هنگام استفاده از «بیمه‌بیکاری» مقرری‌بگیران مشمول دریافت «عیدی» می‌شوند؟
باتوجه به اینکه سازمان تامین اجتماعی در ردیف خدمات خود نسبت به ارائه بیمه بیکاری به بیمه‌شدگان بیکار، با هدف پرداخت مقرری مربوطه و جبران بخشی از زیان‌‌های وارده به کارگران که ناشی از بیکاری غیرارادی و ناخواسته آنان رخ داده، اقدام می‌کند، در همین رابطه موسسه کار و تامین اجتماعی به برخی سوالات بیمه‌شدگان در این باره پاسخ داده است.
در فصل اول کتاب «پرسش و پاسخ در زمینه تامین اجتماعی» به برخی از سوالات مطرح در زمینه بیمه بیکاری پاسخ داده شده است:
- آیا کارگرانی که از مقرری بیمه بیکاری برخوردار می‌شوند، در ایام مذکور، مشمول استفاده از مزایای رفاهی و انگیزه‌ای که حین اشتغال دریافت می‌کرده‌اند خواهند بود و آیا در خصوص تکلیف کارفرما به پرداخت این مزایا، حکمی وجود دارد؟
نظر به اینکه در زمان استفاده از مقرری بیمه بیکاری، کارگران فاقد رابطه کاری و مزدی با کارفرما هستند، به این لحاظ کارفرما تکلیفی نسبت به پرداخت مزایای رفاهی و انگیزه‌ای که در زمان اشتغال به کارگران پرداخت می‌کرده؛ مانند عیدی و پاداش آخر سال، کمک عائله‌مندی (حق اولاد)، کمک‌هزینه اقلام مصرفی خانوار (بن کارگری) و... نخواهد بود و در این زمینه چه در قوانین کار و تأمین اجتماعی و چه در قانون بیمه بیکاری، برای کارفرما تکلیفی مقرر نشده است. البته بعضاً که کارگاه به علت تغییر ساختار و یا به دلیل عوامل قهریه به طور موقت تعطیل شده و کارگران از مقرری بیمه بیکاری بهره‌مند می‌شوند، کارفرما ممکن است خارج از الزام قانونی و بنا به توافق، نسبت به پرداخت تمام یا برخی از مزایای رفاهی در مدت استفاده از مقرری بیمه بیکاری اقدام کند.
- بعضاً ملاحظه می‌شود کارگران حین استفاده از مقرری بیمه بیکاری، متقاضی پروانه کسب و کار و یا اخذ موافقت اصول برای تأسیس و ایجاد واحدهای تولیدی و صنعتی می‌شوند. آیا در این رابطه مقرراتی وجود دارد و در صورت وجود چنین ضوابطی آیا برای کارگران مقرری‌بگیر، بیمه بیکاری نسبت به سایر متقاضیان امتیازی پیش‌بینی شده است؟
مفاد تبصره ۲ ماده ۹ قانون بیمه بیکاری و نیز ماده ۲۱ آیین‌نامه اجرایی آن در رابطه با پرسش فوق، تنظیم شده‌اند که به موجب آن، کلیه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی که به نحوی از انحا، پروانه کسب و کار و موافقت اصولی و اجازه تأسیس واحدهای تولیدی و صنعتی و کشاورزی و خدمات فنی را صادر می‌کنند، موظف‌اند بیمه‌شدگانی را که مقرری بیمه بیکاری دریافت می‌کنند، براساس معرفی واحدهای کار و امور اجتماعی جهت اخذ مجوزهای کسب و کار و موافقت اصولی در اولویت قرار دهند. بدیهی است کارگرانی که حین استفاده از مقرری بیمه بیکاری، موفق به اخذ پروانه کسب و کار و یا موافقت اصولی می‌شوند امور اجتماعی قطع می‌شوند، از تاریخ آغاز بهره‌برداری و کسب و کار، مقرری بیمه بیکاری آنان طبق اعلام وزارت کار و امور اجتماعی قطع می‌شود.
