چگونه می‌توان به سلامت کلیه‌ها کمک کرد؟
کلیه‌ها بخش مهمی از سیستم ادراری هستند که کار فیلترکردن خون از ضایعات را به عهده دارند؛ اما وظیفهٔ کلیه‌ها خیلی فراتر از تولید ادرار است. کلیه‌های سالم برای حفظ فشارخون سالم نیز ضروری‌اند. آنها سطح الکترولیت‌های خون را تنظیم کرده و هورمونی تولید می‌کنند که تعداد گلبول‌های قرمز خون را افزایش می‌دهد. خب، حالا چطور می‌توانیم عملکرد کلیه‌ها را به طور طبیعی تقویت کنیم؟
کلیه‌ها اندام‌هایی نزدیک به کمر در طرفین ستون فقرات قرار دارند و اندازهٔ مشت دستتان هستند و ساختاری به نام نفرون دارند. نفرون‌ها از انواع سلول‌ها تشکیل شده‌اند و شکلی لوله مانند ایجاد می‌کنند که عناصر خون از طریق آنها به کلیه وارد یا از کلیه خارج می‌شود. بعد از تبادل موادی که در نفرون‌ها روی می‌دهد، کلیه‌های شما ادرار تولید خواهند کرد. ضعف عملکرد کلیه، حاصل کاهش فعالیت نفرون‌ها در کلیه‌هاست. این اتفاق می‌تواند ناشی از یک بیماری خودایمنی مانند گلومرولونفریت (التهاب مویرگ‌های کلیه) باشد.
نفرون‌ها به هر دلیلی که آسیب ببینند، در بیشتر موارد دیگر نمی‌توانند خون را تصفیه کنند. گاهی این شرایط باعث می‌شد کلیه‌ها مثل یک آبکش شکسته عمل کرده و بیمار از طریق ادرار، پروتئین از دست بدهد.
میزان تصفیه گلومری نشان می‌دهد کلیه‌های شما چقدر خوب کار می‌کنند. در بیماری مزمن کلیوی، این میزان تدریجاً افت می‌کند و در مرحله آخر این بیماری، نارسایی کامل کلیوی روی می‌دهد.
به عبارتی دیگر، بیمار ممکن است دیگر ادرار نکند و کلیه‌ها نیاز به دیالیز خواهند داشت تا از عملکردشان حمایت شود.
پس می‌بینید که حفظ سلامت کلیه‌ها و پیشگیری از هرگونه آسیبی به آنها چقدر اهمیت دارد؟
علائم ضعف عملکرد کلیه‌ها
علائم و نشانه‌های زیادی وجود دارند که نشان می‌دهند عملکرد کلیه‌ها افت کرده است. این علامت‌ها شامل ضعف عضلانی، کاهش وزن، گرفتگی‌های پا، کبودی‌های بی‌دلیل، اِدم و تورم، عدم تحمل سرما و تهوع با خستگی یا بدون خستگی می‌شود؛ اما آیا راه بخصوص‌تری وجود دارد که بتوانید بفهمید کلیه‌هایتان مشکلی دارند یا نه؟ بله، از طریق آزمایش خون و آنالیز ادرار:
اگر کلیه‌هایتان عملکرد خیلی خوبی ندارند پس باید نسبت به استفاده از داروهای بدون نسخه حساس‌تر باشید. داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن می‌توانند به کلیه‌ها آسیب بزنند
. آزمایش خون می‌تواند سطح کراتینین خون را نشان دهد. کراتین یک فرآورده جانبی است و کلیه‌های سالم به‌راحتی می‌توانند آن را دفع کنند؛ اما اگر عملکرد کلیه‌ها ضعیف باشد، میزان کراتینین خون بالا می‌رود.
. یک آزمایش دیگر GFR یا اندازه‌گیری سرعت فیلتراسیون گلومرولی می‌باشد که یک شاخص تخمین زده شده از میزان خون پردازش شما توسط کلیه‌ها ارائه می‌دهد. وقتی سرعت فیلتراسیون گلومرولی افت می‌کند، دلیل آن بیماری مزمن کلیوی یا یک مشکل دیگر است.
. در آزمایش آنالیز ادرار، پروتئین ادرار مثبت می‌شود؛ چون از طریق ادرار، آلبومین از دست می‌رود.
