برخی کارشناسان دادگستری به کارمندان بانک‌ها تبدیل شده‌اند

عضو شورای عالی قوه قضاییه وظایف نهادهای بین‌المللی و دیوان کیفری بین المللی را یادآور شد و گفت: در این روزها که مصداقی بارزتر از نقض حقوق بشر در غزه نمی‌شود پیدا کرد، شورای امنیت و دادستان دیوان کیفری بین المللی کجا هستند.

خداییان ضمن بزرگداشت روز کارشناس گفت: کارشناسان، نخبگان و قشر فرهیخته‌ای هستند که همیشه محل رجوع مردم، مسئولان و کارگزاران بوده‌اند.

وی با بیان اینکه عمر کارشناسی به تاریخ بشریت باز می‌گردد و در هر زمانی کارگزاران به صاحبنظران مراجعه می‌کنند، ادامه داد: در شرع مقدس اسلام نیز اهل ذکر یعنی کسانی که تخصص و تبحر دارند و باید به آن‌ها مراجعه شود. در وصیت نامه سیاسی الهی حضرت امام خمینی (ره) آمده است که ایشان فرمودند اگر چنانچه مطلبی یا سخنی به من نسبت داده شد قابل پذیرش نیست مگر اینکه خط، امضا و سخنان من با تایید کارشناس باشد که نشان دهنده اهمیت کار کارشناسان است.

جایگاه کارشناس در علم حقوق و پیشنیه تاریخی آن

وی به جایگاه کارشناس در علم حقوق و پیشنیه تاریخی آن اشاره کرد و با طرح این سوال که آیا ارجاع امر به کارشناس اختیاری است یا اجباری؟ خاطرنشان کرد: شکی نیست در قانون، ارجاع پرونده به کارشناس امری اختیاری است اما در عمل مشاهده می‌کنیم که ارجاع به کارشناس بالاتر از یک امر اختیاری است زیرا قاضی برای اینکه بتواند حکم صادر کند باید جوانب امر را بسنجد و موضوع را بشناسد و بعد با احکام قانونی تطبیق دهد.

وی ادامه داد: امروزه با پیشرفت‌هایی که در علم و فناوری صورت گرفته، زندگی انسان‌ها متحول و ارتکاب جرایم و حتی اختلافات، پیچیده شده است. به نحوی که قاضی برای شناخت موضوع حتما نیاز به نظر کارشناس دارد و بدون نظر کارشناس نمی‌تواند حکم صادر کند.

جایگاه کارشناس در امور کیفری

رئیس سازمان بازرسی کل کشور درباره جایگاه کارشناس در امور کیفری تصریح کرد: قاضی در امور کیفری در صورتی می‌تواند حکمی صادر کند که در عمل جرمی کشف شود و در بسیاری از موارد بدون نظر کارشناس نمی‌توان جرمی را کشف کرد.

خداییان با اشاره به نقش کارشناس در کشف جرائم جدید تصریح کرد: امروزه در جامعه جرایمی مانند کلاهبرداری، سرقت و جعل رایانه‌ای وجود دارد که با پیشرفت علم به وجود آمده‌اند و قاضی در چنین شرایطی در کشف و انتساب جرم نیاز به نظریه کارشناس است.

وی با بیان اینکه در مسئولیت کیفری هم نیاز به نظریه کارشناسی است، خاطرنشان کرد: کسی که مرتکب جرم می شود علاوه بر عنصر قانونی و مادی جرم، عنصر قوانین هم لازم است و اینجا است که متخصص به کمک قاضی می‌آید.

رئیس سازمان بازرسی کل کشور افزود: در بحث شناخت شخصیتی مجرم امروزه اگر قاضی مجازاتی را تعیین می‌کند هدف اصلاح مجرم است و برای شناخت مجرم و تعیین مجازات متناسب نیاز به نظر کارشناس روانشناس و روانپزشک وجود دارد و در تمام این موارد این کارشناس است که به کمک قاضی می آید.

وی با طرح این سوال که آیا نظر کارشناس به عنوان ادله اثبات جرم محسوب می شود یا خیر!؟ افزود: وقتی به قانون مجازات اسلامی مراجعه می کنیم در ماده ۱۶۰ می بینیم نظر کارشناس به عنوان ادله نیست و موارد دیگری بیان شده است اما در کنار آن ها علم قاضی را داریم که از جمله ادله اثبات جرم است. ولی در تعریف از علم قاضی آمده است که «دلیل حاصل از مستندات بین در امری که نزد او است» که قاضی یقین حاصل کند که اولین مستند نظر کارشناس است. در قانون مجازات در بحث تعارض ادله، اگر بین ادله تعارض پیش بیاید قاضی باید بر اساس علم خود عمل کند که اینجا هم کارشناس نقش اصلی را بازی می کند.