- چنانچه بیمه‌شده بیکاری که از مقرری بیمه بیکاری استفاده می‌کند، حین برخورداری از این مقرری فوت کند و یا از کارافتاده کلی یا بازنشسته شود، حکم قانون در این زمینه متضمن چه مقرراتی است؟
در مواردی که بیمه‌شدگان، حین استفاده از مقرری بیمه بیکاری بازنشسته شده و یا از کار افتاده کلی شوند یا فوت کنند، در این صورت، مقرری بیمه بیکاری آنان از تاریخ حادث شدن موارد فوق قطع می‌شود و براساس مقررات ماده ۷۶ قانون تأمین اجتماعی و سایر مقررات مرتبط برای بیمه‌شده بازنشسته، به جای آن، مستمری بازنشستگی و برای بیمه‌شده از کارافتاده کلی، مستمری از کارافتادگی کلی و نیز در مورد فوت، مستمری بازماندگان برقرار و پرداخت می‌شود. توضیح اینکه در تعیین مستمری‌های فوق، محاسبه متوسط مزد یا حقوق، مجموع دریافتی‌های کارگر در دو سال آخر زمان اشتغال که مأخذ کسر حق بیمه قرار گرفته است، ملاک عمل خواهد بود و به این ترتیب، مستمری‌های تعیین شده، جایگزین مقرری بیمه بیکاری می‌شود.
- چنانچه زن و شوهری هر دو به دلیل بیکاری بدون میل و اراده، از مقرری بیمه بیکاری برخوردار باشند، آیا افزایش مقرری بیمه بیکاری به دلیل داشتن افراد تحت تکفل شامل هر دوی آنان خواهد بود؟
کارگر زن و همسر او که هر دو شاغل مشمول قانون کار بوده و تحت پوشش قانون تامین اجتماعی قرار دارند؛ چنانچه رابطه قراردادی آنان با کارفرما قطع و به جهت بیکاری بدون میل و اراده مشمول دریافت مقرری بیمه بیکاری قرار گیرند، در این صورت به مقرری افراد متاهل یا متکفل تا حداکثر چهار نفر از افراد تحت تکفل به ازای هر یک از آنها به میزان ۱۰ درصد حداقل دستمزد افزوده خواهد شد؛ اما در حالتی که زن و شوهر یا هر دو، در شمول مقرری بیمه بیکاری قرار دارند، به استناد تبصره چهار ماده ۷ قانون بیمه بیکاری، در صورت بیکاری زوجین، فقط یکی از آنان (زن یا شوهر) محق به استفاده از افزایش مقرری به ازای هر یک از فرزندان خواهد بود؛ یعنی هر یک از افراد تحت تکفل بیمه‌شده بیکار به طور همزمان، تحت کفالت بیش از یک مقرری‌بگیر قرار نخواهد گرفت.
- اگر حین استفاده از مقرری بیمه بیکاری، تعداد افراد تحت تکفل بیمه‌شده بیکار کم یا زیاد شود، این امر در میزان مقرری بیمه بیکاری مؤثر خواهد بود؟ تشخیص افراد تحت تکفل بیمه‌شده با کدام مرجع است؟
در صورتی که در طول مدت دریافت مقرری بیمه بیکاری، در تعداد افراد تحت تکفل بیمه‌شده تغییراتی حاصل شود؛ میزان مقرری بیمه بیکاری؛ حسب اینکه افراد تحت تکفل کارگر کم یا زیاد شود (حداکثر تا چهار نفر تحت تکفل) مقرری بیمه بیکاری حسب مورد کاهش یا افزایش پیدا می‌کند و در این زمینه، بیمه‌شده مکلف است تغییرات تعداد عائله خود را با ارائه مدارک مثبته به شعبه پرداخت‌کننده مقرری بیمه بیکاری و نیز واحد کار و امور اجتماعی محل اطلاع دهد. در عین حال، احراز کفالت خواهر و برادر بیمه‌شده بیکار، برعهده وزارت کار و امور اجتماعی خواهد بود (ماده ۱۴ آیین‌نامه اجرایی قانون بیمه بیکاری).