آیا کلیه‌ها می‌توانند به‌مرورزمان بهبود پیدا کنند؟
اگر سرعت فیلتراسیون گلومرولی خیلی پایین باشد، آسیب جدی به کلیه وارد خواهد شد، و همین‌طور اگر پروتئین ادرار بسیار بالا باشد. در چنین مواردی ممکن است بازیابی عملکرد کلیه‌ها امکان‌پذیر نباشد و تنها راه‌حل ممکن پیوند کلیه خواهد بود.
اما اگر این عارضه تازه شروع شده باشد، اقدامات درمانی زیادی می‌توان انجام داد. پزشک به شما توصیه می‌کند چگونه می‌توانید به کلیه‌هایتان کمک کنید و از چه چیزهایی باید پرهیز کنید. مثلاً به بیمار توصیه می‌شود که در صورت سیگاری بودن سیگار را ترک کند و بیشتر آب بنوشد. مصرف پروتئین کمتر و کاهش مصرف نمک نیز از دیگر توصیه‌هاست؛ اما اگر آسیبی در کلیه‌ها وجود داشته باشد چگونه می‌توان این آسیب را درمان کرد؟ آیا اصلاً این کار ممکن است؟ بستگی به مرحلهٔ بیماری و نوع آسیب کلیه دارد.
در بیشتر موارد، نارسایی حاد کلیوی قابل‌درمان است و راه‌هایی برای بهبود عملکرد کلیه در بیماران وجود دارد. وقتی آسیب شدیدتر است، پروسه درمان می‌تواند خیلی طولانی شود؛ زیرا کلیه‌ها مثل پوست و دیگر بافت‌های بدن، بازسازی نمی‌شوند؛ اما مطالعه‌ای نشان داده کلیه‌ها می‌توانند خودشان را ترمیم کنند. البته این پروسه طولانی است و ممکن است کلیه‌ای که به‌شدت آسیب دیده توان این بازسازی را نداشته باشد. اما شما می‌توانید پتانسیل بازسازی کلیه‌های خود را با چند اصلاح در عادات سبک زندگی‌تان بالاتر ببرید.
راه‌های طبیعی بهبود عملکرد کلیه‌ها
اگر تشخیص‌داده‌شده که دچار یک بیماری کلیوی هستید، پس باید توجه بیشتری به حفظ سلامت کلیه‌هایتان داشته باشید. شما فقط دو عدد از این ارگان حیاتی در بدن خود دارید و پیوند کلیه نیز شیوه‌ای بسیار سخت و پیچیده است.
به‌اندازه کافی آب بنوشید
نوشیدن آب درصورتی‌که کلیه‌هایتان مشکلی داشته باشند اهمیت ویژه‌ای دارد. شما باید بدنتان را هیدراته نگه دارید تا جلوی آسیب‌های بیشتر به کلیه‌ها گرفته شود. جریان کافی و مداوم مایعات در بدن باعث می‌شود به کلیه‌ها فشار وارد نشود. ضمناً احتمال تشکیل سنگ کلیه کمتر خواهد شد.
سطح قند خونتان را کنترل کنید
نارسایی کلیوی اغلب می‌تواند از پیامدهای دیابت باشد. ازاین‌رو اگر دیابت دارید، لازم است سطح قند خون خود را به طور منظم چک کنید. خوردن میوه‌ها و سبزی‌ها به‌وفور بسیار مفید است، حتی اگر دیابت ندارید.
فشار خونتان را کنترل کنید
بیماری‌های قلبی و عروقی و فشارخون بالا می‌توانند به کلیه‌ها آسیب بزنند. در بیشتر موارد، وقتی فشار خونتان بالاست و در حال آسیب‌زدن به کلیه‌هایتان است نمی‌توانید متوجه شوید؛ بنابراین چک کردن فشارخون ضروری است، حتی اگر علامتی ندارید. اگر مشکل فشارخون دارید، توصیه‌های مربوط به این عارضه را جدی بگیرید، مانند کاهش مصرف نمک و اگر فشار خونتان به حد نرمال نرسید حتماً از پزشک کمک بگیرید.
به طور منظم ورزش کنید
فعالیت بدنی می‌تواند با رفع خیلی از دلایل مربوط به بیماری‌های کلیوی، کلیه‌هایتان را نجات دهد. ورزش منظم باعث تنظیم قند خون می‌شود، فشارخون را متعادل می‌کند و جلوی آسیب کلیه را می‌گیرد.
