حکم شرعی تلفظ اشتباه در نماز

نماز هم مانند دیگر اعمال و ارکان دینی، آداب مخصوصی دارد. از این رو باید از احکام نماز از جمله حکم تلفظ اشتباه در نماز اطلاع داشته باشیم تا بتوانیم از صحت نماز اطمینان حاصل کنیم.نماز یکی از صورت های عبادت و پرستش است که در برخی از دین ها وضع شده است. قرائت یکی از رکن های اصلی نماز به شمار می رود که باید سوره ها و دیگر اذکار نماز به صورت صحیح ادا شوند، و اگر به شکل نادرست تلفظ شوند، موجب تغییر معنای کلمات می شود و در نتیجه سبب باطل شدن نماز می شود. برای مشاهده حکم تلفظ اشتباه در نماز و مسائل مربوط با آن در ادامه این بخش همراه ما باشید.

اشتباه در تلفظ تشهد

به طور کلی اشتباه خواندن الفاظ تشهد یا زیاد خواندن آن براساس نظر امام خمینی (ره)، آیت الله خامنه ای و آیت الله مکارم شیرازی اگر سهوی باشد، نماز را باطل نمی کند، اما فرد باید در ادامه و نمازهای بعدی آداب آن را رعایت کند. البته در مورد فراموش شدن تشهد طبق نظر برخی از مراجع از جمله آیت الله سیستانی، سجده سهو الزامی است. مراجعی مانند آیت الله خامنه ای و آیت الله مکارم شیرازی نیز بنا بر احتیاط واجب سجده سهو را الزامی می دانند.

شک در تلفظ صحیح کلمات

اگر کسی در تلفظ صحیح یکی از ذکرها یا سوره ها شک کند، سه حالت کلی وجود دارد :

اگر فرد وارد رکن بعدی شده باشد، نباید به شک اعتنایی کند.

اگر فرد هنوز در حال ادای همان رکنی است که به آن شک کرده، باید آن آیه یا عبارت را مجددا به نحو صحیح تلفظ کند.

اگر فرد پس از خواندن نماز به صحت تلفظ و خواندنش شک کند، نباید به آن اعتنا کند.

حکم تلفظ اشتباه در نماز

بر اساس دیدگاه امام خمینی (ره)، حضرت آیت الله خامنه ای و اکثر فقها و مراجع تقلید، تلفظ اشتباه سوره ها و دیگر اذکار نماز اگر سهوی و در اثر غفلت باشد موجب ابطال نماز نمی شود. همچنین اگر فرد بعد از خواندن نماز متوجه اشتباه خود بشود، لازم نیست آن نماز را قضا یا تکرار کند.

البته برخی مراجع مانند آیت الله شبیری زنجانی، آیت الله مکارم شیرازی و آیت الله فاضل لنکرانی به جا آوردن قضا نماز در این مورد را بنابر احتیاط مستحب لازم دانسته و برخی دیگر مانند آیت الله اراکی، آیت الله صافی گلپایگانی و آیت الله نوری همدانی بنا بر احتیاط واجب لازم می دانند.

در صورتی که این اشتباه به صورت عمدی بوده یا با علم به تلفظ اشتباه همراه باشد، نماز فرد مورد قبول نیست. به طور کلی بر همه مکلفین واجب است که تجوید و ادای درست الفاظ در اعمال واجب را یاد بگیرند. در واقع قرائت درست، به زبان آوردن دقیق کلمات است و قرائت قلبی مصداق آن نیست. البته در این مورد استثنایی وجود دارد، کسانی که دچار معضلات تکلم از جمله لالی یا لکنت زبان هستند و همچنین کسانی که توانایی یادگیری تلفظ درست ارکان نماز را به هر دلیلی ندارند، باید به میزان توانایی و استطاعت خود این آداب را رعایت کنند.

قرائت صحیح الفاظ نماز

زمانی که مشغول خواندن نماز هستید، چنانچه در حین خواندن سوره های نماز و یا دیگر ارکان واجب یا واجبات غیر رکنی متوجه تلفظ اشتباه خود در نماز شدید، باید به دو صورت زیر عمل کنید :

• اگر آن سوره یا رکن تمام شده باشد و در رکن بعدی، به تلفظ غلط خود پی بردید، باید نماز را به همان شکل ادامه دهید و ضرورتی به بازگشت به رکن قبلی و اصلاح تلفظ نیست و نمازی که خواندید صحیح می باشد.

• اگر در همان رکن و پیش ارز ورد به رکن بعدی نماز متوجه قرائت نادرست خود شدید، مثلا بخشی از سوره حمد را اشتباه قرائت کردید، باید ابتدا آن را اصلاح کنید و بعد رکن بعدی را انجام دهید.

