فرصت‌ها و تهدیدهای نظام «رتبه‌بندی معلمان»
معاون اسبق وزارت آموزش‌وپرورش فرصت‌ها و تهدیدات نظام رتبه‌بندی معلمان را برشمرد و تاکید کرد که نظام رتبه‌بندی بدون تحول در نیروی انسانی در مدرسه به ضد خود تبدیل خواهد شد.
نصرت‌الله فاضلی، با اشاره به تعدد عوامل و مولفه‌های تربیت و یادگیری اظهار کرد: یادگیرنده، معلم، محیط یادگیری، موضوع یادگیری، مواد و رسانه‌های آموزشی، مدرسه، خانواده، محیط پیرامونی، برنامه درسی رسمی و غیر رسمی از این جمله‌اند که همگی در هم تنیده هستند تا یادگیری به معنی درک موقعیت، تغییر و اصلاح آن صورت گیرد.
وی افزود: توجه به هریک از این عوامل به طوری که باعث غفلت از عوامل دیگر شود، یادگیری را مختل می‌کند و کیفیت آن را کاهش می‌دهد. از سوی دیگر شایستگی پایه و ویژه یادگیرنده شکل نمی‌گیرد و در نهایت تکوین و تعالی هویت مربیان به عنوان هدف عالی تعلیم و تربیت رسمی عمومی محقق نمی‌شود.
این عضو شورای مرکزی کانون تربیت اسلامی با بیان اینکه در سند تحول بنیادین، یادگیری، دانش‌آموز محور و معلم زمینه‌ساز، طراح و ایجادکننده موقعیت و فرصت یادگیری است گفت: معلم در این رویکرد باید دارای صفات، توانمندی و شایستگی‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای باشد که بتواند بر اساس برنامه درسی طراحی شده در کتاب درسی، فرصت‌های تربیت و یادگیری را به خوبی درک کند، بر آن احاطه داشته باشد و آن را در محیط یادگیری درون مدرسه‌ای و یا خارج مدرسه ایجاد کند تا دانش آموز با آن مواجه شود، آن را درک کند و به شایستگی لازم برسد.
فاضلی ادامه داد: در میان عوامل متعدد، مرجعیت با معلم است. به این معنی که در فرآیند یاددهی و یادگیری معلم مرجع انتخاب محیط، موقعیت، مواد و رسانه آموزشی است. معلم مرجع تشخیص نیازهای دانش‌آموزان، تفاوت‌های دانش‌آموزان و قضاوت پیشرفت تحصیلی آنها است.
وی با تاکید بر اینکه هیچکدام از عوامل یادگیری، نباید جایگزین معلم شوند اظهار کرد: معلم نیز باید شایستگی‌های مرجعیت انتخاب هر یک از عناصر و مولفه‌های یادگیری را دارا باشد. از این‌رو کار معلمی از نظر دانش موضوعی، یک امر تخصصی و از نظر طراحی فرصت یادگیری، یک امر حرفه‌ای است.
معاون اسبق وزارت آموزش‌وپرورش ادامه داد: معلمی از نظر تشخیص نیازها و تفاوت‌های دانش‌آموز، مسلط بر علوم میان رشته‌ای مانند روانشناسی و جامعه‌شناسی است. با توجه به تغییر دائمی نیازها، دانش موضوعی و فنون طراحی آموزشی، معلم، یادگیرنده‌ای مادام‌العمر است.
فاضلی با بیان اینکه لذا معلمی، کارمندی نیست که شغلش ثابت بوده و نیاز به ارتقای حرفه‌ای نداشته باشد؛ بلکه اقتضای حرفه معلمی، نظام سنجش و ارتقای شایستگی‌ها است که در سند تحول بنیادین پیش‌بینی و با همت دولت مردمی و مجلس انقلابی با تغییرات مناسب، مصوب شد تا معلم، آموزگار یا دبیر استخدام نشود و با همین عنوان بازنشسته نشود، بلکه سنوات موفق تربیت و یاددهی‌اش در کارنامه حرفه‌ای او با عناوین آموزشیار معلم، مربی معلم، استادیار معلم، دانشیار معلم و استاد معلم ثبت شود و با توجه به رتبه‌اش در فرآیند اصلاح و تکمیل برنامه درسی در مراجع تصمیم‌گیری به عنوان تصمیم‌ساز آموزشی از شایستگی‌هایش استفاده شود و مدیریت آموزشی از سطح مدرسه تا ستاد از شناخت‌های تصادفی به شناخت فرآیندی درازمدت با تجربه موفق چرخش کند.
