کاهش نرخ بهره بین بانکی پس از رکوردزنی‌های پی‌در‌پی

 بر اساس جدیدترین آمارهای بانک مرکزی، در هفته منتهی به ۱۷ بهمن، نرخ بهره بازار بین بانکی از رکورد تاریخی خود پایین آمد و پس از ۱۶ هفته روند صعودی، تا حدی کاهش یافته است. با وجود اینکه همچنان این نرخ بهره به سقف دالان خود – ۲۴ درصد – بسیار نزدیک است، کاهش آن هر چند جزئی رخداد مهمی به شمار می‌رود.

ساز و کار نرخ بهره بین بانکی

بانک‌ها مانند اشخاص از بانک‌های دیگر استقراض می‌کنند و اصل اعتبار دریافت شده را به همراه سود آن به بانک مورد نظر بازپرداخت می‌کنند. زمانی که بانکی مازاد منابع داشته باشد، به بانکی که دچار کسری شده، وام می‌دهد. این تبادل منابع مالی در بستر بازار شبانه یا بازار بین بانکی اتفاق می‌افتد.

طبق ساز و کارهای ایجاد شده توسط بانک مرکزی، در حال حاضر نرخ بهره بین بانکی در حدود ۲۳ الی ۲۴ درصد در حال تغییر است. زمانی که سیاستگذار پولی بخش بیشتری از تقاضای بانک‌ها به منابع مالی را تامین کند، فشار تقاضا نیز در بازار بین بانکی کاهش یافته و نرخ بهره تعادلی کاهش می‌یابد. با توجه به سیر صعودی نرخ بهره بین بانکی در هفته‌های گذشته، احتمالا اعتبارگیری از بانک مرکزی در بازار باز پاسخگوی نیاز مالی بانک‌ها نبوده و تقاضا در بازار بین بانکی افزایش یافته است.

برخی کارشناسان معتقدند افزایش نرخ بهره در دو حالت اتفاق می‌افتد: ۱) اگر عرضه نقدینگی پایین باشد یا ۲) تقاضای آن بسیار بالا باشد. هر دو حالت گویای آن است که بانک‌ها با کمبود نقدینگی روبرو بوده‌اند و نقدینگی موجود کفاف نیاز مالی آنها را نداده است.

علاوه بر این، تحلیلگران بر این باورند که یکی از عوامل اصلی رکوردزنی مداوم نرخ بهره بین بانکی در چند هفته گذشته، اجرای سیاست پولی انقباضی با هدف کنترل نقدینگی و تورم است. با توجه به اینکه نرخ رشد نقدینگی در چند ماه گذشته افزایش یافته، بانک مرکزی تلاش می‌کند تا با افزایش نرخ بهره بین بانکی، از سرعت افزایش نقدینگی در اقتصاد بکاهد.

نرخ بهره بین بانکی بلاخره از قله پایین آمد

از ابتدای آبان ماه تا هفته گذشته، سیر نرخ بهره بین بانکی به‌طور مداوم صعودی بوده و از هفته منتهی به ۲۱ آذر تا هفته گذشته در حال رکوردزنی پی در پی بوده است. به‌طوری‌که، در این دوره بیشترین مقادیر خود را از زمانی که بانک مرکزی داده‌های مرتبط با این شاخص را منتشر کرده – یعنی از اواخر سال ۹۹ تا کنون – تجربه کرده است. تا هفته منتهی به ۱۰ بهمن، نرخ بهره بین بانکی به مدت سه هفته در سطح تاریخی ۲۳.۹۸ درصد ثابت مانده بود، ولی در این هفته بلاخره پس از چند ماه سیر نزولی را آغاز کرده است.

در هفته منتهی به ۱۷ بهمن ماه، نرخ بهره بین بانکی به مقدار ۲۳.۹۷ درصد کاهش یافته و از قله تاریخی خود – ۲۳.۹۸ درصد – پایین آمده است. این موضوع ممکن است حاکی از آن باشد که از فشار تقاضا در شبکه بین بانکی تا حدودی کاسته شده و بانک‌ها به‌شدت هفته‌های گذشته نیازمند تامین نقدینگی نیستند. برای مثال، حجم درخواست‌ها در بازار باز این هفته به کمتر از 300 همت بازگشته است. هرچند که مقدار این نرخ بهره همچنان به سقف دالان خود – ۲۴ درصد – نزدیک است، ولی کاهش یافتن آن پس از چند ماه اتفاق چشمگیری است.

در عملیات بازار باز هفته‌ها گذشته نیز حجم درخواست‌های بانک‌ها مرتبا در حال افزایش بوده و بانک مرکزی با همه این درخواست‌ها موافقت نمی‌کرد و تنها حدود 77 درصد از درخواست‌ بانک‌ها پذیرفته می‌شد. این موضع سخت‌گیرانه بانک مرکزی نیز می‌تواند مهر تاییدی بر سیاست پولی انقباضی بانک مرکزی باشد. از سوی دیگر، در بازار باز منتهی به ۱۵ بهمن ماه، حجم درخواست‌ها در مقایسه با هفته‌های گذشته مقداری کاهش و نسبت درخواست‌های قبول شده به کل نیز تا حدودی افزایش یافته بود. این موضوع می‌تواند بیانگر این باشد که بانک مرکزی در اجرای سیاست پولی انقباضی خود مقداری سختگیری‌اش را کم کرده یا به تقاضای بانک‌ها به نقدینگی تا حدودی پاسخ داده شده است.