آزادی تک‌فرزند بودن یا لذت داشتن خواهر یا برادر؛ کدام یک اقتضای دنیای امروز است؟
تک فرزند بودن یا داشتن خانواده پرجمعیت هر کدام معایب یا فوایدی دارد و تاکنون نکات زیادی نیز در مورد آن شنیده یا خوانده‌ایم. اما واقعیت آن است که روابط در دنیای امروزی شکل دیگری به خود گرفته است و باید دید دنیای امروزی کدام یک را اقتضا می‌کند؟
تاکنون مطالعات زیادی دربارهٔ تک‌فرزندها انجام شده و نظرات زیادی نیز در این باره وجود دارد. اما واقعیت آن است که افراد با هم فرق می‌کنند و شخصیت آن‌ها نیز براساس عوامل مختلفی شکل می‌گیرند. بنابراین خانواده‌ها نیز باید با آگاهی کامل و با توجه به امکانات و موقعیتی که دارند در مورد داشتن یک فرزند یا بیشتر تصمیم بگیرند.
یکی یکدونه‌های دوست داشتنی یا متوقع و از خود راضی؟
دکتر نسرین امیری، فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و عضو آکادمی روان پزشکی کودک و نوجوان ایران و آمریکا در مورد مشکلات خانواده‌ها برای داشتن فرزند بیشتر می‌گوید: «در جوامع مختلف معمولاً خانواده به عنوان اصلی است که مالکیت را بر عهده دارد. البته خانواده‌ها نیز با توجه به تغییراتی که درحال حاضر صورت گرفته متحول شده‌اند. مثلاً افزایش تک فرزندی باعث نگرانی بعضی والدین برای تنهایی فرزندشان در آینده شده است.»
ترس اغلب آن‌ها از این است که فرزندشان نتواند به تنهایی از عهده وظایف خود و رسیدگی به امور خانواده بر آید و دچار مشکلات زیادی شود. به علاوه اینکه بچه‌هایی که خواهر یا برادری ندارند معمولاً زیاده خواه و پرتوقع می‌شوند و همین موضوع می‌تواند در زندگی اجتماعی مشکلات زیادی برای آن‌ها به دنبال بیاورد.
پذیرش جامعه
به گفته دکتر امیری، با توجه به اینکه سرعت رشد و تکامل در جامعه ما یکنواخت نیست به نظر می‌آید با وجود تغییر و تحول زیادی که در زمینه‌های مختلف به وجود آمده و در واقع وارد عصر صنعتی و مشکلات اقتصادی آن شده‌ایم؛ ولی نگاه بسیاری از ما همچنان همان تفکر و نگاه سنتی و قدیمی به خانواده است والبته حس مالکیتی که نسبت به اعضای خانواده و به ویژه فرزندان خود داریم و اغلب هم به همان‌ها استناد می‌کنیم.
در جوامع امروزی معمولاً خانواده‌ها توانایی داشتن بیش از یک فرزند را ندارند؛ بنابراین تفکر پیشین آن‌ها دچار مشکل می‌شود. در صورتی که اگر بخواهیم از زاویه دیگری به خانواده‌های تک فرزندی نگاه کنیم مشکلی ایجاد نخواهد شد.
تغییر زاویه نسبت به تک فرزندی
دکتر امیری می‌گوید زاویه دیگری که می‌توان با توجه به آن تک فرزندی را بررسی کرد، توجه به این موضوع است که انسان در روند رشد تکامل طبیعی خود مراحلی را طی می‌کند که بر اساس آن با ابعاد گوناگونی از زوایای وجودی خود آشنا می‌شود و در واقع آن‌ها را به چالش می‌کشد. همین موضوع نیز باعث رشد شخصیت او خواهد شد.
بچه دار شدن هم یکی از مراحل تکامل انسان به حساب می‌آید. اما توجه به این نکته بسیار ضروری است که والدین مالک فرزندان خود نیستند. بنابراین باید متوجه مسوولیت خود در قبال آن‌ها باشند. چنین نگاهی می‌تواند آن‌ها را به نتیجه بهتری برساند.
براین اساس حتماً باید به گونه‌ای متعادل رفتار کنند یعنی بیش ازاندازه توجه و محبت نشان دادن به کودک همان قدر می‌تواند به او آسیب برساند که نداشتن محبت کافی می‌تواند برای او آسیب زا باشد.
در واقع نگه داشتن حد اعتدال و آگاهی و توجه به نوع و میزان نیازهای فرزندان مهم‌ترین چیزی است که والدین باید به آن توجه داشته باشند.