وی در ادامه استلزامات نظام رتبه‌بندی معلمان را برشمرد و گفت: نخستین مورد، «اسناد معتبر» است. لازم است سالانه دانش مرتبط به دانش تخصصی و حرفه‌ای مبتنی بر برنامه درسی، مهارت‌های حرفه‌ای و بین رشته‌ای معلمان ارتقا یابد. تعریف این نوع دانش‌افزایی معطوف به فعالیت‌های یاددهی - یادگیری با هویت مدرسه‌ای است و دانش غیرمرتبط توجیهی برای تحریک منابع مالی آموزش وپرورش ندارد. مدارک صوری و سوء استفاده موسسات تجارت‌پیشه مدارک سازِ فرصت‌طلب، سرمایه اجتماعی و آموزشی نظام تعلیم وتربیت را نابود خواهند کرد. ظرفیت دانشگاه فرهنگیان، شهید رجایی و دانشگاه‌های معتبر دیگر با طراحی پودمانی‌های چند مهارتی می‌توانند ارتقای مستمر و نظام‌مند معلمان را بر عهده بگیرند.
این عضو شورای مرکزی کانون تربیت اسلامی دومین لازمه نظام رتبه‌بندی را «خود یادگیری معلمان» دانست و گفت: معلم در برنامه درسی ملی، یادگیرنده و پژوهشگر آموزشی‌وپرورشی است. اقدام‌پژوهشی در نظام تعلیم و تربیت ما بیش از یک دهه است که برگزار می‌شود تا معلم، مسائل مدرسه خود را کشف و با فرآیند علمی پژوهشی آن را تحلیل کند و راهکار پیشنهاد دهد.
فاضلی افزود: به این ترتیب شایستگی پژوهشی معلمان فعال در این عرصه ارتقاء یافته است. این تجربه نیازمند بازخوانی، اصلاح و تقویت است تا معلمان خبره در رتبه متمایز از دیگران شناخته شوند و در نظام پرداخت، ارزش ریالی این شایستگی تعیین شود. لازم است به معلمان به‌واسطه خدمتی که به نظام تعلیمی می‌کنند حق‌الزحمه پرداخت شود.
وی تصریح کرد: تهدید این سنجه، اطلاعیه‌های فروش اقدام‌پژوهشی است که مزیت قانونی را به فروش حیثیت معلمی مبدل می‌کند و درس‌پژوهشی می‌تواند به آن اضافه شود که لازمه آن توسعه فعالیت آموزشی معلم از کلاس درس به مدرسه است تا با شکل‌گیری گروه‌های یادگیری درون مدرسه‌ای با عضویت معلمان پیشرفت و رشد عقلانی، ایمانی، عملی، علمی و اخلاقی متربی تحلیل و قضاوت و تصمیم مناسب گرفته شود.
معاون اسبق وزارت آموزش‌وپرورش ادامه داد: معلم تمام‌وقت آموزشی، مدرسه یادگیرنده را شکل می‌دهد و این گروه‌های یادگیری می‌توانند ساختار طولی آموزش وپرورش را از صف تا ستاد به ساختار تخت گروه‌های یادگیری محلی و منطقه‌ای و در نهایت هیئت امنایی تبدیل کنند. لازم است ساختار مدرسه از گروه‌های حوزه‌های تربیت و یادگیری گرفته تا شورای معلمان، معاونین آموزشی و ذی‌نفعان مدرسه به خصوص خانواده‌ها با مرکزیت مدرسه در سنجه شایستگی‌های یادگیری معلم معطوف به یادگیری تقویت و ارتقاء یابد.
فاضلی سومین لازمه اجرای مطلوب رتبه‌بندی معلمان را «کمیت و کیفیت یادگیری» عنوان کرد و گفت: آزمون‌های نهایی و کنکور نشان می‌دهد که کیفیت و کمیت یادگیری در مدارس مناسب نیست و دلایل آن بی‌شمار است، ولی نظام رتبه‌بندی باید از هدررفت منابع به‌ویژه درون‌دادهای آموزش‌وپرورش (استعداد دانش‌آموزان) جلوگیری کند.
وی ادامه داد: طراحی آموزشی واحد یادگیری، استفاده از مواد و رسانه‌های آموزشی، فناوری ارتباطات و اطلاعات، توسعه موقعیت یادگیری از کلاس به مدرسه و از مدرسه به کارخانه مثلا، جمع‌آوری شواهد برای ارزشیابی رشد دانش آموز و ... سنجه‌های اصلی تشخیص رتبه معلمان است و این امر جز با مدرسه‌ای هوشمند از مدیر، معاونین و راهنمایان تحصیلی امکان‌پذیر نیست. نظام رتبه بندی بدون تحول در نیروی انسانی در مدرسه به ضد خود تبدیل و مانند ارزشیابی فعلی به نوبت بین معلمان تقسیم خواهد شد.