وزن سالمی داشته باشید
چاقی با فشارخون بالا و دیابت ارتباط دارد و این دو عارضه نیز از علت‌های اصلی آسیب کلیه می‌توانند باشند؛ بنابراین حفظ وزن سالم با پیامدهایی که برای متابولیکتان دارد، به کلیه‌هایتان نیز کمک می‌کند؛ اما بدون مشورت با پزشک، فعالیت‌های سنگین ورزشی انجام ندهید.
سیگار نکشید
اگر واقعاً دوست دارید عملکرد کلیه‌هایتان را بهتر کنید پس باید سیگار را ترک کنید. سیگارکشیدن ریسک سرطان کلیه را دوبرابر می‌کند. ضمناً این عادت ناسالم، گردش خون را محدود کرده و منجر به بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود.
از داروهای بدون نسخه کمتر استفاده کنید
اگر کلیه‌هایتان عملکرد خیلی خوبی ندارند پس باید نسبت به استفاده از مُسکن‌های بدون نسخه حساس‌تر باشید. داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن می‌توانند به کلیه‌ها آسیب بزنند.
به‌اندازه کافی بخوابید
هر شب وقتی می‌خوابید بدنتان فرصت پیدا می‌کند تا خودش را ترمیم کند. بازسازی سلول‌های کلیه وقتی در خواب هستید اتفاق می‌افتد. پس هر شب خوب بخوابید و حداقل ۷ تا ۸ ساعت خواب شبانه داشته باشید.
به طور منظم با پزشک مشورت کنید
بیماری کلیوی، فشارخون بالا و دیابت همیشه هم در ابتدا خود را نشان نمی‌دهند. پس اگر کلیه‌هایتان مدام در حال آسیب‌دیدن باشند از کجا باید متوجه شوید؛ به طور منظم به پزشک مراجعه کرده و چکاپ شوید.
رژیم غذایی‌تان را طبق دستور پزشک تنظیم کنید
بسته به عارضه‌تان، پزشک ممکن است توصیه کند کمتر پروتئین بخورید. رژیم‌های غذایی کم پروتئین برای کاهش اسیدوزیس و تسهیل کار کلیه توصیه می‌شوند.
چگونه می‌توانید سرعت فیلتراسیون گلومرولی (GFR) را به طور طبیعی افزایش دهید؟
طبق مطالعه‌ای که دربارهٔ بیماری مزمن کلیوی انجام شد، بی‌توجه به مرحله بیماری، امکان بهبود عملکرد کلیه‌ها وجود دارد. البته ترمیم کلیه بستگی به عوامل زیادی دارد و ممکن است در برخی از افراد نسبت به بقیه بهتر جواب بدهد؛ اما سه توصیه اصلی بر اساس شواهد ارائه شده است:
. داشتن یک سبک زندگی سالم، خصوصاً با رژیم غذایی سالم، سیگار و الکل مصرف نکردن، مدیریت استرس و ورزش منظم.
. پیشگیری از کمبود ویتامین D، خصوصاً اگر در جایی زندگی می‌کنید که نور آفتاب کم است، سنتان بالاست یا پوست تیره دارید.
. درمان بیماری‌های متابولیکی که می‌توانند شرایط کلیه را بدتر کنند، خصوصاً دیابت نوع دوم.
چه غذاهایی به ترمیم کلیه‌ها کمک می‌کنند؟
غذاهای طبیعی می‌توانند درمانی برای کلیه‌ها باشند و نسبت به داروها، عوارض خیلی کمتری هم دارند:
. توت‌های تیره مانند توت‌فرنگی، شاتوت و توت سیاه که فعالیت آنتی‌اکسیدانی در بدن دارند.
. گل‌کلم که فیبر فراوانی دارد و قند خون را تعدیل می‌کند.
. روغن زیتون که بسیار ضدالتهاب بوده و آنتی‌اکسیدان دارد. وقتی مشکلات خودایمنی و التهابات منجر به مشکلات کلیوی می‌شوند، روغن زیتون می‌تواند گزینهٔ خوبی در رژیم غذایی‌تان باشد.
. سیر که می‌تواند طعم‌دهندهٔ خوبی به‌جای نمک باشد. ضمناً سیر دارای ویتامین B6 و ویتامین C فراوانی است.
. فلفل‌دلمه‌ای بسیار کم پتاسیم و سرشار از ویتامین A ویتامین C و آنتی‌اکسیدان است.
. انواع میوه‌ها خصوصاً انگور قرمز، سیب و آناناس.