نان گران شد / نان سنگک به 35 هزار تومان رسید !

در همین رابطه در گفتگویی با محمد جلال، مشاور وزیر اقتصاد و دارایی، درباره افزایش قیمت نان، تخلفات نانوایان، کمبود آرد در نانوایی‌ها و طرح دوم هوشمندسازی یارانه آرد و نان و … طرح سوال شد.

در حال حاضر تصویری در شبکه‌های اجتماعی در حال دست‌به‌دست شدن است که نشان می‌دهد برخی از نانوایی‌ها به علت نبود آرد، نانوایی را تعطیل کرده‌اند؛ شما کمبود آرد در نانوایی‌ها را تائید می‌کنید؟

فاز دوم هوشمندسازی یارانه آرد و نان که در اسفندماه سال گذشته در کل استان‌های کشور اجرا شد و طی سه_چهار ماه آینده به بلوغ خود می‌رسد، بر این منطق استوار است که نانواها در گذشته فارغ از اینکه چه عملکردی در فروش نان داشته‌اند، سقف سهمیه آرد یارانه‌ای ثابتی را دریافت می‌کردند.

با آغاز فاز دوم هوشمندسازی یارانه آرد و نان، دریافت آرد یارانه‌ای کاملا منوط به عملکرد نانوا در دوره قبلی است؛ بدان معنا که میزان فعالیت تولید و عرضه نان به مردم، مبنای میزان تحویل آرد یارانه‌ای برای نانوا را تعیین می‌کند.

ضمن اینکه عملکرد نانواها مبنای تخصیص آرد یارانه‌ای خواهد بود، با این حال تخصیص آرد یارانه‌ای بیشتر از عملکرد نانواها به آن‌ها اختصاص پیدا کرده است.

در این طرح، نانوایانی که به‌صورت واقعی از آرد یارانه‌ای برای تولید نان و توزیع آن به مردم استفاده کرده‌اند، نه‌تنها هیچ‌گونه تغییری در دسترسی‌ آن‌ها به آرد ایجاد نشده است، بلکه افزایشی هم در اختصاص آرد یارانه‌ای به آن‌ها صورت گرفته و در هر دوره نیز به صورت تدریجی افزایش پیدا خواهد کرد.

اما نانوایانی که به هر دلیلی ساعت کاری خود را کاهش داده یا اقدام به خروج آرد یارانه‌ای از شبکه می‌کردند و تمام آرد را تبدیل به نان نمی‌کردند و مابه‌ازای آن تراکنش‌های خرید نان ثبت نمی‌کردند، قطعا برای تامین آرد یارانه‌ای دچار مشکل خواهند شد.

در واقع اگر نانوایی اعلام کند به علت کمبود آرد تعطیل است، تخلف کرده است؟

نانوایی‌هایی که اقدام به نصب پلاکارد مبنی بر تعطیلی نانوایی به دلیل کمبود آرد کرده‌اند؛ هر چند که تعداد آن‌ها بسیار اندک است، اما این اقدام آن‌ها تخلف محسوب می‌شود؛ چرا که هیچ کمبودی در بخش آرد وجود ندارد.

آرد، نان و گندم در پایدارترین شرایط تامین قرار دارند، اما اینکه نانوایی‌ها بدون محدودیت بخواهند به آرد یارانه‌ای دسترسی پیدا کنند، امکان‌پذیر نخواهد بود. طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان بر این مبنا اجرایی شد تا نانوایی‌ها بر اساس عملکرد تولید و فروش نان بتوانند به آرد یارانه‌ای دسترسی پیدا کنند.

لازم به ذکر است، فعالیت درست نانواها در هر دوره، دسترسی آن‌ها را به آرد یارانه‌ای افزایش خواهد داد. امروزه نه‎‌تنها دسترسی نانواها به آرد یارانه‌ کاهش نیافته، بلکه افزایش نیز داشته است؛ البته دسترسی برخی از نانواها به آرد یارانه‌ای به دلیل عدم تولید نان، تعطیلی‌های غیرمجاز و عرضه آرد به خارج از شبکه و … کاهش یافته است.

شما عنوان کردید که از این پس دسترسی نانواها به آرد یارانه‌ای منوط به عملکرد در تولید و فروش آن به مردم خواهد شد، اما در حال حاضر برخی از نانوایی‌ها اقدام به فروش سایر کالاها مانند زعفران می‌کنند و معادل آن را در دستگاه‌های کارت‌خوان به عنوان نان ثبت یا اینکه در وزن چانه کم‌فروشی می‌کنند. سازوکار رصد این دست تخلفات چگونه خواهد بود؟

در فاز دوم طرح هوشمندسازی یارانه آرد و نان، مردم در راستای تجربه‌ای که از خرید نان خواهند داشت، درباره عملکرد نانوایان اظهارنظر و مشارکت خواهند کرد. در واقع یکسری داده‌ها در هنگام لحظه ثبت تراکنش در سامانه به وجود خواهد آمد؛ این داده‌ها بر اساس زمان شروع و پایان تراکنش‌ها، فاصله تراکنش‌ها، تنوع کارت‌های بانکی و … خواهد بود. بدین ترتیب سامانه روی این موارد تحلیل‌هایی انجام خواهد داد تا مطمئن شود نانواها به صورت واقعی اقدام به عرضه نان به مردم می‌کنند یا اینکه در حال انجام تراکنش‌های غیرواقعی هستند.

