قصه پرغصه کودک همسری
کودک همسری، یکی از اصلی‌ترین آسیب‌های اجتماعی به‌شمار می‌رود که آبستن بسیاری از معضل‌های دیگر در سطح جامعه است. از این ضروری به نظر می‌رسد تا مسئولان و نهادهای آموزشی و فرهنگی به مسایل مربوط به سلامت اهمیت بیشتر دهند و از کنار پدیده‌ای مانند ازدواج که آینده را رقم می‌زند به سادگی عبور نکنند.
ازدواج به عنوان یکی از رسوم دیرینه به شمار می‌رود که زوجین متعهد می‌شوند تا زندگی، امکانات و آینده خود را با یکدیگر شریک شوند. با این حال وقتی ازدواج در سن مناسب صورت نگیرد منجر به آسیب‌های فردی و پیامدهای اجتماعی خواهد شد. کودک همسری در برخی استان‌های خاص نمود بیشتری دارد و در دختران بیش از ۲ برابر میانگین این ازدواج ها در پسران است. البته ناگفته نماند که این ازدواج‌ها محدود به ایران نیست و بر اساس آمارهای رسمی، در کشورهای در حال توسعه از هر سه دختر یک نفر در سن کودکی ازدواج می‌کند. برپایه آمارها ۷۰۰ میلیون زن در جهان در سن کودکی ازدواج کرده‌اند.
در این میان بیشترین شیوع ازدواج کودکان مربوط به ۲۰ کشور از جمله نیجر، چاد و بنگلادش، مالی، سودان و آفریقای جنوبی است و بر اساس آمارها در ایران هم شمار دخترانی که قبل از رسیدن به ۱۸ سالگی ازدواج کرده اند بیش از ۱۷ درصد است. اهمیت این موضوع سبب شد تا خبرنگار خبرگزاری موج به گفت وگو با کارشناسان بنشیند. در ادامه متن گفت وگو را می‌خوانیم:
خشونت خانگی محصول کودک همسری
مجید ابهری آسیب شناس و رفتار شناس اجتماعی در گفت وگو با خبرنگار خبرگزاری موج، با بیان اینکه دخترانی که در سنین نوجوانی ازدواج می‌کنند، بیشتر در معرض خشونت خانگی، هستند، گفت: سن پایین، عدم آموزش، عدم مشارکت و تصمیم گیری در امور و ...می تواند این دختران را بیشتر در معرض خشونت و سوء استفاده قرار دهد و همین عاملی می‌شود تا در سنین بزرگسالی نیز دچار خشونت شوند. پرخاشگری، تمایل به الگوگیری از دیگران و بیماری‌های مختلف از جمله پیامدهای این ازدواج است. همچنین این دختران به دلیل ازدواج زودهنگام از تحصیل نیز باز می‌مانند. بی‌تردید آموزش مطلوب، به رشد دانش و مهارت ها، توانایی اعتماد به نفس و قدرت تصمیم گیری، لذت بردن از ارتباطات مثبت و سالم و در نهایت یک انتخاب آگاهانه در مورد بهداشت و رفاه در زندگی کمک می‌کند.
وی در ادامه افزود: دخترانی که زود ازدواج می‌کنند نسبت آموزش فرزندان‌شان بی‌اهمیت هستند زیرا خود آنها از تحصیل محروم بوده‌اند و سواد ندارند تا آموزش‌های لازم را بدهند و همین موضوع سبب می شود تا فرزندان آنها زودتر ازدواج کنند و آسیب پذیرتر شوند.
افزایش آمار طلاق در پی کودک همسری
این آسیب‌شناس با توضیح اینکه پدیده کودک همسری آسیب‌های بسیاری را از نظر جسمی، روحی و روانی برای دختران به همراه دارد، خاطر نشان کرد: این موضوع می تواند عامل افزایش آمار طلاق در سطح جامعه نیز شود زیرا ازدواج در کودک همسری اجباری و ناخواسته است و با گذشت زمان به روابط نامشروع نیز منجر می شود. خودکشی نیز یکی از آسیب‌های اجتماعی کودک همسری است که در بیشتر استان های محروم این موضوع دیده می‌شود. برخی خانواده‌ها تنها به خاطر فقر و نداری دختران کم سن خود را به عقد مردانی در می‌آورند که به آنها بدهکار مالی بوده‌اند تا با این ازدواج هم بدهی خود را تسویه کنند و هم اینکه افراد تحت سرپرست خود را کاهش دهند.
