حقایقی در مورد کلیسای وانک|چه کسی کلیسای وانک را ساخت؟

 ساخت‌وساز ارامنه اصفهان در منطقه جلفا باعث شکل‌گیری معماری جدید در این محله شد و در میان بناهای مختلف، کلیسای وانک برجسته‌ترین بنا به حساب می‌آید. امروزه این منطقه اصیل در شهر اصفهان را با نام «محله جلفای نو» می‌شناسند و گردشگران و مسافران از کلیسای وانک به‌عنوان یکی از برجسته‌ترین بناهای تاریخی این شهر بازدید می‌کنند.

کلیسا وانک؛ خاص و دیدنی

کلیسای وانک از بزرگ‌ترین جاذبه‌های تاریخی و مذهبی در محله جلفا و از جاهای دیدنی اصفهان است. کلیسای وانک را ارامنه مهاجر در دوره شاه عباس صفوی ساخته‌اند؛ البته شکل اولیه آن با بنای امروزی متفاوت بوده است. در ابتدا این کلیسا تنها کاربردی مذهبی برای مسیحیان داشت؛ اما امروزه بیشترین توجه به بعد تاریخی و جاذبه فرهنگی کلیسا جذب می‌شود.

کلیسای وانک بزرگ‌ترین و معروف‌ترین کلیسای ایران به شمار می‌رود و هم‌چنان کلیسای جامع ارامنه اصفهان است. این کلیسا با نام «آمناپرکیچ» نیز درجهان شناخته می‌شود و یکی از ۱۳ کلیسای باقی‌مانده در محله جلفای اصفهان از قرن ۱۷ میلادی است.

وانک در زبان ارمنی به‌معنای صومعه است. کلیسای وانک به مرور زمان علاوه بر این‌که جایگاه مذهبی‌اش را در میان مردم اصفهان، به‌خصوص ارامنه ساکن محله جلفا، حفظ می‌کرد، تبدیل به مکانی اداری و مرکز رویدادهای اجتماعی نیز شد. در طول سال‌های بعد نخستین چاپخانه با ماشین چاپ در ایران و خاورمیانه، در حیاط این کلیسا تاسیس شد.

از مهم‌ترین خصوصیات کلیسای وانک که نظر همه را جلب می‌کند، تاثیر برجسته آثار هنری در این کلیسا است. در گوشه و کنار کلیسای وانک آثار متعدد هنرمندان بزرگ به چشم می‌خورند. معماری ظریف و باشکوه، تندیس‌های زیبا، نقش و نگارهای رنگارنگ، تابلوها و نقاشی‌های تاریخی بر ارزش کلیسای وانک افزوده‌اند. در حیاط کلیسای وانک نیز، پیکر برخی از بزرگان ارمنی دفن شده است.

کلیسای وانک امروزه بخش‌های مختلفی دارد و برای بازدید از این بنای تاریخی باید زمان کافی اختصاص دهید. این کلیسا در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

سازنده کلیسا وانک اصفهان

ارمنیانی که به اجبار از سرزمین آبا و اجدادی خود به اصفهان کوچانده شده بودند از بازگشت به موطن اصلی خود سخن به میان آوردند؛ اما شاه عباس برای حفظ منافع خود و اجرای برنامه هایی که در سر داشت، به هیچ وجه راضی به بازگشت آنان نمی شد و حتی تعدادی از آنان را که به شهر جلفا بازگشته بودند را به اصفهان بازگرداند. این شاه ایران احتیاج به سیاستی مدبرانه داشت که از یک سو ارمنیان را راغب به ماندن در ایران کند و از سوی دیگر جلوی بروز اختلافات مذهبی را بگیرد؛ چرا که در اوایل سده هفدهم میلادی، ارمنیان اصفهان تنها مسیحیانی بودند که با مسلمانان ارتباط مستقیم داشتند و بروز اختلافات مذهبی در بین آنان اجتناب ناپذیر بود.

این دلایل بود که باعث شد شاه عباس با دادن امتیازاتی به ارمنیان از جمله اجازه ساخت کلیسا، آنان را در ایران نگاه دارد. آنها در جلفای اصفهان مستقر شدند و درصدد ایجاد تاسیسات اجتماعی و بناهای مذهبی خود برآمدند.

ارمنیان، که در جلفای نخجوان، کلیسا و دیری به نام سورپ آمِناپرگیچ وانک به معنای دیر ناجی مقدس همگان داشتند، در ۱۶۰۵میلادی با سرمایه‌های نقدی و خودیاری مردم در جلفای اصفهان نیز کلیسای کوچک و دیری به همین نام بنا نهادند که بعدها به کلیسای وانک معروف شد. ساخت ساختمان فعلی کلیسا از ۱۶۰۵ میلادی آغاز شد و تا سال ۱۶۵۵ میلادی به طول انجامید.

در ابتدا این کلیسا بسیار کوچک بود و همزمان با ساختن وانک، کلیسای کوچک دیگری نیز در بخش جنوب غربی این محله ساخته شد تا مسیحیان بتوانند در هر نقطه ای به عبادتگاه های خود دسترسی داشته باشند. پس از اتمام بنای کلیسای وانک، کتیبه‌ای با کاشی لاجوردی و به خط طلایی بر سردر ورودی غربی کلیسا نصب شد که حاوی تاریخ آغاز و اتمام بنای آن بود:

کلیسای وانک آمنا پرگیچ در سال ۱۶۵۵ میلادی در زمان پادشاهی شاه عباس دوم و جاثلیقی «فیلیپوس» و پیشوائی خلیفه «داوید» و به یاری مردم خیر جلفا شروع شد و در سال ۱۶۶۴ میلادی به پایان رسید. ثواب عباداتی که در این کلیسا انجام می‌شود نصیب آنهایی که در قید حیاتند و یا در گذشته‌اند شود.

اهمیت بالای این دیر از نظر سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی برای ارمنیان باعث شد تا با گذشت زمان، تغییراتی در معماری اولیه آن ایجاد شود. در همین راستا بخش هایی همچون چاپخانه، کتابخانه، مرکز اسناد، برج ساعت، موزه و بنای یادبود نژادکُشی ارمنیان به مرور به بنای اصلی اضافه شدند.

دیر آمناپرگیچ مقدس، طی مدت زمان کوتاهی تبدیل به یک مرکز دینی برای جامعه ارمنیان ایران و هندوستان شد و در حال حاضر محل اقامت خلیفه ارمنیان و مرکز خلیفه گری ارامنه اصفهان و جنوب ایران در آن واقع است.