کشف ژن‌های لاغری؛ دلیل کاهش وزن آسان‌تر در برخی افراد چیست؟
کشف ۱۴ ژن لاغری نشان می‌دهد که ژنتیک نقش مهمی در سرعت کاهش وزن دارد. این یافته می‌تواند به طراحی برنامه‌های شخصی‌سازی‌شده برای تناسب اندام کمک کند.
انتخاب‌های ما در رژیم غذایی و ورزش تا حد زیادی در تعیین توده‌ی بدنی ما نقش دارند؛ اما این ژن‌هایمان هستند که زمینه را برای به‌دست‌آوردن و سوزاندن ذخایر چربی فراهم می‌کنند. دانشمندان به‌تازگی موفق به شناسایی ۱۴ ژن «لاغری» شده‌اند که می‌توانند توضیح دهند چرا برخی افراد با ورزش‌کردن، زودتر از دیگران وزن کم می‌کنند.
به گزارش ساینس‌آلرت، گروهی از پژوهشگران دانشگاه‌های اسکس و آنگلیا راسکین در انگلستان، در مطالعه‌ای جدید با کمک ۳۸ داوطلب ۲۳ تا ۴۰ ساله، در آزمایشی به بررسی این ژن‌ها پرداختند. داوطلبان به دو دسته تقسیم شدند؛ گروهی که به عنوان کنترل در نظر گرفته شدند و گروهی که سه بار در هفته، باید به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه می‌دویدند. این روند تا چند ماه ادامه داشت.
محققان در مقاله‌ی خود نوشته‌اند: «فرض را بر این گذاشتیم که هشت هفته تمرین استقامتی باعث کاهش وزن می‌شود، اما سرعت کاهش وزن در افراد متفاوت خواهد بود و بخشی از این تفاوت را می‌توان با تفاوت‌های ژنتیکی افراد توضیح داد.»
نتیجه‌ی آزمایش مطابق انتظار بود. افرادی که در برنامه‌ی دویدن شرکت کردند، وزن از دست دادند. اما میزان کاهش وزن از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت بود و دلیل این اختلاف، فقط در میزان تمرینات ورزشی آن‌ها نبود. پژوهشگران با بررسی دی‌ان‌ای شرکت‌کنندگان، به دنبال واریانت‌های ژنی گشتند که در افرادی با میزان کاهش وزن بیشتر، شایع‌تر بود.
در نهایت، پژوهشگران توانستند واریانت‌های ۱۴ ژن خاص را که با کاهش وزن بیشتر مرتبط بودند، شناسایی کنند. افرادی که دارای بیشترین واریانت‌های این ژن‌ها بودند، به‌طور میانگین پنج کیلوگرم وزن کم کردند. در حالی که شرکت‌کنندگانی با تعداد کمتری از این نشانگرهای ژنتیکی و افرادی که هیچ‌کدام را نداشتند، به‌طور میانگین فقط دو کیلوگرم وزن از دست دادند.
یکی از ژن‌های کلیدی که پژوهشگران به آن اشاره کردند، PPARGC1A بود. این ژن مسئول تولید پروتئین PGC-1-a است که در افرادی با بیشترین میزان کاهش وزن، فعال‌تر بود. این پروتئین نقش مهمی در نحوه‌ی پردازش و مدیریت انرژی توسط سلول‌های ما دارد. پژوهشگران دریافتند که ترکیب این واریانت‌های ژنی با تمرینات ورزشی، ۶۲ درصد از میزان اختلاف و مغایرت در کاهش وزن گروه ورزشکاران مطالعه را توضیح می‌دهد.
یافته‌های جدید در کنار مطالعات پیشین که نقش ژنتیک را در کاهش وزن نشان می‌دهند، همه بر این نکته تأکید می‌کنند که مسیر رسیدن به وزن سالم برای هر شخص، منحصر‌به‌فرد است و هرکس برای کاهش وزن به راهکارهای شخصی‌سازی‌شده و خاص نیاز دارد.
محققان می‌نویسند: «نتایج مطالعه، اهمیت و کاربرد بالقوه‌ی ژنوم انسان در واکنش‌ها و سازگاری‌های مبتنی بر ورزش را تأیید می‌کند.»
با این حال، یافته‌های مطالعه بدین معنا نیست که جادوی کاهش وزن در ژن‌های ما نهفته است. دانشمندان تأکید دارند که برای کاهش وزن، علاوه بر ژنتیک، تلاش و تغییر سبک زندگی نیز ضروری است. اما مطالعه نشان می‌دهد که ژنتیک، می‌تواند میزان اثربخشی ورزش را تعیین کند و ممکن است در آینده، به طراحی برنامه‌های شخصی‌سازی‌شده برای کاهش وزن کمک کند.
از سوی دیگر، ورزش به روش‌های مختلف برای سلامتی ما مفید است. نکته‌ی جالب اینکه پنج مورد از ژن‌های «لاغری» که در مطالعه شناسایی شده‌اند، علاوه بر نقش بالقوه در کاهش وزن، با هوش و سلامت روان، از جمله افسردگی، مرتبط هستند.
رابطه‌ی پیچیده‌ای میان افسردگی و چاقی وجود دارد و مطالعات نشان می‌دهند که عوامل زیستی مشترکی در این دو موضوع دخیل هستند. اگرچه این ارتباط بسیار پیچیده است، پژوهش‌ها تأثیر ژنتیکی قوی را نشان می‌دهند.
هنری چانگ، دانشمند حوزه ورزش از دانشگاه اسکس، می‌گوید: «مطالعه برخی ژن‌های مهم را که با کاهش سایز مرتبط هستند، مشخص می‌کند. اما باید به یاد داشت که ژن‌ها به تنهایی کاری نمی‌کنند. بدون ورزش و تغییر سبک زندگی، این ژن‌ها توانایی خود را نشان نمی‌دهند و در این صورت، تفاوتی ندارد که چه ژن‌هایی دارید.»
یافته‌های مطالعه در فصل‌نامه پژوهشی Exercise and Sport منتشر شده است.