تهران از یک فاجعه نجات یافت، آن هم به کمک باد مخالف!

پالایشگاه نفت تهران (شهید تندگویان) عصر چهارشنبه (۱۲ خردادماه) دچار حادثه آتش‌سوزی وسیعی به دلیل نشتی یکی از مخازن ضایعات نفتی پالایشگاه تهران شد. گروه‌های امدادی و آتش‌نشانی به‌منظور مهار و خاموش کردن آتش به‌سرعت وارد عمل شدند اما عملیات بیش از یک روز به طول انجامید. اورژانس تهران از مصدومیت 11 نفر در ساعات اولیه و انتقال 4 نفر به مراکز درمانی خبر داد.

بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت نیز در محل حادثه نیز حاضر شد. او با انتشار مطلبی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی با اشاره به خاموش شدن آتش مخازن پالایشگاه نفت تهران و ازسرگیری تولید در این مجموعه پالایشی نوشت: آتش‌سوزی در مخزن ضایعات نفتی ‎پالایشگاه تهران با موفقیت مهار شد و این پالایشگاه به مدار تولید بازگشت. ‌باید در اسرع وقت علل این حادثه بررسی و مستندسازی و از تکرار این قبیل حوادث جلوگیری شود.

حدود 36 هزار بشکه مایعات نفتی داخل آن طعمه آتش شد

در نامه ای که حامد آرمانفر، مدیرعامل شرکت پالایش نفت تهران در مورد حادثه آتش‌سوزی در مخازن این شرکت به رئیس اداره نظارت بر ناشران بورسی شرکت پالایش نفت تهران نوشت، چنین آمده است: بر اثر وقوع حادثه آتش‌سوزی در محوطه مخازن اسلاپس این شرکت در تاریخ 12خرداد 1400 با ظرفیت 70 هزار بشکه به همراه حدود 36 هزار بشکه مایعات نفتی داخل آن طعمه آتش شد.

بر این اساس و به منظور کاهش ریسک ناشی از سرایت آتش به سایر واحدهای فرایندی پالایشگاه و تمرکز بیشتر بر مهار حریق، فرایند اضطراری از سرویس خارج نمودن واحدهای فراینده پالایشگاه انجام شد.

پالایشگاه بیمه بود

طبق قرارداد منعقد شده در گذشته، اموال و تاسیسات 8 پالایشگاه زیر مجموعه شرکت پالایش و پخش فرآورده های نفتی شامل پالایشگاه های تهران، اصفهان، آبادان، اراک، کرمانشاه، لاوان، بندرعباس و شیراز از طریق کنسرسیومی متشکل از 8 شرکت بیمه به راهبری شرکت سهامی بیمه ایران تحت پوشش بیمه تمام خطر اموال قرار دارند.

برخی کارشناسان مدیریت بحران با مصاحبه و انتشار مطالب در رسانه ها و شبکه های اجتماعی نه تنها خطر این حادثه را بسیار بالا عنوان کردند، بلکه خطر آلودگی تنفسی، محیط زیستی، و گستردگی آن به خطوط سمی و غیر مایع را بسیار جدی دانستند.

علت اصلی آتش سوزی پالایشگاه تهران از زبان یک کارشناس

فریبرز ناطقی الهی، بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران در ایران در یادداشتی نسبت به ابعاد این اتفاق وعلل اصلی آن اظهار داشت: «مکانیزم آتش سوزی این مخازن با سقف شناور در صنعت پالایشگاهی کاملا شناخته شده است و همانگونه که در فیلمی که از شروع آتش سوزی در دسترس است بخوبی نشان می دهد که ریزش مایع از داخل مخزن به بیرون و آتش گرفتن در دمای بالای محیطی علت اصلی می باشد.

در ضمن بنظر می رسد فلکه ورودی مخزن هم باز بوده باشد، چون این شکست ها در سه صورت کلی ممکن است رخ دهند: الف) رسیدن بار وارده به حدی که از تحمل مصالح (ترش هولد تنش) در حوالی ترک مویی یا خلل و فرج حاصله از جوشکاری یا خوردگی با افزایش مداوم باره وارده در اثر ورود مایع بیشتر به مخزن بالاتر رود، ب) الکتریسیته استاتیک (ساکن) به هر دلیل در اثر تماس مستقم یا غیر مستقیم انسان یا ابزار و طنابهای داری این بار که در تصاویر حداقل دیده نمی شود، پ) یا هر اضمحلال آنی! همانند انفجار، اصابت ترکش، ضربه، یا نیروهایی از این قبیل! در متریال و مصالح بدنه.

