دوای درد آلودگی هوای پایتخت چیست؟

در دو ماه اخیر ۲۶ روز شرایط وارونگی دما را تجربه‌ کرده‌ایم که باعث آلودگی هوای تهران با شاخص آلاینده ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون شده است این در حالیست که روزهای برفی و بارانی طی این مدت نیز نتوانستند هوای مطلوبی را برای تهرانی‌ها به ارمغان بیاورند. به عبارتی با وجود اینکه شاهد آسمانی صاف پس از بارندگی هستیم اما شاخص کیفیت هوای برای گروه‌های حساس یا همه گروه‌ها آلوده است.

شاید این تصور در بین غالب مردم وجود داشته باشد که با بارش باران یا برف باید کیفیت هوا مناسب شود اما اینگونه نیست.

حسین شهیدزاده- مشاور معاون حمل و نقل ترافیک و مدیرعامل سابق شرکت کنترل کیفیت هوای تهران- در گفت و گو با خبرنگار درباره همزمانی این بارش‌ها و آلودگی هوا اظهار می‌کند: بسیاری از انواع آلودگی قابل حل در باران و برف نیستند و در هوا باقی می‌مانند. برخی دیگر از آلاینده‌ها نیز تنها با باد از هوا خارج می‌شوند. به عبارتی بارندگی به‌تنهایی باعث کاهش آلودگی نمی‌شود و وزش باد بیش از بارندگی تاثیرگذار است.

وی می‌افزاید: تنها برخی از آلاینده‌ها قابل حل در آب هستند. مقداری از آن‌ها با بارش برف و باران حل می‌شوند و با نشستن بر زمین از بین می‌رود.

شهیدزاده تاکید و خاطرنشان می‌کند: آلاینده شاخص این روزهای هوای تهران ذرات معلق است که در آب حل نمی‌شود و تنها وزش باد آن را از بین می‌برد.

به گفته دیگر کارشناسان نیز حتی بارش باران در شرایط آلودگی هوا به دلیل ترکیب باران با عناصر شیمیایی موجود در هوا بر کاهش آلودگی هوا موثر نخواهد بود چراکه باران تبدیل به باران اسیدی می‌شود.

محسن روشنی - مدیر واحد پایش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران- می‌گوید: معمولا وزش باد با سرعت حداقل چهار یا پنج متر بر ثانیه می‌تواند «کیفیت هوا» را افزایش دهد اما بارش باران اگر با تهویه مناسب همراه نشود، نمی‌تواند به بهتر شدن کیفیت هوا کمک کند.

از سوی دیگر یکی از پدیده‌هایی که برخی مواقع در شرایط بارش باران رخ می‌دهد، کم شدن ارتفاع لایه اختلاط هواست، پدیده‌ای که سبب افزایش غلظت آلاینده‌هامی‌شود چراکه کاهش ارتفاع لایه اختلاط، باعث کوچک‌تر شدن فضای گردش آلاینده‌ها و در نتیجه افزایش غلظت آن‌ها می شود.

به گفته حسین‌ شهیدزاده ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون معمولا انسان‌ ساخت هستند. بخش زیادی از این ذرات معلق از خودروهای گازوئیلی و موتورسیکلت‌های کاربراتوری تولید می‌شوند که هنوز در شهر تردد می‌کنند اما اگر از خودروهای انژکتوری - که دارای تجهیزات کاهش آلاینده نیز هستند- استفاده کنیم مسلما آلودگی کمتری را شاهد هستیم.

منابع انتشار ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون شامل انواع فعالیت‌های احتراقی مانند وسایل نقلیه موتوری، نیروگاهی، سوزاندن چوب، و ... همچنین فرایندهای صنعتی خاص می‌شود. این ذرات هم به‌طور مستقیم ساطع می‌شوند و هم به شکل آلاینده ثانویه در جو شکل می‌گیرند. به‌طور کلی عمده‌ترین منابع انتشار ذرات معلق نیز احتراق سوخت مانند سوزاندن زغال  سنگ و چوب خودروهای دیزلی فاقد فیلتر دوده، فرایندهای صنعتی و کشاورزی و انتشار از خودروها است.

این روزها در پی بارش باران و برف با آسمان صاف و آبی است اما در عین حال غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون آن بالاست. قرار گرفتن در معرض این آلاینده باعث بروز مشکلات زیادی اعم از مرگ زودرس در مبتلایان به بیماری‌های قلبی و ریوی، بروز حملات قلبی غیرکشنده، ضربات قلب نامنظم، ابتلا به سرطان ریه، تشدید آسم، کاهش عملکرد ریه و افزایش علائم تنفسی می‌شود.

در عین حال که با چنین عوارضی روبه‌رو هستیم اما می‌توان با اتخاذ راهکارهای اساسی به حل این معضل پرداخت و تنها نباید همه مسائل را به گردن عدم وزش باد انداخت‌.

یوسف رشیدی - کارشناس آلودگی هوا- با اشاره به دو راهکار اساسی و عمده برای اصلاح وضعیت هوای تهران به خبرنگار می‌گوید: صرف‌ نظر از جلب حمایت مالی از صندوق ذخیره ارزی، صندوق توسعه یا هر منبع دیگر ابتدا باید در یک بازه زمانی مشخص خطوط مترو را بسیار سریع و کارآمد تکمیل و مراکز جذب سفر را به ایستگاه‌ها نزدیک کنیم سپس لازم است توسعه دولت الکترونیک را در دستور کار قرار دهیم.

وی تاکید می‌کند: اگر این دو کار را انجام ندهیم هیچ وقت مشکل آلودگی هوا حل نخواهد شد. معضل آلودگی هوای تهران با استفاده از خودرو و موتورسیکلت برقی و موارد فانتزی از این دست حل نخواهد شد. واقعا توسعه حمل و نقل عمومی باید در اولویت اول قرار گیرد، به‌گونه‌ای که سفرهای ضروری را پاسخگو باشد. با این کار عدالت اجتماعی را رعایت می‌کنیم علاوه بر آن آلودگی هوا کنترل خواهد شد.

رشیدی می‌گوید: اقدام بعدی توسعه دولت الکترونیک و دوری جستن از سفرهای زائد است. با این دو اقدام موفق به حذف آلودگی هوا خواهیم شد بنابراین اقداماتمان باید مبتنی بر فکر، دانش و عقل باشد تا  بتوانیم به نتیجه برسیم.