کدام خرمای ایرانی در جهان زبانزد خاص و عام است؟

خرما از آن دست میوه‌هایی است که از دوران باستان بوده و حتی فسیل‌هایی که وجود دارد نشان می‌دهد که در حدود ۵۰میلیون سال پیش خرما وجود داشته و درخت آن برای بسیاری از نخلداران مقدس است.

به همین دلیل است که از سال گذشته روز ۲۵شهریور با عنوان «روز ملی خرما» به تقویم ما ایرانی‌ها اضافه شده تا در این روز آیین‌های مرتبط با ظرفیت‌های این محصول از خوراک تا آداب و رسوم آن برگزار شود و مردم بیشتر درباره این میوه بهشتی بدانند.

از خارک تا رطب

به میوه نرسیده خرما ابتدا «پَهَک» می‌گویند (در بوشهر) و پس از رنگ گرفتن به زرد یا قرمز، «خارَک» یا «خرک» یا کنگ (و در زبان عربی، «حبابوک») گفته می‌شود. البته در بعضی نقاط به همان پهک خارک می‌گویند. رطب مرحله قبل از رسیدگی کامل خرماست که رطوبت بیشتر و قند کمتری نسبت به خرمای کاملا رسیده دارد.

خرمای تازه می‌تواند به رنگ قرمز روشن یا زرد روشن یا چیزی بین این دو باشد، اما خرمای خشک شده به‌طور معمول قهوه‌ای‌رنگ است. تنوع خرما نیز شگفت‌انگیز است و بیش از ۳هزار نوع از این میوه در سراسر جهان یافت می‌شود.

شهرت جهانی پیارم

در ایران حدود ۴۰۰رقم خرما وجود دارد که خرمای معروف استان کرمان خرمای مضافتی، استان بوشهر خرمای کبکاب، استان فارس خرمای شاهانی، زاهدی و کبکاب، استان هرمزگان پیارم، منطقه جیرفت مضافتی و مرداسنگ و استان سیستان بلوچستان خرمای مضافتی و ربی است. آنطور که سایت «اطلس‌مزه» که یک سایت تخصصی و معروف در زمینه انواع خوراکی‌ها در جهان است، نوشته؛ ۴نوع از بهترین انواع خرما در ایران به‌ترتیب خرمای پیارم، مضافتی، ربی و سایر(استعمران) است. گران‌ترین و باکیفیت‌ترین انواع خرما در جهان نیز خرمای مجول، خرمای دگلت نور و خرمای خلاص است. ‌

کرمان؛ تولید کننده بزرگ

اگر بخواهیم با عدد و رقم بگوییم، میزان تولید خرما در جهان حدود ۷.۵میلیون تن در سطح ۱.۱میلیون هکتار نخلستان با متوسط عملکردی معادل ۶‌هزارو۸۳۴ کیلوگرم است. مصر، ایران، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، پاکستان، الجزایر، عراق، سودان، عمان و لیبی ۱۰تولیدکننده برتر خرما در جهان هستند که مصر بیشترین میزان عملکرد و الجزایر بیشترین سطح زیرکشت را در اختیار دارند.

به‌طور کلی ۵۸.۸درصد کشت خرما در آسیا و ۴۱/۲ درصد آن در آفریقاست، در این میان، کشورهای عربی ۷۷درصد تولید جهانی خرما یعنی سالانه ۶.۶ میلیون تن تولید این محصول را به‌خود اختصاص داده‌اند.

در سال ۲۰۲۳ ایران چهارمین و امارات هشتمین تولیدکننده بزرگ خرمای جهان بوده‌اند. متوسط مصرف سرانه جهانی محصول خرما بیش از یک کیلوگرم برآورد شده که البته این شاخص در ایران بین ۷ تا ۱۰ کیلوگرم است. استان‌های خوزستان، بوشهر، فارس، کرمان، هرمزگان و سیستان و بلوچستان دارای بیشترین میزان نخلستان بوده و اغلب خرماهای تولید شده در این استان‌ها درجه یک هستند.

به غیراز این استان‌ها می‌توان استان‌های یزد، اصفهان، کرمانشاه، خراسان جنوبی، ایلام، سمنان، کهگیلویه و بویراحمد و برخی از شهرهای دیگر را نیز به‌عنوان استان‌های تولیدکننده خرما شناخت. در این میان استان کرمان با ۵۹۱۸۲هکتار، بیشترین حجم تولید خرما را در ایران دارد.

خوراکی‌های خرمایی

خرما به‌ تنهایی ارزش غذایی زیادی دارد، اما می‌توان برخی از خوراکی‌ها و غذاها را نیز با خرما ترکیب کرد که قطعا ترکیب جذابی است. نمونه‌اش نیمرو با خرما، رنگینک، بشقاب هویج پخته و خرما و نان خرماست که احتمالا برخی از این خوراکی‌ها را امتحان کرده‌اید.

شیرین و مفید

فواید تغذیه‌ای خرما چشمگیر است. تنها یک وعده ۱۰۰گرمی از آن می‌تواند حدود ۲۰درصد از نیاز روزانه انسان به پتاسیم را به همراه ۷گرم فیبر، ۲گرم پروتئین و چندین نوع از آنتی‌اکسیدان‌ها تامین کند. همچنین خرما منبع خوبی برای مس، منگنز، ویتامین B۶، منیزیم و آهن است. حالا که بحث حذف قند از وعده غذایی حسابی فراگیر شده، خرما می‌تواند جایگزین خیلی خوبی برای قندوشکر باشد و به همین دلیل این میوه تابستانی طرفداران زیادی به‌ویژه ‌ بین جوان‌ترها پیدا کرده است. ‌