تجمع‌های خطرناک برای تزریق واکسن کرونا
فاز دوم واکسیناسیون کرونا در ایران با سالمندان بالای ۸۰ سال آغاز شد اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که سالمندان به‌دلیل بی‌اطلاعی از ماجرا سردرگم شده‌اند و مجبور به ایستادن در صف برای تزریق واکسن هستند.
واکسیناسیون سالمندان بالای ۸۰ سال به‌عنوان نخستین گروه از فاز دوم، از ۷ اردیبهشت، آغاز شد. با این که قرار بود این افراد پس از تماس کارشناسان وزارت بهداشت برای واکسیناسیون به مراکز منتخب سلامت مراجعه کنند، اما گزارش میدانی همشهری از چندین مرکز سلامت، از آشفتگی مراجعه‌کنندگان به این مراکز و دستورالعمل‌های مختلف مراکز سلامت حکایت دارد.
مشاهدات میدانی نشان می‌دهد که مردم، یعنی همان گروه از سالمندان که در اولویت تزریق قرار دارند، به‌دلیل بی‌اطلاعی از ماجرا، سردرگم شده‌اند، نگران تمام‌شدن واکسن هستند و مقابل در ورودی این مراکز در صف‌ها، انتظار رسیدن نوبتشان را می‌کشند. همه اینها در حالی است که هر مرکز سلامت دستورالعمل متفاوتی نسبت به مرکز دیگر اعمال می‌کند و در شرایطی که باید سالمندان بالای ۸۰ سال واکسینه شوند، سالمندان بالای ۷۰ و ۷۵ سال هم واکسینه می‌شوند و بیماران خاص هم در صف‌های انتظار ایستاده‌اند. گروهی از مراجعه‌کنندگان بدون ثبت‌نام قبلی مراجعه کرده‌اند و همین موضوع بر شلوغی جمعیت در مراکز سلامت اضافه کرده است.
تصاویری که در روزهای گذشته از این مراکز در فضای مجازی منتشر شد، بر این مسئله صحه می‌گذارد. گروهی از مراجعه‌کنندگان به این مراکز می‌گویند هیچ‌کس با آنها تماس نگرفته، هیچ سامانه‌ای برای ثبت‌نام وجود ندارد و پرونده سلامتشان تکمیل نیست. برخی هم اعلام کردند، در تعدادی از مراکز سلامت، حتما باید با سند خانه، محل سکونتشان تأیید شود و گروهی دیگر از تمام شدن واکسن، در شرایطی که در صف واکسیناسیون ایستاده‌اند گلایه می‌کنند.شلوغی جمعیت در راهروهای باریک مراکز بهداشت
یکی از مراکز منتخب سلامت، مرکز بهداشتی در غرب تهران، پرستاران آن برای جلوگیری از شلوغی، چند سالمند را داخل ماشین‌هایشان واکسن می‌زنند اما در راهروی باریک و بلند طبقه چهارم، حدود ۲۰ نفر ایستاده‌اند و منتظر ورود هستند. هیچ‌کس اجازه ورود به سالن اصلی و نشستن روی صندلی را ندارد. در این مرکز، مراجعه‌کنندگان بدون ثبت‌نام پذیرش و واکسینه نمی‌شوند. چند ساعتی از صبح نگذشته که متصدی اعلام می‌کند، ۶۵ دوز واکسن سهمیه این مرکز تمام‌شده است. یکی از مراجعه‌کنندگان می‌گوید: «پدرم، ۹۵ ساله است و هنوز با او تماس نگرفته‌اند. برای پیگیری وضعیتش آمده‌ام.»
