کرونا و شایعاتی شاخ دار پیرامون آن!

تنها در دو سه روز گذشته از دور و بر و آشنایان و دوستان در فضای حقیقی و مجازی از مبتلا شدن تعدادی باخبر شدم که خیلی‌های‌شان این مرض را حتی واقعی نمی‌دانستند، محافل و مهمانی‌های‌شان را برگزار کردند و حالا با نشانه‌های کرونا دست و پنجه نرم می‌کنند و هراس دارند به این نتیجه برسند که واقعا دچار بیماری کووید ۱۹ شدند.

از نخستین روزهایی که آوازه شیوع این بیماری به افغانستان رسید، نامش همراه شد با شایعات؛ باورهایی نادرستی که حالا درستی و حقیقت خود این بیماری را زیرسوال برده و به باور شماری سبب افزایش واقعات این بیماری شده است.

کرونا؛ واقعیت یا شایعه

در چندین پست فیسبوکی در میان کاربران افغان دیدم که حتی تحصیلکرده‌ها با دیده شک به بیماری کووید ۱۹دیده و پرسیده بودند: آیا کسی در بین خانواده و یا نزدیکان‌تان به این بیماری مبتلا شده‌اند یا نه؟

کافیست قصه‌ها و نقل قول‌های کوچه و بازار و محافل خانگی را بشنوید، با این همه تلاش دولت و رسانه‌ها برای آگاه ساختن مردم از کرونا، هنوز بسیاری به این باورند که اصلا بیماری به نام کووید ۱۹ وجود ندارد یا اگر دارد تنها مختص به گروه خاصی است نه همه.

هر کسی خود را جدا می‌بیند و مصون؛ گروهی آن را مختص به کافران، گروهی مختص به یک مذهب، گروهی مختص به یک قوم و خلاصه تلاش دارند بگویند ما در این جمع آسیب پذیر نیستیم.

باوری که شاید سبب شده بسیاری اگر بیمار هم می‌شوند از شرم جامعه آن را پنهان کنند و این همه دست به دست هم می‌دهد تا آمار واقعی مبتلایان و خطر واقعی این ویروس به دست نیاید.

شماری هم می‌گویند مردم برای این که تنها نمانند و مردم از آنها در حیات و یا پس از مرگ فراری نشوند، بیماری‌شان را پنهان می‌کنند.

بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی حتی خود اعتراف کردند که وقتی باور کردند کرونا وجود دارد که از نزدیکان‌شان به این بیماری مصاب شدند و یا فوت کردند.

مسئولین بهداشتی اما در دوران مداوا به تجرید تاکید دارند و برای مراسم دفن و کفن در کنار رعایت اصول بهداشتی هیچ قیوداتی در شمار اشتراک کنندگان مراسم وضع نکردند.

اما شماری که این انکار را سادگی و بیشتر حماقت می‌دانند می‌گویند منکران این بیماری یک روز برای خدمت به بیماران به شفاخانه‌های کووید ۱۹بروند و ثابت کنند که بیماری وجود ندارد.

وحیدالله مجروح، معاون وزارت صحت/بهداشت افغانستان از بی‌پروایی مردم شاکی است و می‌گوید: "در شب‌های عید بیماری در نزدیکی تخت آی سی یو، انتظار مرگ بیمار دیگر را می‌کشید که شاید نوبت به او برسد و او زنده بماند... اگر هنوز باور ندارید که کرونا وجود دارد و کرونا کشنده است و جدی نمی‌گیرید، مسئولیت حیات‌تان به دوش خودتان است."

بسیاری می‌گویند دولت برای جلب کمک‌های خارجی در تلاش است معضل کرونا را در این کشور بزرگ نشان دهد.

این شایعه، شایعات دیگری نیز به دنبال داشت. خبرهای سرچوک داغ‌تر و داغ‌تر شد و کار به جایی رسید که شماری گفتند دولت کارگران روزمزد را استخدام و به جای بیماران در شفاخانه‌های کرونا بستری می‌کند و بدتر از آن اجساد مردگان مردم را می‌خرد و به نام قربانیان کرونا به خاک می‌سپارد.

شایعاتی که به شدت از سوی مسئولین رد شد و مسئولین امنیتی در مهد این شایعات در هرات خبر از بررسی و ردیابی منابع این شایعات را دادند.

شایعاتی که باعث شد بسیاری از مردم که در روزهای نخست قرنطین، محدودیت‌ها و مسایل بهداشتی را جدی می‌گرفتند، اراده‌شان سست شود.

لطف علی سلطانی در فیسبوک خود نوشته: "شایعه شده بود که کرونا دروغ است و حکومت برای این که کمک‌های بین‌المللی را به دست بیاورد و فساد کند مرده می‌خرند ... این شایعه هرچند مسخره، در بین مردم سریع پخش شد. بعضی‌ها متاثر از شایعات و خرافات و جوی که این شایعات خلق کرد، دیگر به دستورات صحی عمل نکردند و این شد که روز به روز آمار واقعات مثبت افزایش یافت...خانواده ما هم اگر از شایعات و جو آن متاثر نمی‌شد، شاید حالا پدرم کرونا نمی‌گرفت."