توجه به احساس تنهایی کودک
به عقیده دکتر امیری یکی از مهم‌ترین موضوعات در خانواده‌های تک فرزند، نوع رفتار دیگران به ویژه پدرو مادرها با آن‌ها ست؛ یعنی باید با کودکان طوری رفتارشود که فکر نکنند تمام توجه خانواده فقط معطوف به آن‌ها ست و هر کاری بخواهند می‌توانند انجام دهند.
در واقع چنین تفکری از آن‌ها امپراتوران کوچکی می‌سازد که فقط در محدوده خانواده قدرت فرمانروایی دارند؛ موضوعی که می‌تواند ارتباطات اجتماعی کودکان را با مشکلات زیادی مواجه کند و همچنین آینده آن‌ها را کاملاً تحت الشعاع قرار دهد.
پیامی که تک فرزندها در خانواده دریافت می‌کنند نباید این باشدکه آن‌ها کانون توجه هستند؛ بلکه باید بدانند تنها عضوی از خانواده به شمار می‌روند که حق و حقوقی مانند بقیه ا دارند و قرار نیست همیشه همه چیز مطابق میل آن‌ها پیش برود.
پدر و مادرها باید توجه داشته باشند حس تنهایی نباید بچه‌هایی را که خواهر و برادری ندارند آزاردهد. گاهی داشتن حس خود برتر بینی این کودکان مانع از راحت ارتباط برقرار کردنشان با بچه‌های دیگر می‌شود و همین موضوع باعث می‌شود آن‌ها تنها بمانند.
توجه به چنین مواردی باعث می‌شود تفاوت زیادی بین خانواده‌های تک فرزند و چند فرزند به وجود نیاید.
تفاوت خانواده‌های تک فرزند و چند فرزند
این روان پزشک کودک و نوجوان می‌گوید با توجه به اینکه بسیاری از خانواده‌ها نمی‌توانند تمام توجه خود را معطوف به فرزندشان نکنند، معمولاً در خانواده‌های تک فرزند مشکلات زیادی در این خصوص به وجود می‌آید و در واقع کار تربیت کودک را سخت‌تر می‌کند.
تفکر مالکیت بر فرزندان نیز معمولاً در خانواده هاوجود دارد. ضمن آنکه کودک با گرفتن توجه زیاد بیش از حد متوقع می‌شود. در واقع آنچه مشکلاتی را برای بچه‌های تک فرزند و خانواده‌هایشان به وجود می‌آورد، روشی است که در این خانواه‌ها اعمال می‌شود؛ نه خود تک فرزند بودن.
در خانواده‌هایی که تعداد بچه‌ها بیشتر است محبت و توجه نیز بین همه فرزندان تقسیم می‌شود. اما در چنین خانواده‌هایی موضوع تفاوت قائل شدن بین بچه‌ها و همچنین داشتن حس مالکیت والدین بر آن‌ها باعث می‌شود بخواهند عقاید خود را به فرزندانشان منتقل کنند. در صورتی که پدر و مادرها باید آموزش لازم را در این زمینه ببینند و به میزانی از آگاهی دست یابند تا به جای حس مالکیت بر فرزندان خود به آن‌ها آزادی انتخاب و قدرت عمل بدهند.
تغییر دیدگاه خانواده‌ها
به گفته دکتر امیری، بهترین گزینه برای تصمیم گیری در مورد داشتن فرزند بیشتر توانایی تصمیم گیری همه‌جانبه است؛ اینکه افراد بتوانند علاوه بر خودشان به دیگران هم توجه داشته باشند. اگر قرار باشد فرزند شما خواهر یا برادری داشته باشد علاوه بر اینکه باید شرایط و امکانات آن درخانواده وجود داشته باشد، همه اعضای خانواده نیز باید حق تصمیم گیری داشته باشند.
گاهی نیز می‌توان علاوه بر فرزند خود به فکر فرزندان دیگری هم باشیم که به نوعی به کمک نیاز دارند. آگاه کردن کودکان از چنین موضوعی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. به این ترتیب، مشکل خاصی برای بچه‌هایی که خواهر با برادری ندارند نیزبه وجود نخواهد آمد و کمتر احساس تنهایی خواهند کرد.
در واقع کم کردن خود خواهی پدر و مادرها و اینکه سعی کنند همه چیز را فقط برای فرزند خود نخواهند؛ می‌تواند الگویی برای بچه‌ها باشد. اما در نهایت این خانواده هستند که با توجه به همه این موارد باید بتوانند برای چنین موضوع مهمی درست تصمیم بگیرند.