کاهش تورم در ایران / رئیس بانک مرکزی حجت تمام کرد
گزارش‌های اولیه از آمارهای پولی در بهمن‌ماه توسط ما مورد بررسی قرار گرفته است که در این گزارش به تحلیل آن پرداختیم.
رشد نقطه به نقطه نقدینگی بهمن ماه معادل با ۲۷.۵درصد مواجه شده و رشد نقدینگی ماهانه این متغیر نیز به ۳درصد میل کرده است.
بررسی آمارها نشان می‌دهد این اعداد و ارقام حاوی چند پیام است: رشد نقطه به نقطه نقدینگی با رقم هدف بانک مرکزی یعنی ۲۵درصد فاصله پیدا کرده است؛ اما درصورتی‌که رشد ماهانه نقدینگی در اسفندماه کمتر یا برابر ۱.۸درصد باشد، هدف رشد نقدینگی بانک مرکزی در سال۱۴۰۲ محقق خواهد شد. به نظر می‌رسد رشد بالای نقدینگی در بهمن ماه به‌خاطر اثر پایان سال است؛ هرچند برخی معتقدند انتشار گواهی سپرده ۳۰درصدی نیز در این افزایش رشد نقدینگی موثر بوده است. در کنار این آمار، نرخ رشد نقطه به نقطه پایه پولی نیز ۲۹.۶درصد اعلام شد که کف ۲۰ماهه این متغیر را ثبت کرد که نشان از همگرایی رشد نقدینگی و پایه پولی دارد.
آمارهای پایه پولی و رشد نقدینگی بهمن‌ماه امسال به شکل غیررسمی اعلام شد. طبق اعلام بانک مرکزی نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی در بهمن‌ماه امسال ۲۹.۶درصد و نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی نیز ۲۷.۵درصد بوده است. این آمارها حکایت از آن دارد که نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی با کاهشی ۲.۱واحد درصدی نسبت به ماه قبل مواجه شده و به کف ۲۰ماهه خود رسیده است. اما نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی با افزایشی ۲.۳واحد درصدی روبه‌رو شده است.
هدف‌گذاری رشد نقدینگی بانک مرکزی تا پایان سال برابر با ۲۵درصد بوده است. اکنون باید دید رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در اسفندماه چگونه خواهد بود و آیا بانک مرکزی به هدف‌گذاری خود خواهد رسید یا خیر؟ نکته حائز اهمیت در رابطه با آمارهای این ماه این است که آمار رشد پایه پولی در این ماه به صورت یک خبر در خروجی رسانه مرجع بانک مرکزی قرار گرفت و به‌سرعت حذف شد. آمار رشد نقدینگی نیز به صورت شفاهی در یک نشست توسط محمد اخباری، مدیر اداره بررسی‌ها و سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی، اعلام شد.
اعلام شفاهی و ناقص آمارها بدون انتشار گزارش‌های آماری تفصیلی توسط بانک مرکزی یک رویه غیر‌حرفه‌ای است که ماه‌هاست ادامه یافته است. رویه آماردهی در اقتصاد ایران تبدیل به یک بازی نامتعارف شده و کارشناسان برای تحلیل آمارها باید در جست‌و‌جوی این آمارها در شبکه‌های اجتماعی، خبرگزاری‌ها یا نقل قول مسوولان باشند.
پایه پولی در کف ۲۰ ماهه
بررسی آمارهای انتشاری بانک مرکزی نشان می‌دهد نرخ رشد پایه پولی و نرخ رشد نقدینگی به سوی یکدیگر همگرا شده‌اند. شکاف مابین نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی و نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی در شهریور‌ماه امسال به ۱۵.۱واحد درصد رسیده بود اما اکنون این شکاف تنها برابر با ۲.۱واحد درصد است. آمارها همچنین نشان می‌دهند نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی در کف ۲۰ماهه خود قرار گرفته است. پایین‌ترین نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی پیش از این در تیر‌ماه ۱۴۰۱ رقم خورد و برابر با ۲۶.۲درصد بوده است.
