کدام سریال‌های محرمی ماندگار شده‌اند

 از ابتدای دهه 80 تا به امروز سریال‌های ویژه‌ای برای ماه محرم تولید شده‌اند؛ اما از آن میان تنها چند سریال در ذهن مخاطبان ماندگار شده‌اند و بسیاری با آنها خاطره دارند.

شب دهم حسن فتحی

سریال «شب دهم» ساخته حسن فتحی است که در ماه محرم سال ۱۳۸۰ همزمان با نوروز روی آنتن رفت. سریالی که در آن یک جوان لوطی در تهران قدیم عاشق یک شاهزاده قجری می شود و شاهزاده خانم بعد از اصرارهای جوان برای ازدواج شرط می گذارد که ۱۰ شب تعزیه در زمان حکومت نظامی رضاخان برگزار کند.

«شب دهم» سریالی که پایه گذار سریال سازی ویژه محرم شد، هنوز با گذشت 12 سال عنوان برترین را هم یدک می کشد؛ سریالی که تیتراژ پایانی آن با صدای علیرضا قربانی هنوز هم زمزمه می شود؛ «مرز در عقل و جنون باریک است/ کفر و ایمان چه به هم نزدیک است».

البته «شب دهم» اولین سریال ماه محرمی تلویزیون نیست و دو دهه قبل تر از آن «روایت عشق» با رویکردی تاریخی گریزی به واقعه کربلا زد.

اما بی شک تلاقی محرم و نوروز در سال 80 سبب شد تا تلفیق هنر مدرن، با هنر تعزیه که به نام ایران هنری جهانی شده است، توفیق «شب دهم» را زمینه سازی کند.

شب دهم را حسن فتحی کارگردان گزیده کار و در عین حال نام آشنای تلویزیون ساخت که نام او پای بسیاری از سریال های ماندگار تلویزیونی حک شده است اما به عقیده بینندگان، «شب دهم» در بین همه این سریال های خوش ساخت فتحی، چیز دیگری بود.

با اینکه شب دهم در این مدت ده ها بار از شبکه های داخلی و برون‌مرزی بازپخش شده است، اما هنوز مخاطبان خود را دارد و همه به نیکی از سکانس های ماندگاری که عشق زمینی را به یک ایمان و عشق الهی پیوند زد، یاد می کنند.

نگاه عمیق به مقوله عشق و عاشورا و پیوند آن دو، رمز ماندگاری سریال های محرم است که نمونه آن را در سه سریال شب دهم، معصومیت از دست رفته و پریدخت دیده ایم.

شرط «فخرالزمان» برای ازدواج با لوطی جوان اجرای 10 شب تعزیه در دهه اول محرم آن هم در شرایطی که دستگاه حکومتی اجرای تعزیه را ممنوع کرده، آغاز ماجرایی است که 10 شب بیننده را با سریال فتحی همراه می کند.

معصومیت از دست رفته داوود میرباقری

در سال 82، داوود میرباقری کارگردان تاریخی ساز تلویزیون، سراغ محرم رفت و سریال کوتاهی را با عنوان «معصومیت از دست رفته» روی آنتن فرستاد تا «جنایت و مکافات» دینداران آن زمان در مواجهه با واقعه کربلا را به تصویر بکشد.

بار داستان این بار به دوش «شوذب» است که او را از یاران حضرت علی (ع) می دانند اما در آستانه قیام عاشورا، خزانه دار کوفه است. میرباقری برای افزودن به بار درام داستان پای دو زن را به داستان باز می کند؛ یکی ماریای مسیحی که از عشق به علی ابن ابی طالب (ع) با شوذب ازدواج می کند تا خاطرات شیرین علی(ع) برایش زنده بماند.

در آن سوی داستان حمیرای یهودی قرار دارد که راه ورود به دستگاه خلافت امویان را در فریب شوذب می بیند و سرانجام نیز موفق می شود.

لغزش شوذب در واقعه کربلا و سکوت وی در برابر امویان، سال ها بعد فرجامش را نشان می دهد؛ پسری که ماریا برای او به دنیا آورده بود، کشته می شود و شوذب هم که دیوانه شده ربابه دخترش را در مجلس عروسی اش به خاک و خون می کشد.

