاده تصریح کرد: با این حال معتقد هستم نباید سینماها به روزهای عادی خود برگردند و این شرایط باید با تدبیری دیگر بهبود یابد، سینماها در شرایط عادی در بسیاری مواقع سالن‌هایشان خالی است و اگر در این شرایط بخواهیم با فروش بلیت محدود برای هر سالن و رعایت فاصله سینماها را باز کنیم هیچ فایده‌ای ندارد و فقط فیلم‌هایی که اکران می‌شوند اصطلاحاً می‌سوزند و فرصت اکران را به راحتی از دست می‌دهند.
او افزود: پخش آنلاین یک آزمایش است و باید ببینیم با پخش «خروج» که سرمایه‌اش مربوط به بخش خصوصی نمی‌شود این آزمایش جواب مثبت می‌دهد یا خیر. در این شرایط سینماها به شدت زیان می‌بینند و باید برای حفظ بقای آنها نیز فکری شود. هر تدبیری اندیشیده شود سینماها زیان می‌بینند و در این شرایط دولت باید به کمک فرهنگ و هنر کشور بیاید و به خصوص بخش خصوصی که هیچ حمایتی از آن نمی‌شود نیازمند توجه بیشتری است.
کارگردان فیلم سینمایی «صبحانه‌ای برای دو نفر» در ادامه گفت: نمایش فیلم‌ها به صورت آنلاین ممکن است تا حدی مشکل در خانه نماندن را حل کند و برای کنترل و مهار کرونا به دولت کمک کند، دولت نیز در این شرایط بهتر است به کمک سینما بیاید و تمهیدی برای کنترل شرایط حاضر و جلوگیری از شیوع ویروس کرونا بیندیشد.
امان‌الله قرائی‌مقدم: پس از کرونا بحران‌های اجتماعی فراوانی خواهیم داشت که به کمک سینما و تلویزیون احتیاج داریم
امان‌الله قرائی‌مقدم جامعه‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار ، اظهار داشت: پس از اختراع تلویزیون و ورودش به خانه‌ها جامعه‌شناسانی مثل هارولد لاسول و مارشال مک‌لوهان که دهکده جهانی را مطرح کرد تأکید کردند که تلویزیون موجب شده بسیاری تفریحات از بیرون خانه به درون بیاید و بسیاری از کارهایی که افراد بیرون از خانه انجام می‌دادند را پس از تلویزیون در خانه انجام می‌دهند. سینما نیز پس از این اختراع احساس خطر کرد و فیلم‌های سینمایی و تلویزیونی از هم جدا شدند.
قرائی‌مقدم تصریح کرد: امروز تقریباً همه فیلم‌های سینمایی در نهایت به تلویزیون‌ها می‌آیند و در خانه‌ها نمایش داده می‌شوند. از همان سال‌های دهه 40 که تلویزیون وارد ایران شد جامعه‌شناسان و روانشناسان اجتماعی در تولید برنامه‌هایی که اوقات فراغت افراد را پر کنند نقش داشتند اما تنها هدف پر کردن اوقات نبود، برنامه‌ها نیاز به پیام داشتند و علاوه بر جلب نظر مخاطب به ارائه پیام نیز فکر می‌کردند.
او افزود: امروز که سلامت افراد جامعه در خطر است و بالطبع بیکاری و عدم تأمین معاش افراد را تحت فشار قرار داده سینما و تلویزیون می‌توانند بسیار تأثیرگذار باشند. فیلم‌های مختلف اعم از آثار عاطفی، اخلاقی و... می‌توانند ساعاتی از روز برای مردم سرگرمی به همراه داشته باشند و از طرفی آثار خانوادگی باعث می‌شوند که مردم از تجردگرایی فاصله بگیرند. آثار سینمایی و تلویزیونی در این روزها به لحاظ سرگرمی و پیام‌رسانی می‌توانند از خشونت‌های درون خانه بکاهند و گسستگی اجتماعی به معنی پارگی روابط و تعاملات اجتماعی را کاهش دهند. پس از کرونا ما دچار این مسائل خواهیم بود و دنیا هیچ وقت به روزهای پیش از کرونا برنمی‌گردد.
این جامعه‌شناس در ادامه اظهاراتش گفت: باورها، ارتباطات و... بهم خورده و یک نوع انقلاب زیستی در جهان صورت گرفته، این ویروس توانست جهان را تغییر دهد و دگرگون کند، تعاملات بهم خورده و اثرات اقتصادی آن را به وضوح می‌بینیم. اروپا امروز از طرح مارشال صحبت می‌کند و آمریکا به بحران بزرگی رسیده، همه این فاجعه را بزرگ‌ترین فاجعه پس از جنگ جهانی دوم می‌دانند، تلویزیون می‌تواند آگاه‌سازی کند و در کنار این کار شادی و نشاط را در جامعه به وجود آورد.
قرائی مقدم تصریح کرد: سینما و تلویزیون ما دولتی و سیاست‌زده هستند. هیچ تلویزیونی در دنیا نیست که سیاسی نباشد اما تلویزیون ما سیاست‌زده است. آثار سینمایی و تلویزیونی در آمریکا مدام کاپیتالیسم و سرمایه‌داری را تبلیغ می‌کنند اما این تبلیغات آنقدر گل‌درشت و آزاردهنده نیست که مخاطب آزار ببیند. همه این تبلیغات در فرم هنری بیان می‌شوند، تلویزیون و سینمای روسیه نیز پیام‌های سوسیالیستی و جامعه‌شناسی خود را در قصه‌ها و فیلم‌هایش پنهان می‌کند اما ما آنقدر شعاری و واضع سیاست‌هایمان را بیان می‌کنیم که تأثیر چندانی ندارند و حتی برخی مواقع همانطور که در جامعه می‌بینیم نتیجه عکس می‌دهند.