زن میانسالی از راه می‌رسد و از متصدی می‌خواهد برای مادرش داخل ماشین تزریق انجام شود، متصدی اما می‌گوید: «آسترازنکا تمام شده، اگر با چینی مشکل ندارید، بزنم. اگر آسترازنکا می‌خواهید تا شنبه صبر کنید.» متصدیان، پاسخگوی همشهری نیستند و درباره برند واکسن تزریق‌شده به سالمندان توضیحی نمی‌دهند. با نزدیک‌شدن به ظهر، مراجعه‌کنندگان بیشتر می‌شوند، تعدادی روی پله‌ها می‌نشینند و تعدادی روی صندلی‌های راهرو. یکی از آنها به روند ثبت‌نام واکسن در مراکز بهداشت انتقاد می‌کند و می‌گوید: «در برخی از این مراکز برای ثبت‌نام، سند خانه می‌خواهند. واقعا تأسف‌آور است، در این شرایط باید با سند برای واکسیناسیون اقدام کنیم.»
ثبت‌نام از سالمندان کمی آن طرف‌تر از این مرکز انجام می‌شود. مقابل در ورودی پلاکاردی زده‌اند: «ثبت‌نام واکسیناسیون انجام نمی‌شود.» مرکز خالی است اما متصدی می‌گوید که اینجا تنها ثبت‌نام افراد بالای ۸۰ سال انجام می‌شود. اما در تابلوی جلوی در، محدودیت سنی، بسیار ریز و ناخوانا نوشته شده و همین مسئله، مراجعه‌کنندگان را تا این مرکز می‌کشاند. او درباره شرط ارائه سند خانه برای ثبت‌نام واکسن می‌گوید: «۱۷ هزار نفر ساکن این منطقه تحت پوشش ما هستند و به نوبت واکسینه خواهند شد، جز این افراد کسی دیگر را پذیرش نمی‌کنیم.»
تجمع‌های خطرناک
مرکز دیگر، کوی نصر است. پذیرش در این مرکز هم با داشتن برگه ثبت‌نام است. با اینکه این افراد برای تزریق واکسن به این مرکز ارجاع شده‌اند اما مسئول مربوطه به صف بلند مراجعه‌کنندگان می‌گوید: «فقط تا زمانی که واکسن موجود باشد، واکسیناسیون انجام می‌شود و بقیه می‌ماند برای بعد از تعطیلی.» برخی اعتراض می‌کنند که در چنین شرایطی مجبورند پدر و مادر سالمندشان را ساعت‌ها معطل نگه دارند و در نهایت ممکن است واکسن به آنها نرسد. مرد جوانی می‌گوید: «اگر به‌گفته خودشان دوز مشخصی دارند پس باید همان‌هایی را که ثبت‌نام کرده‌اند واکسینه کنند و پذیرش غیرثبت‌نامی نداشته باشند. چرا برای یک واکسن‌زدن، مردم اینقدر باید علاف شوند. پدرم پیر است و یک ساعت‌و نیم، معطل مانده‌ایم. نه جایی برای نشستن است و نه شرایطی که مطمئن شویم تزریق انجام می‌شود. در ماشین هم واکسیناسیون انجام نمی‌شود. سالمندان در این شرایط چه کنند؟»
منتظر بمانید واکسن برسد!
در مرکز بهداشت پایین‌تر از میدان قدس ۲۰ نفری همچنان منتظر مانده‌اند. ۲۵۰ دوز سهمیه این مرکز برای واکسیناسیون بود و به‌گفته یکی از کارمندان همان مرکز، ساعت ۱۱صبح، سهمیه تمام‌شده است. مردم منتظر، اما اصرار می‌کنند همان موقع تزریق انجام شود؛ «شما که می‌دانید اینقدر مراجعه‌کننده دارید، بیشتر واکسن بگیرید.» این را یکی از مراجعه‌کنندگان خطاب به مسئول مربوطه می‌گوید اما پاسخی نمی‌گیرد. در روزهای گذشته تصاویر زیادی از این مرکز منتشر شد که حکایت از شلوغی بسیار زیاد جمعیت داشت. حالا هم که واکسن تمام‌شده باز هم مردم منتظر مانده‌اند. کارمند این مرکز درباره شلوغی جمعیت به همشهری می‌گوید: «بارها اعلام شده که منتظر تماس از سوی ۴۰۳۰ بمانند یا در سامانه ثبت‌نام کنند تا نوبت داده شود. اما مردم به چنین اطلاعیه‌هایی توجه نمی‌کنند و بدون هماهنگی مراجعه می‌کنند. هر کسی مراجعه کند را واکسن می‌زنیم اما سهمیه ما هم مشخص شده و باید طبق همان روال انجام شود. ادامه واکسیناسیون در روز شنبه انجام می‌شود».