در رابطه با همین مساله امام خمینی فرموده اند:

«اگر پیش از آن که براى رکوع خم شود، بفهمد که حمد و سوره را نخوانده باید بخواند. اگر بفهمد سوره را نخوانده، باید فقط سوره را بخواند ولى اگر بفهمد سوره حمد تنها را نخوانده، باید اول حمد و بعد از آن دوباره سوره را بخواند. همچنین اگر خم شود و پیش از آن که به رکوع برسد بفهمد، باید به همین دستور عمل نماید.»

نحوه صحیح قرائت سوره ها و ارکان نماز

برای قبولی نماز و درستی خواندن نماز، قرائت سوره ها، تسبیحات اربعه، ذکر سجود و رکوع و … باید صحیح تلفظ شود. همچنین تلفظ اشتباه موجب تغییر معنای کلمات می شود. به طور مثال، چنانچه حرف «ح» در عبارت «الرحمان الرحیم» به صورت حرف «ه» تلفظ شود، یعنی «الرهمن الرهیم» معنای آن از بخشنده مهربان به مرهم گذار تغییر می یابد.

اگر «ص» در «صالحین» به شکل حرف «س» یعنی «سالحین» تلفظ شود، معنای آن از شایستگان به غائط شدگان تغییر پیدا می کند.

یا این که صمد با حرف «ص» به معنای بی نیاز است و با حرف «س» به معنای متحیر ایستاده می باشد.

همچنین «الحمد» با تلفظ حرف «ح» به معنای ستایش می باشد و قرائت آن به صورت «الهمد» یعنی هلاکت است.

موارد بالا چند مثال از تلفظ اشتباه در نماز بود، از این رو قرائت صحیح حروف در ارکان و سوره های نماز، بسیار مهم می باشند و تمامی مراجع بر تلفظ صحیح نماز تاکید کرده اند.

نحوه صحیح قرائت سوره ها و ارکان نماز, حکم تلفظ اشتباه در نماز از دیدگاه مراجع تقلید, درباره ی احکام تلفظ اشتباه در نماز

حکم تلفظ اشتباه در نماز از دیدگاه مراجع تقلید

از نظر اکثر مراجع تقلید و فقها، تلفظ ناصحیح سوره ها، اگر به صورت عمدی باشد، سبب باطل شدن نماز می شود. اما در صورتی که این تلفظ اشتباه سوره ها و یا ارکان دیگر و واجبات غیر رکنی نماز، سهوا و یا به دلیل غفلت باشد، موجب باطل شدن نماز نمی شود. بعضی از مراجع تقلید همچون آیت الله فاضل لنکرانی، آیت الله شبیری زنجانی و آیت الله مکارم شیرازی بنابر احتیاط مستحب، قضای نماز را ضروری دانسته اند. بعضی از فقها نیز از جمله آیت الله نوری همدانی، آیت الله اراکی و آیت الله صافی گلپایگانی قضای نماز را واجب شمرده اند.

بنابراین تمامی مکلفین ملزم به یادگیری تلفظ صحیح الفاظ و تجوید برای اعمال واجب می باشند. البته کسانی که قدرت تکلم ندارند و یا این که لکنت زبان دارند، یا به هر دلیلی قادر به یادگیری صحیح این الفاظ نیستند، این حکم شامل حال آن ها نمی شود و باید بر اساس استطاعت و توانای خود، سوره ها و دیگر ارکان نماز را ادا و قرائت کنند.

• چنانچه نمازگزار حرکات کلمات را اشتباه بخواند و یا مخرج حروف را صحیح ادا نکند نمازش صحیح است ؟

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: هرگاه یکى از کلمات حمد و سوره یا ذکرهاى دیگر نماز را نداند، یا زیر و زبر آن را غلط بخواند، یا حرفى را به حرف دیگرى تبدیل کند، مثلاً به جاى (ض) (ز) بگوید در صورتی که از نظر لغت عرب غلط باشد، نماز او باطل است.

• اگر قرائت صحیح آیه یا ذکری را می دانسته اما بعدا متوجه شده که اشتباه کرده است، حکم نمازهای خوانده شده چیست ؟

پاسخ آیت الله مکارم شیرازی: هرگاه کلمه یا تلفظ آیه یا ذکرى را صحیح مى‌ دانسته و مدتى در نمازها خوانده و بعد مى فهمد غلط بوده، نمازش اعاده ندارد، هرچند احتیاط مستحب اعاده یا قضاى آن است.