او در پایان گفت: ما پس از کرونا معضلات بسیاری چون بیکاری، مشکلات معیشتی، بحران اقتصادی، طلاق، اعتیاد، نزاع و ناهنجاری‌های بسیاری خواهیم داشت و سینما و تلویزیون باید نقش خود را در این موقع به خوبی ایفا کرده به کمک جامعه و کشور بیایند. قطعاً کمکی که سینما و تلویزیون می‌توانند داشته باشند در کنار سرگرمی و ایجاد نشاط در جامعه، پیام‌هایی است که باید در پشت قصه‌ها و فیلم‌ها مطرح شوند تا مخاطب آنها را درک کند.
سعید شاهسواری: بعید می‌دانم یک فیلم بتواند حال کارگری که بیکار شده را خوب کند/ تلویزیون ادعا می‌کند 85 درصد بیننده دارد! / آیا هر کسی که 10 دقیقه در روز تلویزیون می‌بیند نیز جزو این 85 درصد است؟
سعید شاهسواری، فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده سینما، در گفت‌وگو با خبرنگار، اظهار داشت: پیش از فکر کردن به این مسأله که آثار سینمایی چقدر می‌توانند در روحیه جامعه و نگه‌داشتن مردم در خانه‌هایشان موثر باشند باید به مسائل بسیاری از جمله تأثیر این آثار در شرایط عادی فکر کنیم. من نمی‌دانم آثار سینمایی ما می‌توانند اینقدر تأثیرگذار باشند یا خیر و این نیاز به یک بررسی کلی دارد اما بهتر است همه این موضوع را در نظر بگیرند که درباره این تأثیرگذاری به راحتی نمی‌توان اظهار نظر کرد.
شاهسواری در ادامه گفت: تلویزیون ادعا می‌کند 85 درصد بیننده دارد، این آمار نیاز به بیان جزئیات دارد تا متوجه شویم منظور از 85 درصد چیست، آیا هر کسی که 10 دقیقه در روز تلویزیون می‌بیند نیز جزو این 85 درصد است؟ یا در سینما فیلمی 35 میلیارد تومان می‌فروشد، اگر این مبلغ را که عدد بالایی به نظر می‌رسد با قیمت بلیت حساب کنیم می‌بینیم نسبت به جمعیت کل کشور رقم بسیار پائینی می‌شود و شاید دو یا سه میلیون نفر به سینما رفته باشند در حالیکه ما از تأثیر سینما بر 85 میلیون نفر صحبت می‌کنیم. اگر یک پدیده در شرایط عادی تأثیر چندانی نداشته در شرایط بحرانی نیز نمی‌تواند چندان تأثیرگذار باشد.
او افزود: برای مثال می‌توان تیم فوتبال بارسلونا را مثال زد. وقتی این باشگاه با تیم رئال مادرید مسابقه دارد شهری که در آن مسابقه برگزار می‌شود بهم می‌ریزد، تمام دنیا مخاطبش هستند و بودجه هر دو باشگاه شاید از بودجه چند سال فرهنگ و هنر ما بیشتر باشد. وقتی باشگاه بارسلونا در شرایط عادی چنین تأثیر بزرگی در زندگی مردم دارد، با اعلام اینکه درصدی از بودجه‌اش را در سال جاری به مبارزه با کرونا اختصاص می‌دهد علاوه بر آن پول به لحاظ روانی نیز بسیار تأثیرگذار است و در واقع این تأثیر به اجبار به وجود نمی‌آید، مردم و فوتبال و باشگاه با هم در یک ارتباط هستند که در معضلات نیز این هم‌پوشانی وجود دارد و رفتارهای باشگاه تأثیرگذار در جامعه است.
نویسنده فیلم سینمایی «بی‌خداحافظی» در ادامه اظهار داشت: حال با این قیاس ببینیم سینمای ما که در بهترین شرایط دو میلیون مخاطب دارد آیا می‌تواند تأثیری در جامعه 85 میلیون نفری ما داشته باشد؟ آیا این دو میلیون نفر به اندازه آن 85 میلیون نفر تأثیرگذار هستند؟ من پاسخی برای این پرسش‌هایی که مطرح می‌کنم ندارم و می‌خواهم بیش از هر چیز به این نکته اشاره کنم که باید مسائل بسیاری را در این تحلیل در نظر گرفت که آیا آثار سینمایی می‌توانند در این شرایط تأثیرگذار باشند یا خیر.
این فیلمنامه‌نویس با اشاره به پخش آنلاین فیلم‌های سینمایی در صف اکران، تصریح کرد: در این اتفاق شاید بحث حمایت از سینما نیز مطرح باشد. سینماگران به هر حال بخشی از جامعه هستند و آنها نیز تحت تأثیر این فشارها قرار گرفته‌اند. من امیدوارم هر طرحی که در این روزها در نظر گرفته می‌شود به نفع سینما و مردم باشد اما بعید می‌دانم یک کارگر روزمزد که اگر سر کار نرود حقوق و دستمزد ندارد و به مشکلات بزرگی مواجه می‌شود با دیدن یک فیلم حالش خوب شود یا برای دیدن یک فیلم در خانه بماند و به سر کار نرود.