آزادی و مشارکت سیاسی در اندیشه امام خمینی(ره)

نظام سیاسی اسلام در عرصه حیات سیاسی مبتنی بر اصل ولایت الهی است که در ولایت پیامبران، امامان و فقیهان پارسا و با کفایت تجلی پیدا کرده و این نظام سیاسی، بهترین شیوه ممکن برای رسیدن به حقوق مشروع و قانونی بشر است که در این نظام شرایط عمومی برای حضور آحاد جامعه در اداره امور کشور فراهم می شود. از این رو امام خمینی(ره) نقش مردم را در نظام اسلامی نقشی سرنوشت ساز و کلیدی دانسته و بر این امر تاکید داشته اند که مردم عامل اصلی مقبول بودن حکومت، ضامن استواری، بقا، حامی و ناظر اعمال حکومت هستند.

ایشان درباره نقش مردم در حکومت فرموده اند: «دولت بدون پشتیبانی مردم نمی‏تواند کار انجام بدهد...این مردم ‏اند که این جمهوری را به این جا رساندند و این مردم‏ اند که باید این جمهوری را راه ببرند تا آخر...بدون پشتیبانی مردم نمی ‏شود کار کرد و پشتیبانی هم به این نیست که مردم اللّه‏ اکبر بگویند این پشتیبانی نیست. پشتیبانی این است که همکاری کنند، همکاری این است که در تجارت همکاری کنند، شما مجال به آنها بدهید همکاری کنند. وقتی این مجال را شما دادید، مردم کمک شما هستند...مردم صحیح و مردم متدین و مردم کاردان زیاد هست در بازار.»

مردم در جامعه اسلامی باید از چنان رشدی برخوردار باشند که زمینه لازم برای حضور عاقلانه و مقتدرانه آنان در عرصه های مختلف فراهم آید. اگر در جامعه ای مردم از دخالت در امور بازداشته شوند به تدریج امکان پیدایش استبداد فراهم می آید؛ جامعه ثبات و امنیت خود را از دست می دهد و بیشتر مردم از حقوق مسلم خود باز می مانند.

در حکومتی که امام به آن توجه داشته نقش عمده‌ ای برای مردم، آزادی و مشارکت آنان در اداره‌ امور کشور در نظر گرفته شده است و آنچه که امروزه در نظام‌ های سیاسی دنیا تحت عنوان دموکراسی، آزادی و مشارکت مطرح می‌شوند در اندیشه‌ سیاسی ایشان به آن توجه می شد و معتقد بودند اینها در حکومت اسلامی به صورت کامل وجود دارد. همچنین مسأله پشتیبانی و حمایت مردم از دولت از نظر امام(ره) از جمله وظایف اساسی و مهم ملت است؛ ایشان در سخنان خود بارها به نقش و حضور مردم در عرصه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اشاره کرده اند.

به این ترتیب اراده و خواست عمومی مردم به عنوان فصل مقوم و صورت‌ ساز حکومت اسلامی و تمامی اجزاء و عناصر آن به حساب می ‌آید، توجه و اهتمام بیش از حد امام خمینی(ره) به آرای مردم ناشی از همین نقش اساسی و حیاتی آنان نسبت به حکومت و تمامی نهادهای مدنی و اجتماعی جامعه است.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا درباره مشارکت سیاسی در اندیشه امام خمینی(ره) با «قاسم تبریزی» رییس بخش تخصصی مطالعات انقلاب اسلامی کتابخانه مجلس شورای اسلامی به گفت وگو پرداخت.

**مشارکت سیاسی امری تعطیل ناپذیر

تبریزی با اشاره به مشارکت سیاسی در نظام اسلامی گفت: مشارکت سیاسی امری انفکاک ناپذیر از اسلام و وظیفه شرعی هر مسلمانی است که امری تعطیل ناپذیر محسوب می شود. امام خمینی(ره) اعتقاد داشتند که به بهانه عبادت نباید به سمت درویشی و صوفی گری رفت، بلکه عبادت همان خدمت به جامعه و مشارکت در زمینه های مختلف است. جامعه موقعی موفق می شود که مردم در صحنه سیاسی حضور داشته باشند.

رییس بخش تخصصی مطالعات انقلاب اسلامی کتابخانه مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: بحث های دیگری که در اندیشه سیاسی حضرت امام خمینی(ره) بسیار به آن توجه شده، مساله آزادی و برداشت های نادرست از آن است. از دیدگاه ایشان آزادی امری واضح و روشن به شمار می رود که نیازی به تعریف ندارد. از این رو می فرمایند: «آزادی یک مساله ‏ای نیست که تعریف داشته باشد. مردم عقیده ‏شان آزاد است. کسی الزامشان نمی‏کند که شما باید حتماً این عقیده را داشته باشید. کسی الزام به شما نمی ‏کند که حتماً باید این راه را بروید. کسی الزام به شما نمی‏کند که باید این را انتخاب کنی. کسی الزامتان نمی‏کند که در کجا مسکن داشته باشی یا در آنجا چه شغلی را انتخاب کنی‏، آزادی یک چیز واضحی است.»