همچنین برای رصد عملکرد نانوایی‌ها، نیازمند دسترسی به سطح دیگری از داده‌ها برای نظارت بر عملکرد نانوایی‌ها برای تشخیص کیفیت نان بودیم؛ از این رو برای این کار یک اپیکیشن طراحی شده است که تا چند هفته دیگر به‌صورت رسمی رونمایی خواهد شد.

مردم با ثبت‌نام در این اپیکیشن باید شماره کارت خود را ثبت کنند تا بر اساس آن بتوانند سوابق تمام خریدهایی که از هر نانوایی انجام داده‌اند را مشاهده کنند. پیش از این، برخی از نانواها از اینکه کارت‌خوان را نزد مشتری قرار دهند، امتناع می‌کردند تا از این طریق بتوانند تعداد غیرواقعی خرید نان را ثبت کنند.

در این اپلیکیشن به ازای خرید نان مجموعه‌ای از سوالات از رفتار نانواها سوال می‌شود؛ برای مثال از مردم سوال می‌شود که آیا نان کسر وزن چانه داشت؟ آیا کم‌فروشی اتفاق افتاده است یا اینکه نان کیفیت پایینی داشت؟ فروشی اجباری و یا تحمیلی رخ داده است؟ آیا به جای فروش کالا نانوا اقدام به ثبت نان کرد؟

در حال حاضر روزانه تراکنش ۱۱ میلیون خرید نان در سامانه ثبت می‌شود؛ بازخوردی که مردم در قبال تجربه خرید خود نشان می‌دهند کاملا به صورت سیستمی، مبتنی بر تحلیل داده و با استفاده از هوش مصنوعی است که بر این اساس، می‌توان میزان رضایت و یا عدم رضایت‌مندی مردم را تحلیل و بررسی کرد.

بر اساس این طرح، نانوایی‌هایی که عملکرد درست‌کارانه و صادقانه دارند با اعلام رضایت مردم، دسترسی آن‌ها به آرد یارانه‌ای مدام رشد پیدا خواهد کرد و نانوایی‌هایی که تقلب و تخلف می‌کنند همواره دسترسی آن‌ها به فرصت‌های اقتصادی کاهش پیدا خواهد کرد و این کار کاملا به صورت سیستمی و بدون دخالت سلایق انسانی رقم می‌خورد.

در حال حاضر یکی از انتقادهایی که نانواها دارند این است که تولید نان برای آن‌ها به‌صرفه نیست که همین موضوع منجر به خروج آرد یارانه‌ای به خارج از شبکه شده است؛ در پی همین موضوع پدیده‌ای جدیدی شکل گرفته مبنی عرضه نان در سایت‌های فروش آنلاین که بعضا شاهد این هستیم که قیمت نان در این اپیکیشن‌ها به چند برابر نیز می‌رسد؛ آیا نظارتی بر این اتفاق صورت گرفته است؟

سهم نان فانتزی در تامین نان کشور حدود دو درصد است که با آرد قیمت تمام شده تولید می‌شوند. حدود ۰.۶ درصد نانوایی‌های سنتی کشور (سنگک-لواش-بربری و تافتون) جزو نانوایی هایی هستند که با قیمت تمام شده آرد اقدام به تولید نان و فروش آن به صورت آزاد می‌کنند که از ۹۰۰۰ نانوایی در تهران حدود ۱۸۰ نانوایی آزاد پز هستند.

در واقع سهم نانوایی‌هایی آزاد پز بسیار کم است که بسیاری از آن‌ها در بستر آنلاین نان را به فروش می‌رسانند.

نانوایی‌هایی که آرد دولتی دریافت می‌کنند و تولید خود را در بستر آنلاین به فروش می‌رسانند، از لحاظ فنی ما امکان رصد آن‌ها را فراهم کرده‌ایم. لازم به ذکر است سکوهای اینترنتی هم باید وارد این فضا شوند در غیر این صورت زیرساخت‌های نظارتی استان‌ها با اینها برخورد می‌کنند. ضمن اینکه سهم سکوهای اینترنتی از کل نانوایی‌های کشور حداکثر یک درصد است.

برای اقتصادی‌سازی تولید نان چه اقداماتی صورت گرفته است؟ آیا بحث افزایش قیمت نان مدنظر دولت است؟

در بحث اقتصاد نانوایان، الگوهایی مدنظر دولت است، اما پافشاری دولت بر این است که الگوهای قیمتی جزو اولویت‌ها برای اصلاح اقتصاد نانوایان نباشد. زمانی که قیمت نان افزایش پیدا کند شاهد این خواهیم بودکه افزایش هزینه‌ها به مردم تحمیل خواهد شد که این امر اثرات تورمی در پی خواهد داشت.

همچنان به مانند سال گذشته نه آزادسازی قیمت نان در دستور کار است و نه محدودسازی و سهمیه‌بندی نان؛ در واقع الگوهای غیرقیمتی بیشتر مورد تاکید دولت است.

به عنوان مثال، امکان عرضه قانونی اقلام کالاهای منتخب در نانوایی‌ها یکی از ایده‌هایی است که می‌تواند به اقتصاد نانوا بدون افزایش قیمت نان کمک کند. در راستای این موضوع، به صورت کامل شفاف برخی از کالاهای منتخب در هر استان که کمترین تداخل صنفی را دارد در کارتخوان های هوشمند تعریف می شود و فروش آن در نانوایی صورت خواهد گرفت.

ما به اصلاح اقتصاد نانواها تاکید و توجه داریم، اما اینکه گفته می‌شود تولید نان با زیان همراه است و صرفه اقتصادی ندارد به همین دلیل باید قیمت نان چند برابر شود قابل قبول نیست.