در مرکز بهداشت خیابان درکه هم مردم معطل مانده‌اند، واکسنی که سهمیه مرکز بهداشت بوده تمام‌شده و مرکز درخواست واکسن بیشتری داده است. به مردم می‌گویند منتظر بمانید اگر واکسن آمد، تزریق می‌کنیم. یک نفر تنها ۲ ماه تا ۸۰ سالگی‌اش مانده و به متصدی مرکز اصرار می‌کند که در نوبت واکسن قرار بگیرد اما متصدی قبول نمی‌کند.
ناهماهنگی در تعیین زمان مراجعه
در یکی از مراکز سلامت در شرق تهران اما وضعیت عجیبی حاکم است. فضای باریکی برای تردد افراد درنظر گرفته شده و مردم به زور و سختی از آن تردد می‌کنند. ثبت‌نام از ۷ صبح شروع شده و همان جا واکسن زده می‌شود. مرکز آنقدر شلوغ است که تا ساعت ۱۳ که پایان کار مرکز است، باز هم نوبت به همه نمی‌رسد. سالمند ۸۶ ساله‌ای کنار خیابان دور از شلوغی جمعیت ایستاده و منتظر خلوت شدن مرکز است؛ « ۲ روز است می‌آیم و وضعیت همین است، من که نمی‌توانم میان این جمعیت خودم را به داخل برسانم. فرزندی هم ندارم که پیگیر کارم باشد. نمی‌دانم ثبت‌نام چطور انجام می‌شود، اما همسایه‌مان گفت اینجا واکسن می‌زنند و من آمدم. منتظر می‌مانم خلوت شود، داخل که می‌روم می‌گویند، واکسن ما تمام شده، نداریم. با این وضعیت احتمالا به این زودی‌ها نوبت من نمی‌شود.» در مرکز بهداشت واقع در خیابان باباییان منطقه ۱۰، هم قرار است تنها از سالمندان ثبت‌نام شود اما خیلی‌ها که سالمند نیستند هم آمده‌اند. تعداد مراجعه‌کنندگان به ۴۰ نفر می‌رسد، یکی می‌گوید یک ساعت و نیم است که در صف ایستاده تا نوبتش شود.
از صبح پنجشنبه، پیامکی در حال چرخیدن است. در آن آدرس آزمایشگاهی در خیابان آذربایجان تهران داده و اعلام شده که در این مرکز برای افراد بالای ۷۵ سال واکسن تزریق می‌شود. در آزمایشگاه بسته است اما در ساختمان کناری که هنرستان است، شلوغی جمعیت را می‌شد دید. مردم با ماشین و پیاده منتظرند. نگهبان می‌گوید اینجا واکسن کرونا تزریق می‌کنند. شماره ۱۱۵ را می‌دهد و می‌گوید در صف منتظر بمان؛ «در این مرکز به همه واکسن می‌زنند، افغان و ایرانی هم ندارد. هر کس بیاید، واکسن می‌گیرد.» داخل حیاط مدرسه چند ویلچر برای مراجعه‌کنندگان درنظر گرفته شده تا سالمندان را از خیابان به داخل ساختمان منتقل کنند. چند صندلی هم کنار دیوار است و تعدادی از سالمندان هم در همان حیاط در حال واکسینه‌شدن هستند. داخل ساختمان، سالن بزرگی است که وسط آن ۸ میز چیده شده. نگهبان می‌گوید: «دیروز آسترازنکا داشتیم امروز سینوفارم چین.
