آزمون دوازدهم، سربلندی سی و پنجم

 دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و پنجمین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا روز جمعه 29 اردیبهشت ماه برگزار شد. انتخاباتی که به عنوان سی و پنجمین دوره این فرایند، در عمر سی و هشت ساله نظام جمهوری اسلامی بار دیگر تاکیدی موکد بر درک اهمیت رکن «جمهوریت» از سوی مردم در نظام جمهوری اسلامی ایران است.

حضور مردم پای صندوق های رای هرچند روز جمعه گسترده و پرشکوه بود، اما این تمرین مردم سالاری دینی نزدیک به چهار دهه است که در ایران انجام می شود. جامعه ایران در مقام کنشگران سیاسی در طول سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با درک صحیح از معیارهای پیشرفت پایدار و تجربه اندوزی از تاریخ یک صدسال گذشته ایران، انتخابات را تنها راه صحیح گذار از دیکتاتوری های پیشین بر مردم سالاری یافتند.

میزان مشارکت در انتخابات، به ویژه انتخابات ریاست جمهوری نشان می دهد که عامه مردم ایران این گزاره را که تنها در سایه صندوق های رای می توان به اصلاح امور همت گماشت، به خوبی درک کرده اند. تجربه های چهار دهه و برگزاری سی و پنج دوره انتخابات نشان می دهد که مردم در مقام صاحبان اصلی کشور و نظام جمهوری اسلامی تنها مسیرتثبیت عزت و سرافرازی، اصلاح و بهبود اوضاع و حفظ جایگاه فراسرزمینی ایران را از گذرگاه صندوق های رای یافته اند.

**تاریخچه ای از حضور پرشکوه مردم

برپایه قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مردم در بازه های زمانی چهار ساله اعضای شورای شهر، نمایندگان مجلس، اعضای مجلس خبرگان و رییس جمهوری کشور را انتخاب و تعیین می کنند.

نخستین انتخابات تاریخ نظام جمهوری اسلامی، پس از پیروزی انقلاب، همه پرسی 12 فروردین 1358 بود. میزان مشارکت در این همه پرسی 98 درصد بود. 20 میلیون واجد شرایط رای دادن، به تداوم مسیر جمهوری اسلامی «آری» گفتند. هرچند مردم در طول سال های منتهی به پیروزی انقلاب با حضور گسترده خود در میدان عمل، پشتیبانی خود را از انقلاب نشان دادند، اما این همه پرسی به عنوان نخستین تمرین دموکراسی در ایران پس از انقلاب، تاثیرمهمی در آینده معادلات داخلی وخارجی داشت و ادامه مسیر را برای مردم و مسوولان انقلاب روشن ساخت. هرچند هر انتخاباتی در ایران اهمیت و جایگاه خاص خود را دارد اما فرآیند رای گیری برای انتخاب رییس جمهوری و نفر نخست اجرایی کشور و میزان تاثیرگذاری این جایگاه، اهمیت آن را بیش از انتخابات دیگر نشان می دهد.

نخستین دوره انتخابات ریاست جمهوری در 5 بهمن 1358 و به فاصله یک سال از پیروزی انقلاب برگزار شد. از 21 میلیون ایرانی واجد شرایط 14میلیون در انتخابات شرکت کردند و میزان مشارکت مردم 67 درصد اعلام شد. هرچند این دوره ریاست جمهوری در ایران پس از انقلاب کمتر از دو سال دوام داشت اما آمار مشارکت در دومین دوره انتخابات ریاست جمهوری در 2 مرداد سال 60 از حضور پررنگ مردم در پای صندوق های رای حکایت کرد. انتخابات ریاست جمهوری سوم که تنها به فاصله چند ماه از انتخابات دوم برگزار شد، مشارکت 74 درصدی مردم را در پی داشت. و پس از این دوره بود که این جایگاه رییس جمهوری به سبب تغییر در قانون اساسی پررنگ تر و انتخابات برگزار شده اهمیت بیشتری یافت.

انتخابات ریاست جمهوری هفتم در دوم خرداد سال 76 و انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری در 22 خرداد، به ترتیب 80 و 84 درصد واجدین شرایط رای را، پای صندوق ها آورد و بیشترین میزان مشارکت در تاریخ انتخابات ریاست جمهوری رقم زد. میزان مشارکت مردم در انتخابات ریاست جمهوری به طور خاص و همه انتخابات برگزار شده به طور عام مشارکت بالای 50 درصد را در آمار ارائه شده ثبت کرده اند و تنها دوره ای که میزان مشارکت از 50 درصد کاسته و انتخابات در دو دوره برگزار شد، نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری بود.

