دانشگاه تهران عملیات پایان‌نامه‌فروشی را آغاز کرد؟
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران در مورد فروش پایان‌نامه‌های این دانشگاه، با تأکید بر این‌که دانشگاه تهران قطعاً خارج از قوانین عمل نمی‌کند، گفت: اگر مواردی از فروش پایان‌نامه وجود داشته و یا پایان‌نامه یا رساله‌ها در اختیار سایر افراد قرار داده‌شده، در چارچوب آیین‌نامه‌ها بوده است.
چندی پیش، تعدادی از فارغ‌التحصیلان دانشگاه تهران در فضای مجازی نسبت به فروش پایان‌نامه کارشناسی ارشد و رساله دکتری خود در کانال‌های تلگرامی و برخی سایت‌ها اعتراض کرده بودند.
دکتر مهدی فکور، در مورد به فروش رسیدن پایان‌نامه‌های فارغ‌التحصیلان دانشگاه تهران در سایت‌های مختلف و شبکه‌های اجتماعی، گفت: در مورد این موضوع اگر به صورت خاص شکایتی وجود دارد، می‌توانیم بررسی کنیم؛ ولی به‌طور کل برای واگذار کردن پایان‌نامه‌ها یک‌سری قوانین بالادستی وجود دارد. این امر بر اساس فصل سوم آیین‌نامه ثبت، اشاعه و صیانت از حقوق پدیدآوران پارساها (پایان‌نامه‌ها/رساله‌ها) امکان‌پذیر است.
وی خاطرنشان کرد: همچنین ماده‌هایی از این آیین‌نامه به نحوه قرار دادن پارساها در سامانه‌های ایرانداک می‌پردازد. ولی موضوع مهم این است که باید مدتی حدود یک سال و نیم تا سه سال از زمان دفاع پایان‌نامه بگذرد.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران با تأکید بر این‌که دانشگاه تهران قطعاً خارج از قوانین عمل نمی‌کند، گفت: اگر مواردی از فروش پایان‌نامه وجود داشته و یا پایان‌نامه یا رساله‌ها در اختیار سایر افراد قرار داده‌شده، در چارچوب آیین‌نامه‌ها بوده است.
وی با اشاره به این‌که مالکیت معنوی پارساهای نگارش شده در دانشگاه تهران در اختیار این دانشگاه است، تصریح کرد: اساتید و دانشجویان می‌توانند مقاله‌ها و پتنت‌های مستخرج از پارساها را با نام دانشگاه تهران ارسال و ثبت کنند. همچنین می‌تواند مدت‌زمانی بیشتر از زمان ذکرشده در آیین‌نامه، پایان‌نامه در دسترس عموم قرار نگیرد.
پارساها پس از یک سال‌ونیم تا ۳ سال در دسترس عموم قرار می‌گیرند
فکور درباره که آیا دانشجویان از این‌که دانشگاه پایان‌نامه‌هایشان را در دسترس عموم قرار می‌دهد، اطلاع دارند؟ گفت: ما تابع قوانین بالادستی هستیم. اگر وزارت علوم آیین‌نامه‌ای در این خصوص داشته باشد، ما همان را رعایت می‌کنیم. بعد از یک سال‌ونیم تا سه سال پارساها در دسترس عموم قرار می‌گیرند.
وی در پاسخ به این سؤال که آیا پایان‌نامه‌ها در سامانه‌های ایرانداک هم در دسترس قرار می‌گیرد؟ توضیح داد: ما برای مشابهت‌یابی قانونی داریم که دانشجویان باید قبل از دفاع و قبل از ارائه پروپوزال، باید فایل پایان‌نامه را در این سامانه‌ها آپلود کنند و درصد مشابهت را اعلام کنند تا بعداً بتوانند مجوز دفاع بگیرند. این در سامانه گلستان انجام می‌شود. بنابراین ما همه پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها را در این سامانه آپلود می‌کنیم.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران درباره این‌که آیا پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها در ایرانداک به فروش می‌رسد یا خیر؟ گفت: ایرانداک هم تابع آیین‌نامه مذکور است.
وی افزود: به‌هرحال موضوع اشاعه پارساها باید قوانین مدون به نفع دانشگاه‌ها و پدیدآورندگان داشته باشد که این موضوع در نشست شورای معاونان پژوهشی دانشگاه‌های منطقه یک که با حضور معاون پژوهشی وزیر علوم برگزار می‌شود، مطرح خواهد شد.
سهم دانشجو از فروش پایان‌نامه چقدر است؟
فکور در مورد حق دانشجو و استاد در تألیف پایان‌نامه و این‌که آیا سهمی برای دانشجو از فروش پایان‌نامه در نظر گرفته‌شده است؟؛ گفت: ما تعهدنامه‌ای تحت عنوان «تعهدنامه اصالت اثر» داریم که در ابتدای رساله و پایان‌نامه می‌آید. این تعهدنامه ۵ بند دارد که در بند پنجم آن عنوان شده که کلیه حقوق مادی و معنوی پایان‌نامه و رساله متعلق به دانشگاه تهران است و دانشجو متعهد می‌شود که هرگونه بهره‌برداری و نشر هرگونه آثار حاصل از این تحقیق اعم از چاپ کتاب، مقاله، ثبت اختراع و ... در زمان دانشجویی یا بعد از فراغت از تحصیل با کسب اجازه از استادان راهنما، مشاوران و حوزه پژوهشی دانشکده باشد. بنابراین تصریح شده که کلیه حقوق مادی و معنوی برای دانشگاه تهران است.
وی ادامه داد: بخشی از حقوق مالکیت اثر، مربوط به فروش پایان‌نامه است که مبلغ آن زیاد نیست و در صورت فروش صرف توسعه زیرساخت‌های کتابخانه مرکزی در بخش پارساها می‌شود. بخش دیگر از این حقوق، حقوق معنوی مانند ثبت اختراع، مقاله و ... است که واقعاً این‌ها اهمیت زیادی دارند.
معاون پژوهش و فناوری در مورد این حقوق معنوی، توضیح داد: اگر افراد بخواهند ایده‌شان را به محصولی تبدیل کنند، آن‌ها را از طریق پارک علم و فناوری حمایت می‌کنیم.
وی تصریح کرد: پایان‌نامه نیز همانند سایر آثار علمی ازجمله کتاب، مقاله و ... هستند و باید آن را در اختیار سایر افرادی که در این حوزه تحقیق می‌کنند، قرار دهیم.
فکور در پاسخ به سؤال خبرنگار در مورد قرار گرفتن پایان‌نامه‌های دانشگاه تهران در پایگاه نور، توضیح داد: دانشگاه تهران با این پایگاه دو قرارداد دارد که در دوران قبلی معاونت پژوهشی دانشگاه تهران با پایگاه نور بسته شده است. این قراردادها نیز مجدداً موردبررسی قرار می‌گیرند تا موضوع مالکیت معنوی و تبعیت از آیین‌نامه‌های موجود خدشه‌دار نشود. البته تاکنون گزارش مکتوب و یا شکایتی مبنی بر انتشار غیرمعمول پارساها از این طریق وجود ندارد.