پریدخت سامان مقدم

«پریدخت» سامان مقدم را می توان دیگر سریال ماندگار تلویزیون برای ماه محرم دانست که توانست گریزی به تاریخ معاصر ایران در سده اخیر بزند و در حقیقت روایتی عاشقانه - عامیانه در دل محرم و اعتراض های مردم در زمان رژیم ستم شاهی بود.

«پریدخت» داستان زندگی دختر حاج میرزا یکی از سرشناسان مومن شهر است که از سال 1314 رقم می خورد؛ داستان با فراز و فرود زندگی پریدخت جلو می رود تا فاجعه مسجد گوهرشاد و کشف حجاب رقم می خورد.

مرحله دوم زندگی پریدخت با تبعید رضاشاه و روی کارآمدن محمدرضا پهلوی آغاز می شود. قصه ای که تا بعد از کودتای 28 مرداد ادامه می یابد. مثلث عشقی مبهم میان پریدخت، نادر و نصرت، جوهره داستان بود؛ نصرت با چله نشینی در خانه میرزا دلباخته دختر او می شود و نادر خان زاده ای که از دختر مورد علاقه اش دور می شود.

پریدخت تلاش کرد تا قصه های روزمره زندگی مردم را با تحولات تاریخی آن دوره پیوند بزند و نقطه قوت آن هم همین نکته بود که با بازی متفاوت بازیگران آن بویژه لیلا حاتمی، علی مصفا، داریوش ارجمند، کامبیز دیرباز و مهرداد ضیایی به نتیجه رسید.

سفر سبز محمدحسین لطیفی

یک سال بعد از «حیدر خوش مرام» در شب دهم، محرم سال 1381 مجموعه تلویزیونی «سفر سبز» به کارگردانی محمدحسین لطیفی روی آنتن شبکه سه سیما رفت. برگ برنده سریال، بازیگران آن و داستان بدیعش بود.

این سریال، داستان «دنیل» جوانی خوش پوش با ظاهری آراسته است که در ایران متولد شده، ولی از همان کودکی به آلمان منتقل و تحت سرپرستی خانواده ای آلمانی قرار می گیرد. او بعد از دیدن خوابی مشکوک تصمیم می گیرد به ایران بیاید و خانواده واقعی اش را پیدا کند.

در طول مسیر پیدا کردن مادرش با ماجراهای فرعی زیادی روبه رو می شود تا اینکه نهایتا گذشته دنیل کشف می شود و معلوم می شود، او فرزند زن و شوهری دانشجو و مبارز در زمان انقلاب اسلامی ایران بوده که توسط کسی به ساواک معرفی می شوند و فرزندشان (که همان دنیل است) هم به آلمانی ها فروخته می شود. این سریال هم مخاطبان زیادی داشت.

مختارنامه داوود میرباقری

ساخت سریال مختارنامه به کارگردانی داوود میرباقری، از سال ۱۳۸۳ آغاز شده بود و در سال ۱۳۸۸ به پایان رسید. این سریال در زمان پخش به یکی از پرطرفدارترین و ماندگارترین سریال ها تبدیل شد.

داستان این سریال درباره شخصیت مختار ثقفی است که از جنگ و جهاد کناره گرفته است، در گندمزارهای پربار مدائن به زراعت مشغول می‌شود. تا آنکه دوست جنگجو و ایرانی‌اش کیان، به ملاقات او آمده و برایش از غم غربت امام حسن مجتبی (ع) می‌گوید؛ امامی که سرداران دور و نزدیکش او را تنها گذارده و به بهای زر و زیور معاویه، خیانت پیشه کرده‌اند. با ادامه یافتن ظلم‌های معاویه و بی‌وفایی مردم نسبت به اهل‌بیت (ع)، واقعه عاشورا رخ می‌دهد و مختار که در بند عبیدالله بن زیاد زندانی بود، پس از آزادی به خون‌خواهی سید و سالار شهیدان قیام می‌کند.

در این مجموعه بازیگرانی چون فریبرز عرب‎نیا، مهدی فخیم‎زاده، فرهاد اصلانی، رضا رویگری، رضا کیانیان، الهام حمیدی، فریبا کوثری، شهرام حقیقت دوست، امین زندگانی و... به ایفای نقش پرداخته‌اند.