فرقی نمی‌کند. هر چه هست باید بزنند». برخی به‌دنبال واکسن آسترازنکا هستند. جمعیت زیاد است اما در بزرگی و فضای باز حیاط مدرسه چندان به چشم نمی‌آید. مراجعه‌کنندگان نزدیک به ۲۰ دقیقه معطل می‌شوند و بعد تزریق برایشان انجام می‌شود. مدیر مرکز به برخی از افراد اجازه می‌دهد با ماشین داخل بیایند و واکسن داخل ماشین تزریق شود. یک نفر از خیابان آزادی آمده و دیگری از تهرانپارس. مردم آدرس اینجا را از دوست و آشنا گرفته‌اند. یکی می‌گوید: «خاله‌ام زنگ زد که اینجا واکسن می‌زنند و من هم آمدم.» آن یکی اما حرف دیگری می‌زند: «در سامانه وزارت بهداشت ثبت‌نام کردم و پیامک آمد که به اینجا مراجعه کنم.» یا نفر بعدی تأکید می‌کند که «خانه ما همین بالاست و از پنجره دیدم که اینجا شلوغ شده است، آمدم دیدم واکسن می‌زنند و به تمام اقوام زنگ زدم که بیایند.» چند نفری هم پیامک را در فضای مجازی دیده یا از داروخانه محل، متوجه ماجرا شده بودند.
اینجا حتی افراد غیرسالمند هم واکسینه می‌شوند. جوان ۳۵ ساله‌ای در حال خروج از سالن تزریق است. او هم واکسن گرفته؛ «من کورتون مصرف می‌کنم و با توجه به اطلاعیه‌ها شنیده بودم که بیماران خاص هم واکسن می‌زنند. چند مرکز مراجعه کردم گفتند هنوز نوبتم نشده است، امروز شنیدم اینجا واکسیناسیون انجام می‌شود، آمدم واکسن زدم.» زن جوانی که مبتلا به سرطان است هم در این مرکز واکسینه شده. مدیر مرکز می‌گوید که در اینجا روزانه نزدیک به ۲ هزار دوز واکسن تزریق می‌شود. فرقی هم نمی‌کند افراد از چه مناطقی مراجعه می‌کنند. واکسن‌ها هم چینی است و هم آسترازنکا. افراد بالای ۷۵ سال و بیماران خاص هم جزو گروهی هستند که برایشان واکسن تزریق می‌شود و احتمالا در چند روز آینده، با دستورالعمل وزارت بهداشت، افراد در گروه‌های سنی پایین‌تر هم می‌توانند مراجعه کنند.
واکسیناسیون در مراکز سلامت در شرایطی در حال انجام است که پیش از این وزارت بهداشت تأکید کرده بود که تمام مراجعه‌ها براساس ثبت‌نام‌های قبلی که به‌صورت تلفنی انجام شده، صورت می‌گیرد، کارشناسان سامانه ۴۰۳۰ با مردم تماس می‌گیرند و اطلاعاتشان را ثبت می‌کنند، اما آنچه در مراکز سلامت دیده می‌شود، حکایت از ضعف اطلاع‌رسانی است. از آن طرف هم قرار بود سامانه‌ای معرفی شود تا افراد به‌صورت اینترنتی ثبت‌نام کنند که این اتفاق هم هنوز نیفتاده است و سالمندان نگران جاماندن از واکسیناسیون هستند.
