رمزگشایی از گوهری که زائران پیاده‌روی اربعین به آن می‌رسند
یکی از لوازم دوست داشتن این است که وقتی انسان کسی را که دوست دارد می‌خواهد او را ببیند و در کنار او باشد. لذا یک فرهنگی رقم می‌خورد به نام فرهنگ زیارت.
زیارت و رفتن به سمت محبوب، تنها به معنای رفتن و یک دست کشیدن بر ضریح و برگشتن نیست؛ بلکه مقدمه‌ای برای تجدید عهد و پیمان با آن محبوب است. محبوبیت فردی به دلیل آرمان‌ها و ویژگی‌هایی است که او داراست. به عنوان مثال، برخی افراد محبوبشان کسانی هستند که ویژگی‌های ظاهری خاصی دارند. اما محبوبیت امام حسین (ع)، به دلیل ویژگی‌های عمیق‌تری است که در آن حضرت وجود دارد و این ویژگی‌ها است که به ایشان جذابیت و محبوبیت ویژه‌ای می‌بخشد.
حجت‌الاسلام حمیدرضا صدر، استاد و پژوهشگر دینی، به بررسی ارتباط میان دوست داشتن امام حسین (ع) و زیارت آن حضرت، به ویژه در زیارت اربعین، پرداخته است.
پیاده‌روی اربعین؛ تلاقی زیارت و محبت
پیاده‌روی اربعین یکی از رویدادهایی است که هر زائری را با محبتی نسبت به امام حسین (ع) گره می‌زند که گویا در زیارت‌های دیگر چنین محبتی به این نحو وجود نداشته. چه رمزی در زیارت به طور عام و زیارت اربعین به طور خاص وجود دارد که زائر را این گونه به محبت امام معصوم ملحق می‌کند؟
مسئله زیارت به ویژه در ایام کنونی که میلیون‌ها زائر به سمت امام حسین (ع) مشرف می‌شوند، از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است: عرفی، عقلی و شرعی. زیارت به طور خاص نسبت به اولیا و صالحین اهمیت دارد و رابطه‌ای دو سویه با محبت و دوستی دارد. به این معنی که وقتی فردی کسی را دوست دارد، به زیارت او می‌رود و دیدار از محبوب، نمایانگر اظهار دوستی است.
در لغت، حب و محبت به معنی میل شدید به چیزی تعریف شده است. وقتی فردی در دل خود علاقه‌مند است، این احساس را حب می‌نامند. در اینجا، یک طرف محبوب است و طرف دیگر محب.
دوست داشتن، به ویژه نسبت به شخصیت‌هایی چون امام حسین (ع)، حضرت فاطمه زهرا (س)، پیامبر مکرم اسلام یا خویشان و نزدیکان، هزینه‌ها و لوازم خاص خود را دارد. اگر این لوازم و اقدامات وجود نداشته باشد، نشان‌دهنده این است که محبت واقعی وجود ندارد و ممکن است این احساس تنها هیجان احساسی و زودگذر باشد.
این محبت چه اثری در روح و رشد معنوی انسان دارد؟
در روایات تأکید شده است که محبت نسبت به اهل بیت علیهم السلام، قدم اول در پیروی از آنان است. به عبارت دیگر، پیروی از اهل بیت نتیجه محبت به آنان است. قرآن نیز می‌فرماید که اگر خدا و رسولش را دوست دارید، باید از ایشان پیروی کنید.
جایگاه زیارت و دیدار در محبت آل الله (ع)
جایگاه زیارت و دیدار در این دوست داشتن و محبت داشتن نسبت به اهل بیت علیهم السلام کجاست؟
یکی از لوازم دوست داشتن این است که وقتی انسان کسی را که دوست دارد می‌خواهد او را ببیند و در کنار او باشد. لذا یک فرهنگی رقم می‌خورد به نام فرهنگ زیارت.
وقتی که به سراغ کتب لغت عمیق و دقیق عربی می‌رویم که لغات قرآنی را بررسی می‌کنند، در مورد زیارت گفته‌اند زیارت یعنی کسی را قصد کردن به دلیل دوست داشتن. انسان قصد می‌کند به سوی کسی برود چون قبلاً او را دوست داشته. لذا زیارت یکی از لوازمی است که از دوست داشتن جدایی‌پذیر نیست.
زیارت یعنی آن فرد محبوب یک مغناطیس انرژی عظیمی در این فرد ایجاد کرده که او را به سمت خودش می‌کشد و جذب می‌کند. مثل همان چیزی که این همه زائر را به دور کربلای امام حسین (ع) جذب کرده است.