به نظر اینجانب در اینصورت حداقل دو گزینه الف) و پ) شامل خطای انسانی و انفجار یا ضربه هم بعنوان عوامل مهم محتمل در این آتش سوزی می بایستی بررسی شوند تا در اینده، این مخازن از هر حیث ایمن باشند.»

اینکه هر لحظه امکان بروز حادثه در محیطی مانند پالایشگاه یا هرمکان صنعتی دیگری وجود دارد بر کسی پوشیده نیست اما دیگر عواملی که می تواند ابعاد این حادثه را بزرگتر و به یک فاجعه عظیم در سطح ملی و حتی بین المللی تبدیل کند، مجاورت اماکن نیروگاهی و پالایشگاهی به محدوده شهرها و سکونتگاه ها است. به طور مثال پالایشگاه تهران بیش از ۵۰ سال قبل چندین کیلومتر دورتر از شهر تهران ساخته شد، اما با توسعه شهری غیراصولی و بی توجهی به ضوابط شهرسازی، امروز در محدوده شهری یا حریم آن قرار دارد.

هشدار معاون وزیر کشور به رسانه ها

در همین رابطه، اسماعیل نجار معاون وزیر کشور و رئیس سازمان مدیریت بحران ضمن اشاره به موارد فوق در گفتگو با ایسنا بیان کرد: رسانه ها همانند ماجرای شهران نسبت به این موضوع حساسیت پیدا کردند. اما خطری که به آن توجه نکردند، ساخت و ساز روی خطوط انتقال نفت و گاز است. این محل‌ها طبق قوانین و مقررات مصوب دارای حریم هستند، اما همین حریم‌ها را در ساخت و ساز رعایت نکردند و در همین فضا که مسیر انتقال گاز، نفت و ... است، ساخت و ساز شده است.

با گذشت یک هفته از حادثه آتش سوزی در پالایشگاه نفت تهران همچنان دستگاه های متولی در حال بررسی هستند و نتیجه بررسی ها وعلل حادثه از سوی مراجع رسمی اعلام نشده است.

جهت باد از بروز فاجعه جلوگیری کرد

شاکر خفایی، مدیر روابط عمومی پالایشگاه تهران با اشاره به ابعاد مختلف این حادثه و اخبار منتشر شده طی این مدت گفت: مدیریت و هماهنگی بین دستگاه های حاضر در مهارآتش سوزی باعث شد تا به خوبی این حادثه ختم شود. اما لطف خدا هم شامل حال ما شد، وزش باد در جهتی نبود که دچار مخمصه شویم و از طرف دیگر نیروهای آتش نشان با حضور به موقع و مهارت بالا حریق را کنترل کردند تا از محدوده فراتر نرود. اگر این حادثه در واحدهای عملیاتی رخ می داد امکان بازگشت به مدار تولید وجود نداشت و حتی ممکن بود فاجعه به بار آید.

آتش سوزی پالایشگاه تهران مصدوم نداشت

وی در خصوص اخبار اعلامی مربوط به اعلام تعداد مصدومان این حادثه یادآور شد: آتش سوزی پالایشگاه تهران مصدوم نداشت، در واقع نیروهای آتش نشان که در حین عملیات به دلیل فشار کاری و دمای بالای محیط دچار گرما زدگی و خستگی شدند در اخبار مصدوم اعلام شدند.

سهام عدالت در پالایشگاه

باید  تلاش و مسئولیت پذیری نیروهای آتش نشان و مدیریت بحران در سطح کشوری، استانی، شهری و شهرستان های همجوار پالایشگاه تهران یادآوری شود زیرا اگر اقدام این عزیزان ورای حیطه مسئولیت خود انجام نمی گرفت، طبق گفته مسئولان و کارشناسان با فاجعه بسیار بزرگی در پالاییشگاه نفت تهران روبرو بودیم، آن هم در پالایشگاهی که ‌68.9 درصد سهام آن مربوط به سهامداران عدالت در 4 استان اصفهان، خوزستان، خراسان شمالی و اردبیل، همچنین 3.66 درصد سهام مربوط به صندوق پالایشی یکم، 14 درصد مربوطه به سایر سهامداران و 5.6 درصد مربوط به شرکت دولتی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی است.