بانک مرکزی در سال ۱۴۰۱ هدف رشد نقدینگی خود را ۳۰ درصد اعلام کرده بود، اما رشد نقدینگی در سال ۱۴۰۱ رقم ۳۱.۱درصد را ثبت کرد که با هدف مدنظر بانک مرکزی تفاوت داشت. امسال نیز بانک مرکزی هدف‌گذاری خود را ۲۵درصد اعلام کرد و در راستای رسیدن به این هدف قدم برداشت. سایت ما پیش از این نشان داده بود که هدف رشد ۲۵درصدی بانک مرکزی تنها در صورتی محقق می‌شود که رشد این متغیر در فصل زمستان از ۵.۶درصد فراتر نرود؛ به عبارت دیگر رشد نقدینگی ماهانه در سه ماه پایانی سال باید کمتر از ۱.۸درصد باشد. طبق آمارها رشد ماهانه نقدینگی در دی‌ماه ۰.۸درصد بوده است که از ۱.۸درصد کمتر است. اما رشد ماهانه این متغیر در بهمن‌ماه برابر با ۳درصد بوده است که ۱.۲واحد درصد بیشتر از حداکثر نرخ رشد ماهانه امکان‌پذیر برای تحقق هدف بانک مرکزی است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد در صورتی که رشد ماهانه نقدینگی اسفندماه رقمی بیش از ۱.۸درصد را ثبت کند بانک مرکزی به هدف خود نخواهد رسید، اما در صورت کاهش رشد نقدینگی در اسفندماه به رقمی کمتر از ۱.۸درصد، رسیدن به این هدف دست‌یافتنی خواهد بود.
کارنامه قابل‌قبول آمارهای پولی
بانک مرکزی علاوه بر هدف‌گذاری پولی که به صورت رسمی اعلام کرد هدف‌گذاری تورمی نیز داشته است. رئیس بانک مرکزی در دیدار با رئیس صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد که سیاست‌های پولی و مالی ایران، تورم ایران را در سال جاری به کانال ۳۰درصد کاهش خواهد داد. تورم نقطه‌به‌نقطه در بهمن‌ماه امسال به ۳۵.۸درصد رسیده است. بررسی‌های آماری نشان می‌دهد نرخ تورم نیز به صورت کلی روندی کاهشی را همچون نرخ رشد نقدینگی در سال جاری طی کرده است. نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی در اسفندماه ۱۴۰۱ برابر با ۳۱.۱درصد بود اما این متغیر در بهمن‌ماه امسال به ۲۷.۵درصد رسید که حکایت از کاهش ۳.۶واحد درصدی این متغیر دارد. نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه اسفندماه ۱۴۰۱ برابر با ۵۴درصد بوده است که در بهمن‌ماه امسال به ۳۵.۸درصد رسید. به این ترتیب نرخ تورم نیز با کاهش ۱۸.۲واحد درصدی از آغاز امسال مواجه بوده است. می‌توان گفت شدت کاهش تورم از شدت کاهش نرخ رشد نقدینگی بیشتر بوده است و این موضوع را می‌توان به اثر ثبات نسبی ارز در ۹ ماه اول امسال نسبت داد.
همگرایی پایه پولی و نقدینگی
نگاهی به آمارهای انتشاری بانک مرکزی نشان می‌دهد نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی و نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه پایه پولی در حال نزدیک شدن به هم هستند. این آمارها تایید‌کننده این فرضیه هستند که نرخ رشد نقطه‌به‌نقطه نقدینگی و پایه پولی در بلندمدت همگرایی بیشتری با یکدیگر دارند. این در حالی است که روند رشد پایه پولی و رشد نقدینگی در اوایل امسال به گونه‌ای دیگر بود و حتی گاهی جهت حرکتی برخلاف یکدیگر داشت.
بررسی عملکرد کلی بانک مرکزی به صورت کلی تا به اینجای سال نشان می‌دهد این نهاد با اجرای سیاست کنترل ترازنامه‌ای به صورت نسبی عملکردی خوب از خود به جا گذاشته است. با‌این‌حال اجرای کنترل ترازنامه‌ای بدون کنترل کسری بودجه دولتی و نهادهای موسوم به فرابودجه و همچنین تغییر عمده سیاست‌های ارزی همچون اعطای ارزهای مسافرتی نمی‌تواند به طور کلی معضل تورم کشور را حل کند. نکته قابل‌توجهی که وجود دارد، این است که باید ناترازی بودجه‌ای و ناترازی بانکی حل شود، در غیر این‌صورت نمی‌توان امیدوار بود که متغیرهای پولی به شکل قابل‌توجهی کاهش یابند.