مقام معظم رهبری یک تعبیر زیبایی دارند، گفته‌اند این جاذبه پر مغناطیس امام حسین (ع) در اربعین یعنی اینکه محبوب‌ها و محب‌ها رابطه‌شان اینطور هست. مثل براده‌های آهن که پخش هستند و هر کدام به یک سمتی می‌رود، وقتی که آن مغناطیس از طرف محبوب ایجاد می‌شود و این میل از طرف محب جهت‌گیری نشان می‌دهد، همه از سرگردانی خارجج می‌شوند و مثل براده‌های آهن به سمت آهنربای مرکزی که مغناطیس دارد جذب می‌شوند. جهات همه به آن سمت می‌شود.
لذا دوست داشتن لوازم دارد. یکی از لوازمش حتماً زیارت است و آنهایی که محبوب امام حسین (ع) هستند یا اینکه امام حسین محبوب آنهاست زیارت امام حسین (ع) می‌روند و عشقی است که هیچ وقت از آنها جدا نمی‌شود. هر چند وقت یک بار دلشان تنگ می‌شود.
اصلاً نمی‌شود زیارت امام حسین (ع) نروند، چون آن مغناطیس هست که اگر نروند احساس می‌کنند که یک چیزی دارد ایشان را می‌کشد. ناخودآگاه یک دفعه دلش هوس می‌کند و می‌گوید می‌خواهم بروم کربلا.
این رابطه دوسویه است و وقتی که می‌رود و می‌رسد به محبوب، آنجا دیگر محل اظهار آن عشق و محبت با صدای بلند با خالصانه‌ترین محبت است.
زائران امام حسین (ع) وقتی بعد از روزها پیاده به سمت حضرت می‌روند وقتی آنجا می‌رسند آنچنان گریه و زاری می‌کنند. چون برای دوست داشتن هزینه کرده‌اند. لذا ابراز محبت در اربعین هم متفاوت می‌شود. حال وقتی به آن سختی ابراز محبت می‌کند، امام حسین (ع) نسبت به این محب کم نمی‌گذارد. لذا تازه از اینجا یک عشق‌بازی و محبت بازی مضاعفی شروع می‌شود.
چرا زیارت می‌رویم؟
با این تعبیرات یکی از سؤالات درباره این موضوع است که چرا ما به زیارت می‌رویم و چه چیزی از امام خود دریافت می‌کنیم؟ این سؤال، گاهی به عنوان شبهه برای برخی مطرح می‌شود.
مفهوم زیارت گاهی به اشتباه فهمیده می‌شود. زیارت رفتن به سمت محبوب، تنها به معنای رفتن و یک دست کشیدن و برگشتن نیست. بلکه مقدمه‌ای برای تجدید عهد و پیمان با آن محبوب است. محبوب بودن فردی به دلیل آرمان‌ها و ویژگی‌هایی است که دارد. مثلاً برخی افراد محبوبشان کسانی هستند که ویژگی‌های ظاهری خاصی دارند، اما محبوبیت امام حسین (ع) به دلیل ویژگی‌های عمیق‌تری است که در آن حضرت وجود دارد.
محبوبیت امام حسین (ع) به دلیل ویژگی‌هایی است که او را از دیگران متمایز می‌کند، و همین ویژگی‌ها است که باعث می‌شود افراد زیادی او را دوست داشته باشند.
زیارت کردن و تجدید پیمان با امام حسین (ع) به معنای تلاش برای شباهت پیدا کردن به اوست. این شباهت نه تنها در ظاهر، بلکه در ویژگی‌های روحی، روانی، فکری، عاطفی و معنوی نیز باید اتفاق بیافتد.
همان طور که در بعضی از زیارت‌ها گفته شده، امام حسین (ع) فردی است که به کمال رسید و با خداوند پیمان خود را به انجام رساند. در این شرایط زیارت آن حضرت به کمال زائر و محب ایشان کمک می‌کند. به عبارتی، زیارت امام حسین (ع) به ما یادآوری می‌کند که برای تحقق آرمان‌ها و ویژگی‌های او تلاش کنیم و در مسیر او قدم برداریم.
در نتیجه، زنده نگه داشتن یاد عاشورا و شرکت در اجتماعات بزرگی مانند اربعین به معنای بیداری حسینی است. زیارت امام حسین (ع) به عنوان یک شروع مجدد و تجدید پیمان با ایشان محسوب می‌شود. هر بار که فردی به زیارت امام حسین (ع) می‌رود، گویی قدمی به جلو برداشته و به شناخت و معرفت خود افزوده است.
این فرآیند به تدریج فرد را به آرمان‌های حسینی نزدیک‌تر می‌کند و کمک می‌کند تا ویژگی‌های امام حسین (ع) را در خود بپروراند و در مسیر او گام بردارد.