او نوشته که تجربه‌اش را با مردم شریک کرده تا مردم بدانند "کرونا جدی است و می‌گیرد."

فساد در دولت افغانستان و بی باوری مردم به حکومت شاید از دلایل مهمی باشد که مردم به گفته‌های مقام‌ها باور نمی‌کنند و تلاش دولت برای تخصیص پول از بودجه ملی و کمک‌های خارجی برای مبارزه با کرونا را کوششی برای پر کردن جیب چند نفر می‌دانند.شاید شماری هم در فرصت طلبی بعضی از مقام‌ها در اشتباه نباشند.

شیوای شرق، معاون وزارت اطلاعات و فرهنگ روز گذشته در یک نشست خبری گفت که فساد در تدارکات پروژه‌های مبارزه با کرونا در سطح ولایات وجود دارد و شفافیت در مصرف بودجه‌های اختصاص یافته وجود ندارد.

او این فساد را خیانت بزرگ در حق انسانیت و مردم خواند و خواهان نظارت جدی از این مصارف شد.

اما با وجود این همه آیا کسانی که کرونا را یک شایعه می‌دانند نه واقعیت، از خود می‌پرسند افغانستان برای جلب کمک این پروژه را به راه انداخته، در کشورهای دیگر چه خبر است؟

راه‌های پیشگیری و مداوا ؛ جوشانده مو و چای سیاه

در نخستین روزهای آغاز شیوع ویروس، در محافل خصوصی شایعه‌ای داغ دهان به دهان می‌چرخید: قرآن خانه را باز کنید و جستجو، در بین آن یک تار مو ظاهر شده، آن را پیدا کنید و بجوشانید، آب این دم ‌کرده را بنوشید تا از کرونا در امان بمانید.

بسیاری این تارهای مو را یافتند و جوشاندند و خوردند به امید این که دیگر ویروس به آنها نخواهد رسید.

این تنها راه پیشگیری نبود، شبی خبری بسیار سریع در شبکه‌های اجتماعی و از طریق تلفن‌ها در بسیاری از نقاط افغانستان پیچید.

گفتند کودکی به دنیا آمده و حرف زده و گفته برای این که کرونا با شما کاری نداشته باشد، چای سیاه بنوشید.

یادم است که همان شب، شاید پنج زنگ پیاپی به مادرم آمد و همه توصیه کردند هر چه زودتر چای سیاه بنوشید چون وقت تنگ است و این توصیه تنها برای ساعتی کارا است.

بعدتر مشخص شد این کودک در نقاط مختلف؛ کابل، پکتیا و ننگرهار و در چندین جای دیگر به دنیا آمده بود، بعضی‌ها هم گفتند کودکی نبوده و این خبر شایعه است، ستاره‌ای دنباله دار بوده و ستاره شناسان این پیام را از آن گرفتند.

برای مداوای مبتلایان کووید ۱۹ هم راه‌هایی جستجو شد. گفته شد که بازار دعا نویسان و تعویذ نویسان هم گرم شد.

دعاهایی دست به دست شد که گفته شد یا خوانده شود و یا چاپ شود و به تعداد زیاد توزیع شود.

عالمان دین اما در افغانستان در فتوایی اعلام کردند که به اساس دساتیر اسلامی در کنار متوسل شدن به خداوند، برای پیشگیری از این بیماری، رعایت آنچه متخصصان بخش یعنی مسئولان بهداشتی می‌گویند واجب است.

شایعات را باور نکنید

وحیدالله مایار، سخنگوی وزارت صحت/بهداشت افغانستان می‌گوید با شیوع بیماری کووید ۱۹، شایعه پراکنی و شایعه باوری نیز زیاد شد و ابعاد فرهنگی نیز در این امر تاثیر گذار بود.

او می‌گوید که باور نکردن پدیده‌ها از سوی شماری امری عادی است و تغییر رفتار آنهم به یکباره در جامعه افغانستان زمان گیر است.

آقای مایار می‌گوید که برای مبارزه با کرونا اصول بهداشتی و طبی می‌گوید که نباید بسیار سراسیمه و نگران بود و نه بی‌تفاوت، زیرا هر دو حالت به فرد، اعضای خانواده و نزدیکانش صدمه خواهد رساند.

معاون وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌گوید آنها نهایت کوشش خود را برای آگاهی دهی به مردم خانه به خانه و کوچه به کوچه انجام خواهند داد زیرا اگر مردم آگاه نشوند و کرونا را جدی نگیرند، فاجعه انسانی در این کشور رخ خواهد داد.

به گفته او، قرار است با ۱۲۱ تلویزیون فعال در افغانستان قراردادهایی برای برنامه‌های آگاهی دهی انجام شود.

مسئولین بهداشتی می‌گویند بی‌پروایی مردم در روزهای اخیر سدی را که آنها در برابر سیل کرونا ساخته بودند، سوراخ سوراخ کرده و اکنون باید همه یکجا از این فاجعه جلوگیری کنند "پس کرونا را جدی بگیرید!"