آیا کشاورزی در کشور باید تعطیل شود؟

روزی نیست که مقامات بلند پایه کشور از تبعات هولناک تنش شدید آبی و کاهش بلندمدت بارش ها و در نتیجه کاهش منابع آب در ایران سخن نگویند. بسیاری معتقدند این ناله ها دیر است و شاید نوشدارویی بعد از مرگ سهراب؛ اما گروه دیگری معتقدند با مدیریت درست در افقی بلندمدت می توان بخشی از مناطق ایران را از خطر غیرقابل زیست بودن دائمی تا حدودی حفظ کرد.

به جای طرح های انتقال آب، تلفات آب را پایان دهیم

محمد تاجبخش رئیس انجمن علمی سامانه های سطوح آبگیر باران با انتقاد از مورد غفلت قرار گرفتن سامانه های سطوح آبگیر باران در سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های کشور می گوید: پرسش اساسی این است؛ چرا هیچ اراده ای برای کاهش هدررفت آب وجود ندارد، اما حاضریم ده برابر، هزینه برای طرح های انتقال آب را بپردازیم. یکی از راهکارهای اساسی کاهش تلفات و هدر رفت آب استفاده از سامانه های سطوح آبگیر به منظور استحصال آب باران و مدیریت آب سبز است که در کشورهای مختلف دنیا مورد استفاده واقع می شود.

ضرورت مدیریت آب سبز در کشور

درباره اهمیت و ضرورت مدیریت آب سبز برای جهش تولید و تحقق امنیت غذایی و نیل به خودکفایی در محصولات استراتژیک کشاوری، حسام اشعریون کارشناس کارشناسی می گوید: علیرغم وجود برخی اخبار و فضاسازی های رسانه ای که می خواهند کشور ایران را به بهانه نبود آب در توسعه کشاورزی و تولید غذا فاقد مزیت قلمداد نمایند، باید گفت تا به حال شناخت و بهره برداری درستی از منابع آبی کشور صورت نگرفته است؛ چرا که بخش اعظمی از منابع آبی کشور در حال حاضر بدون هیچگونه بهره برداری از دسترس خارج می شود، بنابراین باید نگاهی به انواع منابع آبی و چگونگی توزیع آن در کشور داشت تا بتوان مزیت ها و معضلات کلان حوزه سیاستگذاری آب و غذا را درک و برای آنها راه حل پیشنهاد نمود. در چرخه هیدرولوژی، منابع آب به دو دسته «آب آبی» و «آب سبز» تقسیم بندی می شوند. کل آب های زیرزمینی و آب های سطحی، آب آبی را تشکیل می دهند که می توان از آن در تمام مصارف موجود اعم از کشاورزی، شرب و صنعت استفاده کرد. به آب ذخیره شده در بخش های غیر اشباع خاک که توسط بارش تامین شده و قابل دسترس برای گیاه است و از طریق تبخیر و تعرق از دسترس خارج می شود آب سبز گفته می شود.

65 درصد از منابع آبی کشور آب سبز است

ابولقاسم حسین پور مدیر کل سابق دفتر آبخیزداری سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری کشور درباره ضرورت مدیریت آب سبز می گوید: حجم عمده منابع آبی، آب سبز (به عنوان ذخیره رطوبتی خاک تا قبل از رسیدن به منطقه اشباع است) و در خاک ذخیره می‌شود و مورد استفاده کشاورزی قرار می‌گیرد، این آب موجب پایداری خاک و کاهش فرسایش خاک و احیای پوشش گیاهی می‌شود. نگاه ما به آب آبی (روان‌آبی که در رودخانه ها و مخازن سطحی و زیر سطحی ذخیره می‌شود) محدود نیست همچنین ۶۵ درصد منابع آبی را آب سبز تشکیل می‌دهد و یکی از اقدامات مهم و موثر برای کشور فعالیت‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری است که می‌تواند این ظرفیت آب سبز را در کشور بالا ببرد و امکان بهره‌برداری از آن را در راستای اهداف مختلف فراهم کند.

همچنین مدیریت آب سبز با انجام فعالیت های آبخیزداری و آبخوانداری مزیت های متعدد به دنبال خواهد داشت که از مهمترین آن می توان به تغذیه سفره آب زیرزمینی اشاره کرد؛ در این باره مجتبی پاک پرور عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس معتقد است: تحقیقات پیوسته 10 ساله نشان می دهد نسبت تغذیه سفره های زیرزمینی، بین 26 تا 84% با میانگین 55% برای کل وقایع سیل و بین 63 تا 84% با میانگین 75% برای سیل­های بزرگ بوده است.

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس در بیان مزایای دیگر مدیریت آب سبز با آبخیزداری و آبخوانداری می گوید: از دیگر مزایای آبخیزداری و آبخوانداری به منظور مدیریت آب سبز می توان به افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت خاک، افزایش باروری خاک از طریق ته نشست رسوبات غنی از مواد غذایی، تبدیل زمینهای بایر بیابانی به اراضی بارور قابل کشت، ایجاد اقلیم خرد تلطیف شده، افزایش غنای کمی و کیفی پوشش گیاهی طبیعی، ایجاد بستر مناسب زراعت و باغ سیلابی اشاره کرد.

نکته آخر نیز آنکه خوشبختانه نمونه های موفق متعددی از مدیریت آب سبز و سامانه های سطوح آبگیر باران در کشور وجود دارد از جمله می توان به تاکستان های یاسوج، نهالستان سنجد در کوه عون بن علی تبریز، انجیرستان های استهبان، کشت علوفه میانکوه یزد، کشت جو در ایستگاه آبخوانداری کوثر و غیره مورد اشاره قرار داد.