همه اینها در شرایطی است که گفته می‌شود براساس آمارهای رسمی وزارت بهداشت در فاز دوم واکسیناسیون، افراد سالمند بالای ۶۰ سال ۸ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر هستند. البته در فاز دوم گروه‌های پرخطر مانند سالمندان بالای ۶۵ سال نیز به‌ترتیب اول از ۸۰ تا ۸۵ سال، ۷۵ تا ۸۰ سال، ۷۰ تا ۷۵ سال و... اولویت‌بندی می‌شوند و واکسن دریافت می‌کنند. آشفتگی در اطلاع‌رسانی و بی‌نظمی در واکسیناسیون، در شرایطی است که هنوز واکسیناسیون برای گروه‌های سنی کمتر که نزدیک به ۲۴ میلیون نفر هستند، آغاز نشده و پیش‌بینی‌می‌شود در آن مرحله هم چالش‌های زیادی در ارتباط با واکسیناسیون گریبان مردم و مراکز سلامت را بگیرد.
ورزشگاه‌ها، سالن‌ها و سوله‌ها وارد میدان می‌شوند
هفته گذشته وزیر بهداشت اعلام کرد هر کسی که به مراکز سلامت مراجعه کند، واکسن کرونا دریافت می‌کند. حالا به‌گفته مردم و متصدیان مراکز سلامت، همین اعلام عمومی سبب شد تا این مراکز با شلوغی مواجه شود. شهنام عرشی، معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت است و در گفت‌وگو با همشهری درباره وضعیت کنونی واکسیناسیون سالمندان بالای ۸۰ سال و شلوغی مراکز بهداشت توضیح‌هایی می‌دهد. او تأکید می‌کند که در تمام مراکز سلامت، چنین وضعیتی وجود ندارد و شلوغی زیادی دیده نشده اما اینکه در آینده با اعلام گروه‌های سنی دیگر، ممکن است ازدحام بیشتری اتفاق بیفتد درست است به همین دلیل، قرار است از ظرفیت ورزشگاه‌ها، سالن‌ها و سوله‌های بزرگ استفاده شود.
عرشی می‌گوید: «دستورالعملی برای دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور صادر کردیم که مراکز بزرگ مثل ورزشگاه‌ها، سالن‌ها و سوله‌های بزرگ در اختیار گرفته شود و برنامه‌ریزی کنند تا واکسیناسیون در این مراکز راحت‌تر صورت بگیرد. شهرهای شیراز و زنجان در این زمینه پیشگام بوده‌اند و واکسیناسیون در سالن‌های ورزشی این شهرها انجام می‌شود. الگوی ما در فاز بعدی واکسیناسیون همین است و دستورالعمل آن هم صادر شده است.» روز گذشته، رئیس ستاد مقابله با کرونای تهران هم در نامه‌ای از وزیر بهداشت خواست تا از ظرفیت بخش‌هایی مثل شهرداری، وزارتخانه‌های آموزش و پرورش، ورزش و... برای اجرای طرح واکسیناسیون استفاده شود.
استقبال بیش از اندازه و رعایت نکردن نوبت
عرشی در پاسخ به این سؤال که چرا چنین تصمیمی دیر گرفته شد، توضیح می‌دهد: «نمی‌توان گفت این نبود هماهنگی پیش‌بینی نشده بود و اسم چنین وضعیتی را «استقبال بیش از اندازه» و «بی‌توجهی به رعایت نوبت» بگذارید. ما به تعداد واکسن‌هایی که توزیع می‌کنیم و جمعیتی که مدنظر داریم، شرایط را پیش‌بینی می‌کنیم. شاید اگر اعلام اخیر وزارت بهداشت نبود، مردم اینقدر برای واکسیناسیون مراجعه نمی‌کردند. اما پیش از آن هم، تهرانی‌ها خودشان بدون توجه به اطلاعیه‌ها و دریافت پیامک، به مراکز مراجعه می‌کردند. افراد بالای ۸۰سال وضعیت جسمانی خاصی دارند و نمی‌توان انتظار داشت که مراجعات چند باره داشته باشند. به همین دلیل در برخی مراکز واکسیناسیون آنها حتی بدون ثبت‌نام و نوبت انجام می‌پذیرد تا مراجعات دوباره نداشته باشند.»
