مصائب دریافت «وام ازدواج» بعد از ۱۵ سال
وام ازدواج گرچه در سال های ابتدایی عمر خود یکی از «وام های محبوب» نظام بانکی بود اما طی سال های اخیر از یک سو صف دریافت آن طویل شده است و از سوی دیگر مبلغ آن با توجه به تورم بالا در کشور، چندان گره گشای زندگی جوانان در آغاز راه نیست.
وام ازدواج در ایران به ۱۵ سالگی خود رسید، اما جوانان هنوز با صف‌های طولانی برای دریافت آن مواجه هستند، موضوعی که می تواند ناشی از محدودیت‌های بودجه و تعداد بالای متقاضیان باشد.
آغاز یک پروژه وام دهی به جوانان
از سال ۱۳۸۸ پرداخت وام ازدواج به منظور کمک به جوانان در تأمین نیاز‌های اولیه برای آغاز زندگی مشترک به نظام بانکی کشور اضافه شد و به یکی از وام‌های محبوب تبدیل گردید. این وام به زوجین به صورت تسهیلات قرض‌الحسنه و با کارمزد تقریباً چهار درصد ارائه می‌شود.
دریافت نوبت
وام ازدواج باید بر اساس نرخ تورم و افزایش قیمت ارز تعیین می شد با این حال، نگاهی دقیق‌تر به این موضوع نشان می‌دهد که مبلغ وام ازدواج برای زوجین در سال‌های مختلف تغییر همپای تورم نداشته است. از سال ۱۳۸۸ تا سال ۱۳۹۴ و حتی تا سه ماه ابتدایی سال ۱۳۹۵ با وجود نوساناتی که در اقتصاد ایران رخ داده و حتی تورم تا ۴۵ درصد نیز رفته بود، تغییری نداشت و تا سه میلیون تومان باقی ماند.
اما سال ۱۳۹۵ دولت بعد از سالها تصمیم به افزایش این وام گرفت و آن را به ۱۰ میلیون تومان تغییر داد.
به این ترتیب، شیب صعودی آن از سال ۹۵ بیشتر شد و این مبلغ در سال ۱۳۹۶ ثابت ماند و در سال ۱۳۹۷ به ۱۵ میلیون تومان افزایش یافت.
در سال ۱۳۹۸، وام ازدواج به ۳۰ میلیون تومان افزایش یافت یعنی دو برابر شد و در سال ۱۳۹۹ به ۵۰ میلیون تومان رسید. اما در سال ۱۴۰۰، با تصویب قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، مبلغ وام‌های اعطایی به طور قابل توجهی افزایش یافت.
به عبارت دیگر، طبق تبصره ۱۳ لایحه بودجه ۱۴۰۳، ۳۰۰ همت برای تسهیلات ازدواج، فرزندآوری، خرید یا ساخت مسکن پیش‌بینی شد که در این میان وام ازدواج در سال جاری برای دختران زیر ۲۳ سال و پسران زیر ۲۵ سال معادل ۳۵۰ میلیون تومان و برای سایر زوجین واجد شرایط نیز ۳۰۰ میلیون تومان پرداخت می‌شود.
صف های طولانی برای یک وام
نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که با وجود افزایش مبلغ وام ازدواج در سال‌های اخیر، تحقیقات نشان می‌دهد که جوانان با صف‌های طولانی برای دریافت این وام روبرو هستند، موضوعی که به نوعی شبیه عبور از هفت خان رستم به نظر می‌رسد.
این مسئله ای است که مسئولان بانک مرکزی و دیگر نهاد‌ها بار‌ها به آن اشاره کرده‌اند و دلیل آن را میزان بودجه تخصیص‌یافته برای این موضوع و تعداد زیاد متقاضیان و البته بی توجهی بانک ها در پرداخت تسهیلات عنوان کرده‌اند.
طبق اعلام بانک مرکزی، تا ۲۹ مردادماه امسال، ۶۴.۳ هزار میلیارد تومان تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج به ۱۹۵ هزار متقاضی پرداخت شده است اما صف طویل وام ازدواج کوتاه تر نشده است.