مجموع آمارهای منتشر شده از میزان مشارکت مردم در عمر 38 ساله مردم سالاری دینی در ایران نشان می دهد که مشارکت مدنی مردم در فرآیند سرنوشت ساز انتخابات، ثبات قابل تاملی داشته است. ثباتی که نشانگر پشتیبانی مردم از انقلابی است که برای به ثمر نشستن آن تکاپوهای فراوانی در تاریخ این سرزمین شاهد بودیم.

**بسترها و دلایل مشارکت مردم در انتخابات

با پایان یافتن انتخابات ریاست جمهوری دوازدهم گزارش های وزارت کشور از میزان مشارکت 70 درصدی مردم در این انتخابات حکایت دارند. مشارکت بالایی که ضرورت پرداختن به دلایل آن می تواند جامعه شناسی و روانشناسی مردم ایران را بهتر نشان دهد.

«پایداری بر پیمان» از مولفه های روانشناسی اجتماعی ایرانیان دستکم در چهار دهه گذشته بوده است. پایداری بر پیمانی سیاسی و مدنی در جامعه ای با پایه های لرزان مردم سالاری، در منطقه ای مانند خاورمیانه اهمیت دو چندان دارد. اهمیتی که هربار برگزاری انتخابات و اعلام درصد مشارکت کنندگان آن بیشتر مورد تاکید قرار می گیرد. جامعه ایران طی دهه های گذشته تلاش کرده است بر سر وعده ها و آرمان های انقلاب 57 باقی مانده و برای حفظ آن از تلاشی فروگذار نکند.

اگرچه در روانشناسی تاریخی ایرانیان موضوع ضعف حافظه کوتاه مدت همواره مورد توجه قرار دارد اما روند حضور و پیام مشارکت در پای صندوق های رای دستکم در دهه های پس از پیروزی انقلاب نشان داد که حافظه سیاسی ایرانیان صندوق رای را به عنوان تنها گزینه اصلاح و بهبود فراموش نکرده و نخواهد کرد.

از سوی دیگر جهان پیرامون ایران؛ مردمانش را به سیاست ورزی و سیاسی بودن شناخته اند. این ویژگی طی دهه های گذشته و با گسترش آموزش در کشور، با نوعی آگاهی همراه گشت و در برهه های زمانی به یاری پیشرفت و توسعه سیاسی ایران آمد. می توان گفت شعور و بینش سیاسی مردم ایران طی دهه های گذشته توده مردم جامعه را به این منطق رسانده است که صندوق های رای و انتخابات تنها وسیله و فرایندی است که می تواند بدون هزینه زایی فزاینده معضلات و ناراستی را رفع و اصلاح کند. هرچند برای رسیدن به چنین درک سیاسی بسیار هزینه شد اما ثمرچینی از درخت دموکراسی در فرایندی چون انتخابات سختی های راه را تسهیل کرد.

**ایران و تاثیر مشارکت مردم بر آینده

فرآیند انتخابات و میزان مشارکت مردم در آن از مولفه های مهم پیشرفت در جوامع مختلف است. تاثیر میزان این مشارکت هم در عرصه داخلی و هم در عرصه های خارجی مهم ارزیابی می شود. در جهان کنونی سرمایه هر سرزمین و حکومتی، مردمان آگاه و مشارکت آگاهانه این مردم در فرآیندهای مختلف سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی است. اهمیت پشتیبانی مردم از حکومت مستقر در نظریه های کشورداری از توان تدافعی و تهاجمی سرزمینی مهم تر شمرده می شود.

اگر مشارکت و حضور مردم در انتخابات را نشانه ای بر پشتیبانی از دولت و حکومت مستقر قلمداد کنیم، جامعه ایران این نشانه را طی سی و پنج انتخاب تکرار کرده است. از رهگذر این انتخاب دولتمردان برگزیده مردم با توان اجرایی بیشینه به رفع دغدغه های جامعه می پردازند و در تنش های سیاسی با تکیه بر اقبال عمومی مردم رقبای سیاسی را اقناع می کنند. در عرصه خارجی نیز به پشتوانه انتخاب مردم می توانند بر معادلات جهانی تاثیرگذارباشند.