این مسئول در وزارت بهداشت، درباره اینکه چرا از ظرفیت نیروهای ارگان‌های دیگر برای انجام واکسیناسیون استفاده نشد هم توضیح می‌دهد: «همه این مسائل دیده شده ولی اصلی‌ترین مسئله این است که واکسیناسیون را در این فاز نمی‌توانیم جز در حوزه وزارت بهداشت به‌دست کسی بسپاریم؛ چرا که اگر بخشی از این واکسن به بازار سیاه و ناصرخسرو راه پیدا کند کسی پاسخگو نخواهد بود.
برای رعایت امانت مردم و برای جلوگیری از حاشیه‌هایی که رقم می‌خورد ما به تعداد واکسنی که وارد کشور می‌شود و خیلی هم زیاد نبوده، نیروی انسانی و امکانات را به‌کار گرفته‌ایم. البته بارها درخواست داده‌ایم که در این زمینه به فکر نیروی انسانی، تجهیزات و منابع مالی باشند و حمایت لازم شود؛ چرا که در ۴۰ تا ۵۰ سال گذشته ما ماهانه ظرفیت ۵۰۰ هزار تا یک میلیون دوز تزریق واکسن داشتیم که به همین تعداد مراجعه‌کننده و نیرو هم وجود داشت اما برای واکسینه کردن ۷۰ میلیون نفر باید ماهانه ۱۵ میلیون دوز تزریق شود که ۱۵ برابر توان فعلی است.»
به‌گفته او، هم‌اکنون بالای ۵۰درصد واکسیناسیون برای سالمندان بالای ۸۰ سال انجام شده است. تا اطلاع ثانوی که ۵ سال ۵ سال کاهش خواهد یافت تمام افراد بالای ۶۵ سال واکسینه خواهند شد و در کنار آن واکسیناسیون رده‌های سنی بالاتر همچنان ادامه دارد. او درباره شرایط سالمندانی که توانایی تردد و قرار گرفتن در صف‌ها را ندارند هم می‌گوید: «ما به اندازه‌ای که در این شرایط نیاز به خدمات‌رسانی است، کادر پرستاری نداریم. ولی با توجه به امکانات هر دانشگاه برخی شرایط برای واکیسناسیون‌های خاص با هدف ایجاد آرامش و راحتی سالمندان صورت می‌گیرد. اما نمی‌توانیم دستورالعمل کشوری در این زمینه صادر کنیم. سالمندان بالای ۸۰ سال مشکلات متعددی دارند، عده‌ای از آنها در خانه هستند و اگر کسی نباشد آنها را منتقل کند، طبق برنامه‌ریزی مشخص، به‌صورت میدانی واکسیناسیون انجام می‌شود.»
عرشی درباره این که گفته می‌شود برخی از سالمندان تمایلی به واکسیناسیون ندارند، می‌گوید: «این شلوغی نتیجه استقبال مردم است. واکسیناسیون داوطلبانه است و اجباری در کار نیست. عده‌ای به‌دلیل باورها و تبلیغات نادرست یا هر مسئله دیگری، مایل به دریافت واکسن نیستند. آموزش مردم و نقش رسانه‌ها در این ارتباط بسیار کمک‌کننده است. تا حد امکان هم درباره واکسیناسیون و فواید آن مطالب منتشر و اطلاع‌رسانی‌ها انجام شده است. قطعا با گذشت چند روز و با توجه به نبود عوارض، استقبال بیشتر هم می‌شود.» او درباره زمان آغاز فاز سوم واکسیناسیون هم می‌گوید: «پایان فاز دوم بستگی به میزان واکسنی دارد که به‌دست ما برسد. تا واکسن وارد انبار نشود نمی‌توان پیش‌بینی درستی از این زمان داشت و ممکن است با خطا مواجه شویم. در فاز دوم، حدود ۹ میلیون نفر واکسینه می‌شوند اما در مجموع برای تزریق ۲ دوز، به ۱۸ میلیون واکسن نیاز داریم که یا وارد می‌شود یا تولید داخل خواهد بود.»