چرا رودخانه‌های کرمانشاه خشک می‌شوند؟

استان کرمانشاه از 18 سال پیش وارد یک دوره خشکسالی شده که 12 سال از آن بارندگی استان زیرمیانگین کشوری بوده است.

کیاست امیریان، مدیرعامل آب منطقه ای استان کرمانشاه گفت: این استان حدود 6 درصد از روان آب‌های کشور را دارد اما این آب ها در نقاط و زمان‌های غیر نیاز از جمله پاییز و زمستان از استان عبور می کنند که نیاز چندانی به آنها نیست.

سالانه نزدیک به پنج میلیارد متر مکعب آب از استان کرمانشاه خارج و به استان ها یا کشور همسایه سرریز می شود.

در حوزه آبریز داخلی، آب رودخانه های رازآور، گاماسیاب، راوند، قره سو و مرگ به سیمره و کرخه می ریزد و بخش قابل توجهی از آب رودخانه های مرزی سیروان، زمکان و الوند هم نصیب عراقی ها می شود.

به گفته امیریان 'استفاده از این آب ها نیازمند رعایت حق آبه بالادست و پایین دست و احداث شبکه و ذخیره سازی است که اقداماتی هزینه بر هستند.'

همین موضوع با مصرف نادرست و غیرعلمی آب در بخش کشاورزی دست به دست هم داده و هر ساله سبب‌ کاهش شدید سطح آب رودخانه ها و خشک شدن آنها می شود؛ موضوعی که به اعتقاد مدیرعامل آب منطقه ای استان کرمانشاه رابطه مستقیمی با سطح منابع آبی زیرزمینی دارد.

امیریان در این باره گفت: افت تراز آب و برداشت چاه ها از منابع آبی زیرزمینی، موجب کاهش سطح آب روان آب ها و رودخانه های استان شده زیرا بخشی از روان آب‌ها جذب منابع آبی زیرزمینی می شوند و این یکی از علل اصلی کاهش چشمگیر سطح آب رودخانه های استان بوده است.

به گفته او 'اگر میزان بارندگی سالانه 15 درصد کم شود، در همان سال سطح روان آب‌ها حدود 50 درصد کاهش پیدا می کند زیرا سطح آب رودخانه ها و منابع زیرزمینی با هم در تعامل هستند.'

امیریان عنوان کرد: رودخانه‌های استان زهکش هستند یعنی اضافه سرریز آب زیرزمینی را جذب می کنند که در صورت وجود آب کافی در سرچشمه ها و سراب ها، زهکش کردن باعث ماندگاری آب در فصل گرما می شود اما برداشت بی رویه آب این روند طبیعی را به هم ریخته است.

**گاماسیاب چرا خشکید؟

رودخانه گاماسیاب در محدوده شهرستان هرسین و شرق کرمانشاه از رودخانه هایی است که تابستان امسال هم خشک شد؛ رودی که در دوران پرآبی بهشت ماهیان و رونق بخش منطقه بوده است.

امیریان دلایل خشک شدن این رودخانه را برداشت زیاد آب در بالادست، کشت محصولاتی آب ‌بری مانند برنج در حاشیه رودخانه و جذب آب در منابع زیرزمینی بیان کرد.

رود گاماسیاب از طولانی‌ترین رودخانه‌های ایران است که از ۲۱ کیلومتری جنوب شرقی نهاوند در استان همدان سرچشمه می‌گیرد و پس از در آغوش کشیدن روان آب‌های ملایر، تویسرکان، اسدآباد و صحنه وارد شهرستان هرسین می شود.

اگر گاماسیاب سرخوش و پرآب باشد در ادامه راه، پس از یکی شدن با رود قره‌سو به سمت ایلام و خوزستان می رود و در نهایت در تالاب هورالعظیم آرام می گیرد.

هم اکنون سالانه یک میلیارد و 300 میلیون متر مکعب آب وارد منابع زیرزمینی ما می شود و در مقابل یک میلیارد و 400 میلیون متر مکعب از این منابع برداشت می کنیم به عبارت دیگر سالانه 100 میلیون مترمکعب اضافه برداشت داریم.

در نتیجه این وضعیت سطح آب زیرزمینی در همه دشت های استان کاهش یافته و توسعه و بهره برداری از آبخوان 6 دشت از 23 دشت استان که حدود 40 تا 45 درصد از سطح کل دشت ها را در بر می گیرند؛ ممنوع است.

استان 2 میلیون نفری کرمانشاه 940 هزار هکتار زمین کشاورزی و باغ دارد که بیش از 6 درصد اراضی کشاورزی کشور است اما مدیریت و مصرف غیرعلمی آب بویژه در بخش کشاورزی باعث شده که داده و ستانده کشاورزان استان کاملا نامتوازن باشد.

حدود نیمی از 90 درصد آب مصرفی استان کرمانشاه در بخش کشاورزی، با روش های نادرست آبیاری و کشت محصولات آب‌ بر به هدر می رود.