امانتداری مهمترین شرایط کارشناس

خداییان به شرایط کارشناس اشاره کرد و گفت: کارشناس که چنین تاثیر زیادی دارد، باید از شرایطی برخوردار باشد که برخی در قانون پیش بینی شده است اما آنچه مهم است امانتداری کارشناس است که در سوگندی که کارشناسان در بدو کار یاد می کنند، قید شده که رازدار و امانت دار باشند. در کار کارشناسی حتی اگر واقعیتی را کتمان کرده و بیان نشود، تخلف و جرم شناخته و به عنوان جعل در قانون پیش‌بینی شده است.

وی با اشاره به مشکلات کارشناسی گفت: اکنون در جامعه در زمینه کارشناسی مشکلاتی داریم که باید رفع شوند و در این رابطه هم دستگاه قضایی و هم کارشناسان و هم کانون می توانند نقش داشته باشند.

خداییان با بیان اینکه متاسفانه بین کارشناسان عدالت در ارجاع کارشناسی رعایت نمی‌شود، تصریح کرد: به جز کارشناسی‌هایی که قاضی ارجاع می‌دهد ما در جامعه، کارشناسی‌هایی داریم که از طرف دستگاه‌ها به خصوص بانک‌ها ارجاع می‌شوند، کانون باید این موضوع را رصد کند که چرا برخی کارشناسان به کارمند برخی بانک‌ها تبدیل شده اند و بانک‌ها کار کارشناسی را فقط به آن‌ها ارجاع می‌دهند.

ضرورت عدالت در ارجاع

وی با اشاره به اینکه باید عدالتی در این موضوع ایجاد شود و کانون کارشناسان این موضوع را رسیدگی کند، اظهار داشت: اگر کانون کارشناسان تعاملی با سازمان بازرسی داشته باشند می توانیم در چنین مواردی ورود و موضوع را بررسی کنیم.

عضو شورای عالی قوه قضاییه خاطرنشان کرد: در مواردی که یک هیات کارشناسی انتخاب می شود لازم است همه اعضا از محل و موضوع بازدید کرده و بررسی کنند. گاهی دیده می شود برخی اعضای هیات، به جای سایرین امضا می کنند که این اقدام به حیثیت کارشناسان لطمه می‌زند همچنین ارجاع باید با صلاحیت علمی کارشناس متناسب باشد و اگر کارشناس ملاحظه کرد صلاحیت لازم را ندارد، باید کار را نپذیرد.

اختلاف بین نظر کارشناسان به حیثیت جامعه کارشناسان ضربه می زند

وی درباره اختلاف بین نظر کارشناسان هم خاطرنشان کرد: شکی نیست میان کارشناس هم مانند بقیه بخش‌ها اختلاف نظر وجود دارد؛ اما گاهی اوقات این اختلاف نظر به خصوص در مسائلی که چندان تخصصی نیست، فاحش است. مانند ارزیابی یک ملک که اختلاف نظر فاحش در آن قابل اغماض نیست و به حیثیت جامعه کارشناسان ضربه می زند و کانون باید به این موضوع رسیدگی کند

رئیس سازمان بازرسی کل کشور با اشاره به تکالیف قانونی مسئولان کانون کارشناسان دادگستری گفت: اولین تکلیف مسئولان کانون، دقت در جذب کارشناس است. تصور است هر فرد که لیسانس و فوق لیسانس داشته باشد باید کارشناس باشد ولی در عمل ممکن است این افراد توان کارشناسی نداشته باشند، بنابراین باید در جذب دقت شود.

وی ادامه داد: نکته دوم اینکه آموزش را جدی بگیرید و علم خود را به روز کنید؛ بنابراین باید دوره‌های آموزشی مرتب برگزار شود وگرنه ممکن است از پیشرفت‌هایی که وجود دارد عقب بمانیم.

خداییان با تاکید بر اینکه کارشناسی باید صریح، روشن، قاطع و مستدل باشد، گفت: این موضوع نیاز به کار و آموزش دارد و باید کانون به آن توجه کند.

رئیس سازمان بازرسی کل کشور با تاکید بر نظارت مستمر کانون بر عملکرد کارشناسان گفت: اگر یک نفر مرتکب جرم شود به حیثیت تک تک کارشناسان لطمه می خورد. بنابراین کانون به احترام همه اعضا تکلیف دارد اگر کسی مرتکب جرم شد با آن برخورد قاطع کرده و از جمع کارشناسان خارج شود.

رئیس سازمان بازرسی کل کشور با تاکید بر تعامل کانون کارشناسان با قوه قضاییه گفت: دستگاه قضایی و کانون باید به طور هماهنگ، امور را پیگیری کنند زیرا برخی مقررات نیاز به اصلاح دارند که باید با کمک دستگاه قضایی اصلاح شوند.

وی با اشاره به اینکه در سازمان بازرسی کل کشور در بسیاری امور نیاز به کارشناس دارد، خاطرنشان کرد: حیطه نظارت سازمان بازرسی، کل کشور و همه امور است و حتما نیاز به کارشناس داریم؛ بنابراین می‌توان با انعقاد تفاهم نامه و هماهنگی و تعامل، از این قشر صاحبنظر و فرهیخته برای پیشگیری از سوءجریان‌ها استفاده کرد.