کودک همسری، محرومیت از رشد و آمادگی روانی
در همین زمینه «سمیه همتی» کارشناس حقوقی با بیان اینکه بلوغ جنسی و جسمی دیگر ملاکی برای ازدواج نیست، گفت: امروزه و در جامعه کنونی رشد عقلی و فکری به عنوان ملاک برای ازدواج در اولویت قرار دارد. همه خانواده‌ها باید به خوبی بدانند وقتی کودکان بدون اینکه به رشد عقلی و آمادگی روانی برسند وارد رابطه ازدواج می‌شوند علاوه بر اینکه از حق کودکی خود محروم می‌شوند و ناخواسته کودکی آنان قطع و وارد دنیای بزرگسالی می‌شوند، آمادگی پذیرش و ورود به آن شرایط را نخواهند داشت.
وی در ادامه بیان داشت: وقتی کودک بزرگ می‌شود و به بلوغ فکری می‌رسد با پدیده‌ای مواجه می‌شود که قابل قبول آنان نیست و در نتیجه هم طلاق‌های عاطفی و هم طلاق‌های قطعی زیاد می‌شود. در واقع ازواج محروم شدن کودکان را از حق کودکی و حق دست یافتن به خواسته‌ها و آرزوها را در پی دارد. این موضوع در خصوص پسران نیز صدق می کند یعنی پسران به دلیل اینکه مجبور به اشتغال و تأمین زندگی مشترک هستند از حق کسب مهارت و تخصص محروم می‌شوند. در نهایت جامعه با آسیب‌های اجتماعی فراوانی روبرو می‌شود.
برای کاهش کودک همسری چه مجازاتی در نظر گرفته‌اند!
همتی، با بیان اینکه در کشور ما سن ازدواج برای دختران 13 سال و برای پسران 15 سال در نظر گرفته شده است، تصریح کرد: ازدواج‌های زیر این سن منوط به اذن دادگاه و اجازه پدر در صورت رعایت مصلحت کودک در نظر گرفته شده است. در قانون حمایت از خانواده، حداقل سن ازدواج تعیین نشده اما برای سردفترانی که این ازدواج‌ها را خارج از شرایط قانونی ثبت یا مردانی که خلاف شرایط حداقل سن با دختران زیر سن قانونی ازدواج می‌کنند و همچنین برای اولیا و سرپرستان قانونی دختران و پسران مجازات‌هایی در نظر گرفته شده است اما واقعیت این است که مجازات‌ها نمیتوانند نقش عمده‌ای در این خصوص ایفا کنند.
مشکلات اقتصادی عاملی اصلی برای کودک همسری
این حقوق دان با تاکید بر اینکه کودک همسری در باور برخی از خانواده‌ها ریشه دارد، گفت: کودک همسری از مشکلات اقتصادی حاکم بر اقشار مختلف جامعه ناشی می‌شود. والدینی که نمی‌خواهند فرزندشان همانند آنها در فقر روزگار سپری کند پس از طفولیت به عقد فردی با اختلاف سنی بالا اما دارا در می‌آورند. باید گفت که فرهنگ سازی، آموزش و اجرای صحیح قوانین، سه ضلع پیشگیری از کودک همسری هستند. بنابراین نمی‌توان توقع داشت که مجازات‌ها کافی و ضمانت اجرایی کیفری به تنهایی کارآمد باشند. از این رو می‌توان در خصوص مباحث آموزشی، فرهنگی و آگاهی رسانی درباره تبعات این ازدواج‌ها بر روی کودک و جامعه کار کرد و از افزایش آسیب‌های اجتماعی جلوگیری کرد. قوانین نیز می‌توانند در فرهنگ سای نقش داشته باشند و از شدت این نوع ازدواج‌ها بکاهند.