بنا بر آمار اعلام شده تا اوایل مردادماه امسال ۲۷۰ هزار نفر در صف دریافت وام ازدواج بودند، رقمی که کارشناسان معتقدند در حالت منطقی باید ۷۰ هزار نفر باشد.
در واقع با وجود رشد ۶۵ درصدی مبلغ وام ازدواج اما صف دریافت وام درحال بلندتر شدن است. آنگونه که ایسنا در گزارشی تاکید کرده است، برای رفع این چالش و کاهش پشت‌نوبتی‌های وام ازدواج تا خردادماه بیش از سه بار از سوی وزارت ورزش و جوانان به نهادهای مختلف و مرتبط نامه رسمی در خصوص پیگیری موضوع ارسال و دو مرتبه نیز از طریق شخص وزیر ورزش و جوانان موضوع پیگیری شد اما گویی مسئله به سرانجام نرسیده چراکه پس از گذشت حدود دو ماه به رقم ۱۷۴ هزار نفر ۱۰۰ هزار نفر دیگر پشت نوبتی افزوده شد به عبارتی این رقم در اول مردادماه به ۲۷۰ هزار نفر افزایش یافت؛ رقمی که به گفته سینا کلهر- معاون امور جوانان وزارت ورزش و جوانان به صورت منطقی باید ۷۰ هزار نفر باشد.
سینا کلهر تاکید می کند؛« شعب بانک‌ها مراجعه‌کنندگان را سنگ‌قلاب و اذیت می‌کنند. ما پیگیری‌های خود را انجام داده و به نهادهای نظارتی، چه در دولت، چه در مجلس و همچنین دیوان محاسبات و سازمان بازرسی، نامه ارسال کردیم. همچنین از دولت و معاون اول رئیس‌جمهوری موضوع را پیگیری کردیم اما برای برخی بانک‌ها انگار وام ازدواج در اولویت نیست.»
از سوی دیگر زمان دریافت وام ازدواج نیز طولانی تر شده است؛ آنچنان که بنا به گفته مسئولان وزارت ورزش و جوانان مدت زمان پرداخت وام حداکثر یک ماهه بوده و اکنون تا سه ماه افزایش یافته است.
ریشه اصلی مشکل پرداخت وام ازدواج
واکاوی علت های ناموفق بودن بانک ها در پرداخت وام ازدواج حکایت از آن دارد که نه‌تنها دولت‌ها، سیاست‌های حمایتی خود را به بانک‌ها واگذار کرده‌اند، بلکه عملکرد درستی در تامین منابع مورد نیاز برای این سیاست‌ها نداشته‌اند.
به گفته مدیرکل عملیات پولی و اعتباری بانک مرکزی، کمبود منابع و شکاف میان منابع قرض‌الحسنه و تسهیلات، دلیل اصلی افزایش چشمگیر صف وام ازدواج بوده است. چراکه مجلس مبلغ وام ازدواج در سال ۱۴۰۳ را ۶۰ تا ۷۰ درصد افزایش داده اما منابع قرض‌الحسنه بانک‌ها تنها ۳۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
در سال گذشته نیز هشدارهای بسیاری درباره عواقب این تصمیم داده شد. مرکز پژوهش‌های مجلس در یکی از گزارش‌های خود، تاکید کرده بود مبلغ این وام‌ها در سال ۱۴۰۳ باید بین ۱۰ تا ۴۰ درصد بیشتر از سال جاری باشد. با این حال، رقم تصویب‌شده برای وام ازدواج اختلاف زیادی با این بازه داشت.
با وجود این، دولت و مجلس به این هشدارها توجهی نکردند تا مشکلات پرداخت وام ازدواج روزبه‌روز بیشتر شود.
حال باید منتظر ماند و دید جزئیات برنامه‌ای که بانک مرکزی برای حل این مشکل ارائه خواهد کرد و برنامه ریزی دولت جدید برای حل مشکلات زندگی مردم تا چه اندازه قرار است صف های بلند دریافت وام ازدواج را کوتاه تر کند.