همچنین ایشان در ادامه فرموده اند:«آزادی در حدود قانون است. همه جای دنیا اینطور است که آزادی که هر ملتی دارد، در حدود قانون آزادی دارد. نمی ‏تواند کسی به اسم آزادی قانون شکنی بکند. آزادی این نیست که مثلاً شما بایستید در کوچه به هرکس رد می‏ شود یک ناسزایی بگویید خدای نخواسته؛ یا با چوب بزنید او را «من آزادم!» آزادی این نیست که قلم را بردارید و هرچه دلتان می‏خواهد بنویسید، ولو بر ضد اسلام باشد، ولو بر ضد قانون باشد.»

**آزادی در چارچوب قوانین الهی

این کارشناس تاریخ انقلاب اسلامی درباره جایگاه آزادی در نظام اسلامی بیان داشت: آزادی کلمه مظلومی که هر کس هر طور که می خواهد آن را تفسیر می کند، آزادی در نظام اسلامی، در چارچوب قوانین الهی می گنجد و با فطرت درون، شخصیت، سعادت و رستگاری انسان در دنیا و آخرت سازگار است و در عرصه اندیشه و عمل تا جایی پیش می رود که به حدود الهی تعرضی نشود. از این رو در جامعه اسلامی اگر فرد، جامعه، احزاب، گروه ها و سیاست مداران معیار خود را قانون قرار دهند و در ذیل قانون حرکت کنند هیچ مشکلی پیش نمی آید و آنها آزاد هستند.

**آزادی؛ رعایت مصالح کشور و مخالف نبودن با شرع

وی با اشاره به آزادی در اندیشه امام خمینی(ره) گفت: امام(ره) آزادی غربی را موجب تباهی و انحراف جوانان می دانستند. ایشان حدود آزادی را مخالفت نکردن با شرع، عفت عمومی، مصالح کشور و مسیر ملت برشمرده اند و از این رو فرموده اند: «آزادی به شکل غربی آن، که موجب تباهی جوانان و دختران و پسران می‏شود، از نظر اسلام و عقل محکوم است و تبلیغات و مقالات و سخنرانی ها و کتب و مجلات برخلاف اسلام و عفت عمومی و مصالح کشور حرام است. بر همه ما و همه مسلمانان جلوگیری از آنها واجب است و از آزادی های مخرب باید جلوگیری شود و از آنچه در نظر شرع حرام و آنچه برخلاف مسیر ملت و کشور اسلامی و مخالف با حیثیت جمهوری اسلامی است به طور قاطع اگر جلوگیری نشود، همه مسوول می‏ باشند.»

**مشارکت در انتخابات؛ امری ضروری و لازم

تبریزی در ادامه اظهار اظهار داشت: امام راحل بر مساله انتخابات در جامعه اسلامی و مشارکت مردم تاکید و به ویژه در سال های نخست انقلاب، بر تکلیف مردم برای شرکت در انتخابات سفارش کرده اند و در این باره فرموده اند: «همه ملت بی ‏استثنا به پای صندوق ها بروند. بی عنایتی نکنند به یک مطلبی که کشور آنها به آن احتیاج دارد. سرنوشت ملت و اسلام به او بسته است. این گونه نباشد که اگر یک کسی مثلاً میل داشت رییس جمهور بشود و حالا احتمال می‏ دهد که نشود، کنار برود. یا اشخاصی که با او رفیق هستند کنار بروند و رأی ندهند. بهتر این است که آنهایی که می‏دانند که نمی‏شوند، آنها متصل بشوند به بعض آنهایی که می‏دانند می‏برند. تا اینکه ان ‏شاءاللّه‏ یک رأی کافی تحقق پیدا کند و ما سرشکسته نشویم به اینکه ملت اعتنایی به این مسایل ندارد. اعتنایی به سرنوشت خودش و سرنوشت اسلام ندارد. همه با هم به پای صندوق بروید. مطلب دیگر اینکه پای صندوق ها که می ‏روید اینطور نباشد که با هم اختلاف پیدا بکنید یک مساله‏ای است که برای کشور است. هر یک از این ها که ببرند، برای کشور لابد خدمت خواهند کرد و اگر خدمت نکنند ملت هست و آنها را بر کنار خواهد کرد. از این جهت به طور خصمانه با هم رفتار نکنید. برادر باشید با هم. اگر یکی رییس جمهور شد، شما هم به او اعانت کنید. اینطور نباشد که قبل از اینکه رییس جمهور بشود بریزید به جان هم. فردا پای این صندوق ها بریزید به جان هم. یا بعض از قشرها شرکت نکنند.»

رییس بخش تخصصی مطالعات انقلاب اسلامی کتابخانه مجلس شورای اسلامی در پایان یادآور شد: انتخابات یعنی مردم باید در سرنوشت خود مشارکت داشته باشند و نیامدن فرار از مسوولیت و تکلیف الهی است اما این مشارکت باید از متن جامعه باشد و خلاف قانون نباشد و در آن اخلاق اسلامی رعایت شود.